شواهد نشان می‌دهد که ۸۰ درصد کودکان بین ۹ تا ۱۲ سال، دست‌کم یک بار خودارضایی، استمنا یا مستربیشن را تجربه می‌کنند. فکر می‌کنید علت چه باشد؟ نیاز جنسی یا کنجکاوی کودک برای اکتشاف بدن خود؟ خیلی وقت‌ها کودکان این رفتار را آرامش‌بخش می‌بینند و برای مقابله با اضطراب، ترس، شرم و احساسات ناخوشایند دیگر به آن روی می‌آورند؛ بی‌آنکه بدانند این رفتار از نظر اجتماع پذیرفته نیست یا بتوانند برای کنارگذاشتن آن، از دیگران کمک بگیرند. با توجه به نقش پررنگ والدین در ادامه‌دار بودن خودارضایی در کودکان، همراه ما باشید تا در این مقاله با علت، علائم و بهترین روش‌های برخورد با آن صحبت کنیم.
خود ارضایی در کودکان؛ یک مسئله بغرنج!
گاهی اوقات در روال رشد کودکان با رفتارهای تازه‌ای در آنها روبه‌رو می‌شویم که بدون آگاهی و دانش قبلی، می‌ترسیم، شوکه می‌شویم و نمی‌توانیم بهترین برخورد را داشته باشیم. بچه‌ها در دوران نوپایی آرام‌آرام کشف محیط اطراف و نقاط مختلف بدن را آغاز می‌کنند. با لمس برخی نقاط، لذت را تجربه می‌کنند و بدون آنکه آگاهی خاصی درمورد آن داشته باشند، تا چند بار در روز یا هفته به آن می‌پردازند.
رفتار خودارضایی در کودکی بیشتر در دوران نوپایی همزمان با کشف هویت جنسی (بین سنین ۳ تا ۶ سالگی) رخ می‌دهد. در این دوران کودک تلاش می‌کند با مالیدن اندام خصوصی به اشیاء یا زمین، خود را تحریک کرده و لذتی شبیه به بازی کردن با آلت تناسلی را تجربه کند. در نتیجه این رفتار، والدین شاهد گیجی، برافروختگی و مشغول بودن بی‌دلیل کودک خواهند بود. این اتفاق بیشتر مواقعی رخ می‌دهد که کودک خواب‌آلود، بی‌حوصله یا تحت فشار و استرس فراوان است.
مسئله خودارضایی در کودکان معمولا خودبه‌خود کم‌رنگ می‌شود تا جایی که به‌طور کامل از بین می‌رود. با این حال نقش خانواده در ترک یا تداوم این رفتار جنسی فوق‌العاده پررنگ است. به‌خصوص زمانی که کودک برای پرکردن خلاء محبت، توجه و آرامش سراغ آن می‌رود.
علائم خودارضایی در کودکان چیست؟
عادت خودارضایی در کودکان با علائمی همراه است که لازم است به‌عنوان پدر و مادر بشناسید تا این نشانه‌ها را زودتر از هرکسی در فرزند دلبندتان تشخیص دهید. کودکان زیر پنج ساله حتی ممکن است پیش چشم آدم‌ها دیگر اقدام به خود ارضایی کنند؛ چراکه نمی‌دانند این عمل به لحاظ اجتماعی پذیرفته نیست. اما کودکان بزرگ‌تر علائم این رفتار را به شکل‌های دیگری بروز می‌دهند.
در جدول زیر رفتارهای جنسی کودکان و نوجوانان را به ترتیب سن مشاهده می‌کنید. بیشتر این رفتارها نیاز به ارزیابی دارند.
| گروه سنی | رفتار جنسی |
| کودکان صفر تا چهار سال | خودارضایی اجباری که ممکن است با آسیب به خود همراه باشد.شبیه‌سازی فعالیت جنسیلمس اندام خصوصی بچه‌های دیگرتشویق یا وادار کردن بچه‌های دیگر به فعالیت جنسی |
| کودکان ۵ تا ۹ سال | رفتار جنسی با حیوانات یا کودکان کوچک‌تروارد شدن به اتاق خواب کودکان با هدف فعالیت جنسی |
| کودکان ۱۰ تا ۱۳ سال | خودارضایی اجباریاجبار دیگر بچه‌ها به فعالیت جنسیترغیب دیگر بچه‌ها به فعالیت جنسی با دادن پول یا اشیاءعکس گرفتن از اندام خصوصی و ارسال آن برای دیگران |
| کودکان ۱۴ تا ۱۸ سال | اقدام به فعالیت جنسی با کودکان کوچکتراجبار دیگران به ارتباط جنسیتماشای پورنوگرافی یا درگیرشدن با مطالب تهاجمی جنسی |
علت خود ارضایی در کودکان
رایج‌ترین دلایل خود ارضایی در کودکان عبارت است از:
۱. آشنایی و کشف اندام‌های جنسی
تفاوت میان خودارضایی در کودکان و بزرگسالان برمی‌گردد به هدف آنها از لمس آلت تناسلی. کودکان عموما به‌دنبال تامین نیاز جنسی نیستند؛ چراکه سطح هورمون‌های جنسی تا قبل از دوران بلوغ برای تامین این غرایز کافی نیست. هدف بیشتر شناسایی اندام‌های تناسلی است. با همان کنجکاوی که نسبت به انگشتان، دست‌ها و پاهای خود دارند، اندام خصوصی خود را لمس می‌کنند و بعضا آن را لذت‌بخش می‌بینند. این لمس اگرچه طبیعی است، اگر ادامه‌دار شود، نگران‌کننده است.
۲. مقابله با به احوالات ناخوشایند
خیلی وقت‌ها کودک برای تغییر حس‌و‌حال ناخوشایند خود مثل اضطراب، استرس، ترس و حالات دیگر به خود ارضایی روی می‌آورد. انواع مختلف اضطراب از ترس از مدرسه گرفته تا اضطراب جدایی، اضطراب از جمع و … را تلاش می‌کند با این رفتار جنسی تسکین دهد و آرامش از دست رفته را بازگرداند. حتی گاهی وقت‌ها تحریک جنسی به‌قدری قوی است که با سرکوب کسالت، عصبانیت، ناتوانی، اندوه، ناامنی و احوالات دیگر، کودک را به ادامه این رفتار عادت می‌دهد.
۳. تروما و آسیب روحی
کودکانی که والدینشان متارکه می‌کنند یا در اثر سوءاستفاده جنسی، زورگیری و مسائل دیگر دچار آسیب روحی می‌شوند، بیشتر به خود ارضایی روی می‌آورند. این بچه‌ها تلاش می‌کنند با خود ارضایی با آسیب‌های جسمی و روحی مقابله کنند؛ در حالی که والدین آنها به اشتباه تصور می‌کنند این رفتار بچه‌ها جهت تامین غریزه جنسی آنهاست.
۴. تماشای صحنه‌های مستهجن
معمولا کودکان بعد از آنکه والدین خود را حین رابطه جنسی می‌بینند یا مدام در معرض فیلم‌ها و تصاویر مستجهن قرار می‌گیرند، سریع‌تر از کودکان دیگر به خود ارضایی روی می‌آورند.
۵. مشکلات جسمی آغازکننده خود ارضایی
خیلی وقت‌ها مسئله خود ارضایی کودکان ناشی از مشکلات جسمی است. مسائلی همچون مشکل روده که موجب خارشی شدن نواحی اطراف مقعد و آلت تناسلی می‌شود، کودک را وادار می‌کند مدام این نواحی را بخاراند و با حس خوب لمس نواحی خصوصی آشنا شود. عفونت مجرای ادرار و مشکلات بهداشتی اندام خصوصی از دیگر عوامل خارش آلت تناسلی و کشف لذت خود ارضایی است.
۶. قلقلک؛ شوخی پرخطر با بچه‌ها!
یکی از دلایل مهم خودارضایی در کودکان، قلقلک‌های سرگرم‌کننده اطرافیان در نواحی اطراف اندام خصوصی است. نواحی شکم و کشاله ران‌های کودکان فوق‌العاده حساس است و تماس بیش از حد اطرافیان با این نواحی می‌تواند موجب تحریک‌شدن و لذت آنها شود. این همچنین می‌تواند علت مالیدن کودک به زمین یا سایر اجسام باشد.
درمان خود ارضایی در کودکان
هر زمان از دوران کودکی سروصدای عجیبی از اتاق فرزندتان شنیدید یا پس از بازکردن درب اتاقش، با صحنه خودارضایی مواجه شدید، بدانید که این رفتار قابل درمان است و با نادیده گرفتن یا اخم و تخم شما ترک نمی‌شود! در وهله اول، بدانید و بپذیرید که خودارضایی کودک دلیل بر بیماربودن او نیست. در ادامه روش‌هایی معرفی می‌کنیم که به تشخیص مرزهای سالم و کنارگذاشتن این رفتار کمک می‌کنند.
۱. حواسش را به فعالیت دیگری پرت کنید.
اگر خودارضایی کودکتان روال مشخصی دارد و می‌توانید حدس بزنید معمولا چه مواقعی از روز سراغ آن می‌رود، در آن ساعت‌ها حواس کودک با فعالیت دیگری پرت کنید یا او را دنبال کار خاصی بفرستید تا مشغول باشد. اگر فعالیتی که جایگزین می‌کنید هم لذت‌بخش و سرگرم‌کننده باشد، به احتمال خیلی زیاد کودک از صرافت خودارضایی می‌افتد و به لذتِ جایگزین شده بسنده می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد کودکان با اعتماد به نفسی که در خانه، مدرسه و به طور کلی در اجتماع احساس خوبی دارند، کمتر به‌سمت خودارضایی کشیده می‌شوند.
نه‌تنها خود شما باید بتوانید حواس کودک را پرت نگه دارید، بلکه از مراقب یا معلم فرزندتان بخواهید در مواقع لازم این ترفند را پیاده کند. اگر بتواند به کودک توضیح دهد که مدرسه و مکان‌های عمومی جای خود ارضایی نیست که چه بهتر!
۲. به هیچ وجه تند و عصبانی برخورد نکنید.
اگر با مشاهده خود ارضایی کودک خود عصبانی شوید، از کوره در بروید و زبان به سرزنش باز کنید، کاملا طبیعی است! اما یکی از روش‌های درمان خودارضایی کودکان، کنترل خشم و عصبانیت است. گاهی اوقات تنش و نفرتی که با کلام خشمگین ایجاد می‌کنید، کودک را بیشتر از قبل به سمت این رفتار جنسی سوق می‌دهد. بنابراین تهدید را کنار بگذارید و تحت هیچ شرایطی با عصبانیت برخورد نکنید.
بعضی از والدین با القای احساس گناه یا ترساندن کودک از زگیل روی دست و از دست دادن بینایی، عزت نفس او را خدشه‌دار می‌کنند که هیچ، نگرش‌های جنسی ناسالم در او پدید می‌آورند. کودک ناخودآگاه تمایلات جنسی را با احساس گناه ارتباط می‌دهد و فعالیت جنسی را کثیف و ناشایست می‌شمارد.
۳. فضای خانه را آرام‌تر کنید.
اگر خودارضایی کودک ناشی از تنش‌ها و شرایط روانی ناامن است، تلاش کنید ارتباط اعضای خانواده صمیمانه‌تر و محیط خانه آرام‌تر از قبل باشد. باور کنید یا نه، محبت و توجهی که شما به فرزندتان نشان می‌دهید، به شکل عجیبی در تکرار یا عدم تکرار این رفتار جنسی موثر است. قبل از آنکه دیر شود، به خودتان بیایید و دلایل بروز این رفتار در کودک را در خود جستجو کنید. بسیاری از والدین به کلاس‌های آموزش والدین نیاز دارند!
۴. اضطراب و افسردگی کودک را درمان کنید.
همان‌طور که در بخش دلایل خودارضایی در کودکان اشاره کردیم، یکی از مهم‌ترین دلایل این رفتار جنسی اضطراب است. اضطراب از جمع، اضطراب جدایی، فوبیا، ترس از مدرسه و … . خیلی وقت‌ها هم خود ارضایی نتیجه‌ی حس گناه و افسردگی است که کودک از اطرافیان خود دریافت می‌کند. به هر روش که می‌توانید، توجه، همدردی، محبت یا حتی کمک گرفتن از مشاوران دیگر، ریشه افسردگی را درمان کنیم.
۵. دارو درمانی را امتحان کنید.
خیلی وقت‌ها بچه‌ها برای کنارگذاشتن تمام احساسات ناخوشایندی که آنان را به خودارضایی سوق می‌دهند، به مشاور و دارو نیاز دارند. این داروها توسط روانپزشک مجرب برای کاهش تمایلات جنسی و مشکلات اضطرابی تجویز می‌شود و آرامش از دست رفته را به کودک باز می‌گرداند.
۶. بیشتر به فرزندتان توجه کنید.
روش دیگری که می‌توانید برای درمان این رفتار جنسی امتحان کنید، توجه به فرزند، در آغوش کشیدن و نوازش اوست. بچه‌هایی که به لحاظ محبت خانواده امنیت خاطر بیشتری دارند، معمولا کمتر سراغ خود ارضایی می‌روند.
درمان خود ارضایی کودکان در طب سنتی
یکی از روش‌های درمان خودارضایی در کودکان، روش طب سنتی و مصرف داروهای گیاهی است. خاصیت اصلی این داروها آرام‌بخشی و تسکین اعصاب است که گردوغبار استرس و اضطراب را از ذهن کودک می‌تکاند. بنابراین اگر عامل خود ارضایی کودک، اضطراب و ترس باشد، احتمال آن به حداقل می‌رسد. اگر نشانه‌های این رفتار را در فرزندتا می‌بینید، پیشنهاد می‌کنیم دمنوش‌های بابونه، اسطوخودوس، بیدمشک، گل گاوزبان، بهارنارنج و گل محمدی را هرازگاهی به کودک دلبندتان بدهید و سعی کنید میزان غذاهای طبع گرم را مدتی به حداقل برسانید.
طبق توصیه‌های طب سنتی می‌توان هنگام دوش گرفتن مقداری روغن کدو یا روغن بنفشه به بدن کودک مالید یا هر روز صبح ناشتا به او شربت سکنجبین داد. فعالیت بدنی مثل ورزش و پیاده‌روی نیز می‌تواند روان کودک را آرام کرده و فکر خود ارضایی را از سر او بیاندازد.
کلام آخر
از نگاه کودک، خود ارضایی بخشی از روند آشنایی با اندام‌های جنسی و اکتشاف بدن است. کودک در فرایند رشد با آزمون و خطا یاد می‌گیرد که لمس بخش‌هایی از بدن با لذت همراه است و چنانچه آگاهی کافی در این زمینه نداشته باشد، به این رفتار ادامه می‌دهد. بنابراین در جایگاه والدین آگاه، باید علت، علائم و نحوه برخورد درست با رفتارهای جنسی کودک دلبندتان را بشناسید و در صورت نیاز برای مقابله با آن از یک پزشک یا روانپزشک حاذق کمک بگیرید.
شما چه تجربه‌ای در این زمینه دارید؟ خواهشمندیم دانسته‌های بیشترتان را با ما و همراهان ما در میان بگذارید.
