چگونه حامله می‌شویم و مراحل لقاح چیست؟

زمان مطالعه: ۷ دقیقه

بسیاری از افرادی که می‌خواهند پدر و مادر شوند، از مراحل باردار شدن اطلاعی ندارند. اکثر آنها گمان می‌کنند که فقط داشتن رابطه جنسی محافظت نشده برای حامله شدن کافی است. اما قبل از مثبت شدن آزمایش بارداری باید یکسری مراحل پشت هم طی شوند تا شما رسما باردار شوید. اگر در مورد چگونگی حامله شدن اطلاعات کافی داشته باشید، زودتر به نتیجه مورد نظرتان می‌رسید.

در مقاله امروز ابتدا توضیح می‌دهیم که کدام مولفه‌ها برای باردار شدن ضروری هستند، سپس به شرح مراحل حامله شدن می‌پردازیم و در پایان به چند درمان کمک باروری اشاره می‌کنیم. لطفا تا پایان مطلب با ما همراه باشید.

آنچه برای باردرای طبیعی لازم است

شاید اینطور بنظر برسد که برخی از زوج‌ها فقط با فکر کردن به بچه می‌توانند باردار شوند اما حامله شدن بسیار پیچیده‌تر از این حرفها است و حتی می‌توان گفت یک معجزه است. برای آنکه یک بارداری سالم اتفاق بیفتد، وجود چند عنصر حیاتی کاملا ضروری است که در زیر بطور مفصل به آنها می‌پردازیم.

• تخمک سالم و تخمک گذاری: یک نوزاد دختر در بدو تولد حدود ۲ میلیون تخمک نابالغ دارد. این تخمک‌ها در سنین باروری بتدریج رشد می‌کنند اما مطمئنا همه آنها سالم نخواهند بود. حتی زنان جوان نیز تعدادی تخمک‌ ناسالم دارند. توانایی باردار شدن، رابطه مستقیمی با کیفیت تخمک دارد. اگر تخمک آزاد شده از تخمدان‌ها در هر ماه از نظر ژنتیکی طبیعی نباشد، یا اصلا بارور نخواهد شد یا در لانه گزینی دچار مشکل می‌شود و یا در نهایت به سقط جنین منجر خواهد شد. برای آنکه تخمک بارور شود، ابتدا باید در فرایندی به نام تخمک گذاری از تخمدان آزاد شود. زمان دقیق تخمک گذاری به طول سیکل ماهیانه شما بستگی دارد. برخی از خانم‌ها به دلیل تنبلی تخمدان (PCO) یا سایر مشکلات سلامتی، تخمک گذاری منظم ندارند. این امر می‌تواند مانعی برای حاملگی باشد اما خوشبختانه داروهای مختلفی برای تحریک تخمک گذاری وجود دارند که می‌توانند بسیار موثر واقع شوند.

• اسپرم سالم در انزال: در حالیکه خانم‌ها هر ماه یک تخمک تولید می‌کنند اما آقایان می‌توانند در هر بار انزال حدود ۱۰۰ میلیون اسپرم آزاد کنند که البته همه آنها سالم نیستند و در بهترین حالت فقط یکی از آنها می‌تواند تخمک را بارور کند که از قضا سالم‌ترین آنها است. فاکتورهای سلامت اسپرم عبارتند از تعداد اسپرم نرمال، تحرک، مورفولوژی (شکل طبیعی اسپرم) و حجم اسپرم. اسپرم‌های سالم دارای سرهای گرد و دم‌های بلند و قوی هستند. شکل سر مهم است زیرا بر توانایی اسپرم برای حل کردن سطح خارجی تخمک و بارور کردن آن تأثیر می‌گذارد. تحرک نیز به توانایی اسپرم برای حرکت اشاره دارد که برای رسیدن به تخمک بسیار مهم است.
• برقراری رابطه جنسی در زمان مناسب: یک ضرب المثل قدیمی می‌گوید: «زمانبندی همه چیز است.» رعایت زمانبندی درست برای باردار شدن اهمیت بسیاری دارد. اسپرم سالم می‌تواند تا ۵ روز در بدن زن زنده بماند اما طول عمر تخمک فقط ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک گذاری است بنابراین پزشکان توصیه می‌کنند که برای باردار شدن از ۴ یا ۵ روز قبل از تخمک گذاری تا یک روز پس از آن مقاربت داشته باشید. اگر دقت به تاریخ نزدیکی باعث استرس شما می‌شود، کافی است ۲ تا ۳ بار در هفته (یک یا دو روز در میان) نزدیکی داشته باشید.
• لوله‌های فالوپ باز و سالم: لوله‌های فالوپ، نقش مهمی در مراحل باردار شدن ایفا می‌کنند. آنها همانند بزرگراه‌هایی هستند که تخمک و اسپرم را بهم می رسانند. لقاح احتمالی در همین لوله‌ها اتفاق می‌افتد سپس تخمک بارور شده از همین مسیر به رحم باز می‌گردد و لانه گزینی می‌کند. بنابراین باز بودن لوله‌های فالوپ، یک فاکتور کلیدی در روند حامله شدن است.
• رحم سالم: یک رحم سالم برای رشد مداوم و منظم جنین اهمیت بسیاری دارد. مهم‌ترین نشانه‌های یک رحم سالم عبارتند از داشتن ضخامت مناسب اندومتر (بافتی که سطح داخلی رحم را می‌پوشاند)، عدم وجود فیبروم، چسبندگی، بافت اسکار و اندومتریوز که همه اینها می‌توانند در لانه گزینی و رشد جنین اختلال ایجاد کنند.

• هورمون‌های متعادل: هورمون‌ها نقش مهمی در لقاح، لانه گزینی و رشد موفق جنین ایفا می‌کنند.مردان برای تولید اسپرم به سطوح مناسب تستوسترون،FSH و LH نیاز دارند. در مورد زنان نیز سطوح LH (هورمون لوتئینه کننده)، FSH(هورمون محرک فولیکول)، استروژن و پروژسترون باید متعادل باشد تا رشد فولیکول، تخمک گذاری، رشد اندومتر و سایر مراحل لقاح بدرستی پیش برود.
• مادر سالم: اگرچه واژه سالم برای افراد مختلف، معانی متفاوتی دارد اما در بحث سلامت قبل از بارداری لازم است همه اخانم‌ها یکسری اصول مشترک را رعایت کنند بعنوان مثال باید از کشیدن سیگار، مصرف زیاد کافئین و کم تحرکی اجتناب کنند و به خواب و تغذیه خود توجه بیشتری نمایند. ضمنا برای جلوگیری از بروز نقایص لوله عصبی و یکسری مشکلات مادرزادی در جنین، ۳ ماه قبل از اقدام به بارداری حتما از قرص فولیک اسید استفاده نمایند.

مراحل باردار شدن

لقاح فرایندی دقیق و زمانبند است. همه چی باید در زمان و مکان خودش اتفاق بیفتد تا یک لقاح موفق صورت بگیرد. مراحل کلیدی حامله شدن عبارتند از:

تخمک و اسپرم بدون ناهنجاری ژنتیکی عمده رشد می‌کنند

همانطور که قبلا گفته شد، حتی زنان جوان نیز تعدادی تخمک با ناهنجاری‌ ژنتیکی تولید می‌کنند. با افزایش سن و کاهش کیفیت تخمک بطور طبیعی، درصد تخمک‌های غیر طبیعی نیز افزایش می‌یابد. به همین دلیل است که با افزایش سن خانم‌‌ها معمولا بارداری دیرتر اتفاق می‌افتد. بعنوان مثال درصد تخمک‌های غیر طبیعی یک خانم ۳۰ ساله حدود ۳۱ درصد است اما در یک خانم ۴۰ ساله به ۵۸ درصد می رسد.

بطور مشابه تولید تعدادی اسپرم غیر طبیعی برای مردان کاملا عادی است. بطور کلی حدود ۴ تا ۱۵ درصد از اسپرم مردان در هر انزال سالم در نظر گرفته می‌شود. اگر مورفولوژی یا شکل اسپرم نرمال بیش از ۴ درصد باشد، طبیعی محسوب می‌شود. شاید ۴ درصد میزان کمی بنظر بیاید اما از آنجا که در هر بار انزال تعداد زیادی اسپرم وجود دارد، ۴ درصد آنها نیز مقدار قال توجهی خواهد بود.

یکی از تخمدان‌ها، تخمک بالغ آزاد می‌کند

در زنانی که بطور طبیعی هر ماه تخمک گذاری می‌کنند، هورمونی به نام FSH‌(هورمون محرک فولیکول) باعث می‌شود هر ماه تعدادی فولیکول نابالغ در هر تخمدان شروع به رشد کند. این فولیکول‌ها استروژن تولید می‌کنند و به رحم سیگنال می‌دهند تا برای بارداری آماده شود. سلول‌های پوشش داخلی رحم (اندومتر) باید بسرعت رشد کنند تا محیط مناسبی برای جنین فراهم نمایند. از بین این فولیکول‌های در حال رشد، یک فولیکول (و گاهی دو فولیکول) غالب وجود خواهد شد که بسیار بزرگ می‌شود و تخمک آزاد می‌کند. فولیکول‌های باقی مانده دیگر بالغ نمی‌شوند و بتدریج توسط بدن جذب می‌شوند. سپس هورمون LH (لوتئینه کننده) از هیپوفیز ترشح شده و باعث بلوغ نهایی تخمک و پاره شدن فولیکول یعنی تخمک گذاری می شود.

اسپرم با عبور از دهانه رحم و رحم وارد لوله فالوپ می‌شود

پس از مقاربت، هزاران اسپرم از دهانه رحم عبور کرده و وارد رحم می‌شوند اما تنها تعداد کمی از آنها می‌توانند به سمت لوله‌ها بروند و به قسمت انتهایی آن که تخمک در آنجا قرار دارد، برسند. کل سفر اسپرم فقط چند سانتی متر است اما برای بسیاری از سلول‌های کوچک اسپرم، اینکار واقعا دشوار است. با حرکت اسپرم‌ها از طریق واژن به سمت دهانه رحم و سپس قسمت‌های بالاتر رحم، تعداد اسپرم‌های زنده دائما کاهش می‌یابد (از میلیون‌ها اسپرم به هزاران اسپرم و سپس به صدها اسپرم).

اسپرم و تخمک بهم می‌رسند و لقاح اتفاق می‌افتد

این قسمت می‌تواند اصلی‌ترین بخش از مراحل باردار شدن باشد. تعداد زیادی اسپرم به تخمک حمله کرده و سعی می‌کنند لایه بیرونی آن را سوراخ کنند. در نهایت یکی از اسپرم‌ها موفق می‌شود به داخل تخمک نفوذ کند و آن را بارور نماید. روند لقاح تخمک و اسپرم حدود ۲۴ ساعت طول می‌کشد. سطح تخمک پس از نفوذ اسپرم در آن به گونه‌ای تغییر می‌کند که مانع ورود اسپرم‌های دیگر شود.

تخمک بارور شده (نطفه) از لوله فالوپ به سمت پایین حرکت می‌کند و به رحم می‌رود

بعد از لقاح بلافاصله فرایند تقسیم سلولی آغاز می‌شود و در همین زمان، تخمک بارور شده از لوله فالوپ به سمت رحم حرکت می‌کند و همزمان به رشد خود ادامه می‌دهد. سلول‌های تخمک تقسیم شده و شروع به ایجاد سلول‌هایی می‌کنند که به جنین و جفت تبدیل می شود.عبور تخمک بارور شده از لوله فالوپ حدود ۳ تا ۴ روز طول می‌کشد و سپس به رحم می‌رسد.

لانه گزینی و رشد جنین در رحم

لانه گزینی بطور متوسط ۶ تا ۱۰ روز پس از تخمک گذاری اتفاق می‌افتد. اندومتر، سیگنال‌هایی را به جنین می‌فرستد و آن را به داخل می‌کشد تا لانه گزینی کند. هر چه اندومتر ضخیم‌تر باشد، این پیام‌ها برای جنین قوی‌تر خواهد بود و احتمال موفقیت لانه گزینی بیشتر است. پس از لانه گزینی موفق، هورمون hCG آزاد می‌شود. آن، همان هورمون بارداری است که توسط تست‌های بارداری تشخیص داده می‌شود.

حامله شدن با روش‌های کمک باروری

همانطور که متوجه شدید باردار شدن، روندی پیچیده و دقیق است که به هماهنگی عوامل متعددی نیاز دارد. بنابراین تعجبی ندارد که در برخی موارد دیرتر اتفاق بیفتد یا نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد. از هر ۱۰ زوج، ۸ مورد در صورت داشتن رابطه جنسی محافظت نشده و منظم در عرض یک سال باردار می‌شوند. اما اگر بعد از این مدت حاملگی اتفاق نیفتد، یعنی مراحل باردار شدن با مشکل مواجه شده و لازم است از یک پزشک متخصص کمک بگیرید. او با توجه به نتایج آزمایش‌ها، سونوگرافی و معاینات بالینی شما و همسرتان، مشکل احتمالی را تشخیص خواهد داد و یکی از سه درمان زیر را به شما توصیه خواهد کرد:

• القای تخمک گذاری با دارو‌های محرک
• لقاح داخل رحمی (IUI)
• لقاح آزمایشگاهی (IVF)

حرف آخر

لقاح موفق به یک تخمک سالم، اسپرم سالم، لوله های فالوپ باز، رحم سالم با ضخامت مناسب، مقاربت جنسی در زمان مناسب، هورمون‌های متعادل و یک مادر سالم نیاز دارد. حتی زوج‌های جوان سالم نیز در هر ماه فقط ۲۰ تا ۲۵ درصد شانس باردار شدن دارند. احتمال تولید تخمک‌های غیر طبیعی با بالا رفتن سن خانم‌ها افزایش می‌یابد که این امر، باردار شدن را دشوار می‌سازد و احتمال سقط جنین را افزایش می‌دهد. بطور کلی توصیه می‌شود که زوج‌ها ۶ تا ۱۲ ماه تلاش برای بارداری طبیعی تلاش کرده و سپس برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنند (زنان زیر ۳۵ سال پس از یک سال اقدام به باردرای و زنان بالای ۳۵ سال پس از ۶ ماه تلاش از متخصص زنان و زایمان کمک بگیرند).

از همراهی شما تا پایان مقاله امروز بسیار سپاسگزاریم. چنانچه سوال یا نظری در مورد مطالب فوق دارید، لطفا آن را با ما به اشتراک بگذارید.