دانستن زمان تخمک گذاری می‌تواند از دو جهت مهم باشد. افرادی که می‌خواهند باردار شوند باید به این زمان توجه کنند. از طرفی هم زنانی که قصد باردار شدن ندارند، باید این بازه زمانی را بدانند تا از وقوع بارداری جلوگیری کنند. تخمک گذاری علائمی دارد که با توجه به آن‌ها می‌توانید زمان تقریبی ر ا حدس بزنید. در طول چرخه ماهانه، زوج‌های سالمی که از روش‌های ضدبارداری استفاده نمی‌کنند، معمولا بین ۲۵ الی ۳۰ درصد شانس باردار شدن دارند. البته این مورد با توجه به شرایط مختلف مخصوصا سن، می‌تواند بسیار متفاوت باشد. با این حال، این درصد برای بازه زمانی کوتاهی از ماه که تخمک زنده است و پنجره لقاح باز است، بالا است.
یک تخمک بین ۱۲ الی ۲۴ ساعت می‌تواند زنده بماند. اسپرم‌ها عمر بیشتری دارند و می‌توانند بین سه الی شش روز زنده بمانند. برای همین اگر چند روز قبل از تخمک گذاری رابطه جنسی برقرار شود، ممکن است مقدار زیادی اسپرم همچنان زنده باشند تا تخمک را بارور کنند. البته ناگفته نماند که برای بچه‌دار شدن تنها یک اسپرم لازم است. پس از بسته شدن پنجره سیکل تخمک گذاری، امان بارداری وجود ندارد و باید تا ماه بعد صبر کنید. به همین دلیل تشخیص علائم تخمک‌گذاری می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. در این مقاله از سی سیب به بررسی چیستی تخمک‌گذاری و علائم آن می‌پردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
تخمک‌گذاری چیست؟
در روز تخمک گذاری شما چه اتفاقی می‌افتد؟ احتمالاً قبلاً در کلاس سلامت یاد گرفته‌اید که تخمک‌گذاری مرحله‌ای در چرخه قاعدگی است که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود و زمینه را برای لقاح فراهم می‌کند. هر زنی با میلیون‌ها تخمک نابالغ متولد می‌شود که معمولاً هر ماه یکی یکی در انتظار آزاد شدن هستند. در طول تخمک گذاری، تخمک به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند، جایی که ممکن است با یک اسپرم برخورد کند و بارور شود. در اکثر زنان سالم، تخمک گذاری معمولا یک بار در ماه، چند هفته پس از شروع قاعدگی اتفاق می‌افتد.
چه زمانی تخمک‌گذاری انجام می‌شود؟
شاید شنیده باشید که تخمک گذاری معمولا در روز ۱۵ سیکل قاعدگی شما اتفاق می‌افتد، اما این امر در همه یکسان نیست. سیکل قاعدگی زنانی که در سنین باروری هستند، بین ۲۸ الی ۳۲ روز طول می‌کشد. تخمک گذاری معمولا بین روزهای ۱۰ تا ۱۹ این چرخه رخ می‌دهد، حدود ۱۲ تا ۱۶ روز قبل از قاعدگی بعدی. دکتر Donnica L. Moore، رئیس گروه سلامت زنان Sapphire در نیوجرسی، می‌گوید: «در زنان سالم، تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی اتفاق می‌افتد»؛ بنابراین اگر سیکل شما ۳۵ روزه باشد، تخمک گذاری در روز ۲۱ سیکل اتفاق می‌افتد؛ اما اگر سیکل شما ۲۱ روزه باشد، تخمک گذاری در روز هفتم اتفاق می‌افتد.
زمان تخمک‌گذاری می‌تواند از چرخه‌ای به چرخه دیگر و از زنی به زن دیگر متفاوت باشد. برای همین بهتر است هر شخص با تقویم قاعدگی بدن خود آشنا باشد و بداند که چرخه تخمک‌گذاری وی چگونه است. برای آشنایی با زمان‌بندی بدن باید سه ماه یا بیشتر زمان‌ها و حالات را یادداشت کنید. در برخی زنان، تخمک‌گذاری همیشه انجام نمی‌شود یا ممکن است نامنظم باشد. به طور کلی، اگر باردار هستید، یائسه شده‌اید یا قرص‌های ضدبارداری را به طور مداوم و به موقع مصرف می‌کنید، تخمک گذاری در شما انجام نخواهد شد. برخی بیماری‌ها یا اختلالات (مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک یا نارسایی زودرس تخمدان) و برخی داروها (از جمله برخی داروهای ضدافسردگی، داروهای ضد تهوع و شیمی‌درمانی) ممکن است باعث شوند تخمک‌گذاری برای مدتی متوقف شود. همچنین، سایر عوامل مرتبط با سبک زندگی مانند استرس، کمبود وزن یا اضافه وزن قابل‌توجه (که با درصد چربی بدن اندازه‌گیری می‌شود) ممکن است بر قاعدگی و تخمک گذاری تأثیر بگذارند.
اگر با چرخه‌های قاعدگی نامنظم یا دوره‌هایی که به خصوص کوتاه (کمتر از ۲۱ روز) یا طولانی (بیش از ۳۵ روز) هستند، سر و کار دارید، توصیه می‌شود که توسط یک پزشک معاینه شوید تا هر گونه شرایط پزشکی که ممکن است باعث این نامنظمی شده باشد، بررسی شوند. درست است که ردیابی و بررسی تخمک گذاری با چرخه‌های نامنظم می‌تواند دشوارتر باشد، اما به خاطر داشته باشید که تخمک گذاری ۱۴ روز قبل از شروع قاعدگی اتفاق می‌افتد، بنابراین حتی با وجود دوره‌های نامنظم، هنوز هم می‌توانید در مقطعی از چرخه خود باردار شوید. تخمک‌گذاری در اکثر زنان شیرده هم انجام نمی‌شود. البته این در صورتی است که فرزند شما تمام مدت از شیر شما تغذیه شود. در برخی موارد استثنا هم وجود دارد. برای همین نباید به شیردهی به عنوان وسیله‌ای برای جلوگیری از بارداری نگاه کنید.
تخمک گذاری چقدر طول می‌کشد؟
شاید این سوال برای شما پیش آمده باشد که بدن زنان در چند روز تخمک‌گذاری می‌کند؟ زمانی که تخمک بالغ از سطح تخمدان آزاد شود، حدود ۲۴ ساعت وقت دارد تا بارور شود. برای باردار شدن لازم نیست دقیقاً در روز تخمک گذاری رابطه جنسی داشته باشید. در واقع، یک پنجره یا بازه باروری وجود دارد که حدودا شش روزه است. پنج روز منتهی به تخمک‌گذاری و روزی که تخمک‌گذاری انجام می‌شود. از این شش روز، احتمال باروری در دو تا سه روز قبل از تخمک‌گذاری و روز رها شدن تخمک، بیشتر خواهد بود. روش‌هایی برای تشخیص روز تخمک‌گذاری وجود دارد که در ادامه این روش‌ها را بررسی می‌کنیم.
دمای بدن
دمای پایه بدن شما همان دمایی است که در حالت استراحت احساس می‌کنید. در آغاز چرخه قاعدگی، دمای بدن نسبتا ثابت می‌ماند و حدودا ۳۶ درجه است. با نزدیک‌تر شدن به تخمک‌گذاری، کاهش جزئی در دمای پایه بدن ایجاد می‌شود و به دنبال آن، افزایش دمای شدیدی را احساس خواهید کرد. این افزایش بین ۰.۴ الی یک درجه است و درست پس از تخمک‌گذاری ایجاد می‌شود. یکی از راه‌های تشخیص تخمک‌گذاری این است که دمای پایه بدن خود را طی چند ماه پیگیری و اندازه‌گیری کنید. به محض بیدار شدن از خواب، حتی قبل از بلند شدن از رختخواب، با یک دماسنج دیجیتالی که برای این کار طراحی شده است دمای خود را اندازه‌گیری کنید. این دما را هر روز یادداشت کنید.
البته به خاطر داشته باشید که دمای پایه بدن شما می‌تواند نیم درجه یا گاهی هم بیشتر از آن نوسان داشته باشد. پس این اختلاف را در روزهای مختلف در نظر داشته باشید. شما باید به دنبال افزایش دمای مداوم باشید تا مطمئن شوید تخمک‌گذاری انجام شده است. پس از چند ماه اندازه‌گیری، می‌توانید متوجه دمای پایه بدن خود شوید و بر اساس آن، برای بچه‌دار شدن برنامه‌ریزی کنید.
نمودار قاعدگی
یک راه ساده‌تر این است که روزهای شروع و پایان قاعدگی خود را به مدت چند ماه یادداشت کنید. اگر سیکل قاعدگی شما طبیعی است و بین ۲۵ الی ۳۵ روز است، به احتمال زیاد تخمک‌گذاری منظمی دارید و همان طور که پیشتر اشاره شد، تخمک در حدود ۱۴ روز قبل از قاعدگی آزاد می‌شود. هر زمان که علائم مربوط به تخم‌گذاری را احساس کردید، زمان را یادداشت کنید. این علائم شامل گرفتگی عضلات، افزایش مخاط دهانه رحم، حساسیت سینه‌ها، احتباس مایعات و اشتها یا تغییرات خلقی می‌شود. در بخش بعدی این موارد را بیشتر توضیح خواهیم داد. می‌توانید برای این کار از نرم‌افزارهای مختلف استفاده کنید. برای ساخت تقیوم قاعدگی می‌توانید از روش زیر استفاده کنید:
- چرخه قاعدگی را برای ۸ تا ۱۲ ماه دنبال کنید. از روز اول یک پروید تا روز اول پریود بعدی یک سیکل حسای می‌شود. متوسطه این چرخه، ۲۸ روز است. اما ممکن است در برخی از زنان کوتاه‌تر (۲۴ روز) یا طولانی‌تر (۳۸ روز) شود.
- از تعداد روزهای کوتاه‌ترین سیکل قاعدگی، ۱۸ روز کم کنید.
- از تعداد روزهای طولانی‌ترین سیکل قاعدگی، ۱۱ روز کم کنید.
- در یک تقویم شروع دوره بعدی پریود را علامت بزنید. حال تعداد روزهای محاسبه شده در مرحله دو را به این زمان اضافه کنید. این زمانی است که اوج باروری شما شروع می‌شود. طول اوج باروری شما در روزهای محاسبه شده در مرحله سوم، به پایان می‌رسد. به عنوان مثال، اگر نتیجه محاسبه شده در مرحله دو، ۸ روز و نتیجه مرحله سوم، ۱۹ روز بود، پنجره باروری شما ۸ روز پس از شروع دوره بعدی آغاز می‌شود و پس از روز نوزدهم پایان می‌یابد.
کیت تخمک‌گذاری
کیت‌های پیش‌بینی تخمک گذاری سطح هورمون لوتئینیزه کننده (LH) را که در ادرار شما وجود دارد، اندازه می‌گیرند. تخمک‌گذاری معمولا ۱۰ الی ۱۲ ساعت پس از به حداکثر رسیدن LH انجام می‌شود. غلظت LH بدن شما باید برای ۱۴ تا ۲۷ ساعت بالا بماند تا امکان به بلوغ کامل رسیدن تخم فراهم شود. استفاده از کیت هم ساده است. بخشی وجود دارد که باید به ادرار آغشته شود. سپس باید منتظر بمانید تا خطی ظاهر شود. باید رنگ خط‌ها را روی بسته مطالعه کنید.
در صورتی که رنگ آن با رنگ موردنظر برای نشان دادن تخمک‌گذاری یکی باشد، یعنی نزدیک به زمان آن آزاد شدن تخمک هستید و بین ۲۴ الی ۴۸ ساعت دیگر تخمک‌گذاری انجام می‌شود. در صورت عدم اطمینان می‌توانید ۱۲ ساعت صبر کنید و دوباره تست کنید. بهتر است برای گرفتن نتیجه بهتر، آزمایش‌ها را در ساعت مشخصی در روزهای مختلف انجام دهید. به عنوان مثال، اگر تست را ساعت ۱۶ امروز انجام دادید. تست بعدی را هم ساعت ۱۶ روز بعد انجام دهید. مصرف مایعات را هم از چهار ساعت قبل کاهش دهید تا LH راحت‌تر تشخیص داده شود.
مانیتور بررسی باروری
مانیتور باروری می‌تواند ۵ روزی را که شما امکان باردار شدن دارید، شناسایی کند. این مانیتور سطوح LH و استروژن را اندازه‌گیری می‌کند تا دو روز اوج باروری شما به اضافه یک تا پنج روز باروری منتهی به آن‌ها را شناسایی کند. برخی از نسخه‌های مانیتور اطلاعات شش دوره قبلی شما را ذخیره می‌کنند تا میزان باروری شما را بهتر تشخیص دهند. این مانیتورها گران‌تر از کیت‌های تخمک گذاری هستند.
علائم تخمک گذاری چیست؟
در کنار دستگاه‌ها و روش‌های گفته شده، می‌توانید با شناخت علائم تخمک‌گذاری هم روز تقریبی آن را تشخیص دهید. هر زنی باید علائم تخمک‌گذاری را بداند تا بتواند برای باردار شدن یا جلوگیری از آن آگاهانه اقدام کند. بسیاری از زنان این علائم تخمک‌گذاری را تا پنج روز قبل از تخمک‌گذاری و همچنین در روز آن تجربه می‌کنند و ممکن است این نشانه‌ها تا یک روز پس از تخمک‌گذاری نیز ادامه داشته باشند. قبل و در حین تخمک گذاری، تغییرات هورمونی می‌تواند کل بدن را تحت تأثیر قرار دهد و همین تغییرات موجب بروز این علائم می‌شوند. البته اگر نشانه‌ای را مشاهده نکردید، نگران نشوید. نداشتن این نشانه‌ها دلیل بر عدم آزادسازی تخمک نیست. بسیاری از زنان هم اطلاعی از این موارد ندارند و به بدن و تغییرات خود به خوبی توجه نمی‌کنند. در ادامه این نشانه‌ها را بررسی می‌کنیم.
تغییر مخاط دهانه رحم
با نزدیک شدن به تخمک گذاری، بدن شما استروژن بیشتری تولید می‌کند که باعث می‌شود مخاط دهانه رحم مانند سفیده تخم مرغ کشیده و شفاف شود. در نتیجه، به اسپرم کمک می‌کند تا به سمت تخمک آزاد شده شنا کند. تغییرات مخاط دهانه رحم در اکثر زنان اتفاق می‌افتد. میزان مخاط دهانه رحم و ظاهر و احساس آن در زنان متفاوت است. برای آزمایش آن، یک انگشت تمیز را وارد واژن کنید، مقداری از مخاط را خارج کنید و سپس ترشحات را بین دو انگشت خود بکشید. اگر چسبناک و کش‌دار یا خیلی مرطوب و لغزنده است، نشانه خوبی است و شما در مرحله باروری هستید.
افزایش حواس
حس بویایی برخی از زنان در نیمه دوم چرخه قاعدگی طبیعی و عادی حساس‌تر می‌شود. برخی از زنان نیز افزایش حس چشایی را گزارش داده‌اند.
احساس درد در سینه‌ها یا حساس شدن آن‌ها
حساس شدن سینه به ویژه در بخش نوک پستان، می‌تواند یکی دیگر از علائم تخمک گذاری باشد. علت این امر هم همان هورمون‌های هستند که پیشتر اشاره کردیم. برخی از زنان این حساسیت را درست قبل از تخمک گذاری تجربه می‌کنند، در حالی که برخی دیگر ممکن است بلافاصله پس از تخمک گذاری آن را احساس کنند.
احساس درد خفیف لگن یا پایین شکم
درد تخمک‌گذاری که Mittelschmerz نامیده می‌شود، می‌توانند شبیه به یک گرفتگی در سمتی از شکم باشد. در واقع، جایی که تخمدان، تخمک را آزاد می‌کند. این عارضه جانبی تخمک گذاری می‌تواند بین چند دقیقه تا چند ساعت ادامه داشته باشد. همچنین ممکن است به همراه آن ترشحاتی مشاهده کنید و حالت تهوع داشته باشید. همه این موارد خفیف و کوتاه مدت هستند. اگر این درد شدید و مداوم باشد باید به پزشک مراجعه کنید؛ زیرا ممکن است مشکل دیگری وجود داشته باشد. البته همه زنان این درد را تجربه نمی‌کنند. برخی هم این درد را احساس می‌کنند اما هیچ تضمینی وجود ندارد که در آن چرخه بارور شوند.
لکه بینی یا ترشح خفیف
مشاهده ترشحات قهوه‌ای رنگ یا لکه بینی در حین تخمک گذاری طبیعی است. هر چند این نشانه زیاد رایج نیست. این نشانه زمانی رخ می‌دهد که فولیکولی که تخمک در حال رشد را احاطه کرده و از آن محافظت می‌کند، بالغ شده، رشد می‌کند و سپس پاره می‌شود و در نتیجه مقدار کمی خونریزی ایجاد می‌شود. با افزایش سن، خون به سمت قهوه‌ای شدن می‌رود. به همین دلیل است که ترشحات تخمک گذاری ممکن است از قرمز تا قهوه‌ای تیره متغیر باشد. هیچ جای نگرانی نیست. مگر اینکه لکه بینی ادامه یابد. در این صورت باید به پزشک مراجعه کنید تا علائم عفونت و احتمال حاملگی خارج رحم را در صورت داشتن فعالیت جنسی، بررسی کند.
تغییر میزان میل جنسی
تغییر در میل جنسی یکی دیگر از علائم رایج تخمک گذاری است. برخی از زنان متوجه می‌شوند که میل جنسی آن‌ها در طول تخمک گذاری افزایش می‌یابد.
تغییرات در دهانه رحم
در طول تخمک گذاری، دهانه رحم شما ممکن است نرم‌تر و بازتر شود. بررسی دهانه رحم توسط خود شخص کار دشوار و زمان‌بری است؛ اما یک متخصص می‌تواند با استفاده از اسپکولوم شما را راهنمایی کند.
حالت تهوع و سردرد
حالت تهوع و سردرد دو عارضه جانبی احتمالی تخمک گذاری هستند که به دلیل تغییر سطح استروژن و پروژسترون ایجاد می‌شوند.
تغییر دمای بدن
پیشتر به این مورد اشاره کردیم و گفتیم که می‌توانید با دماسنج دمای بدن خود را در این زمینه بررسی کنید. دمای بدن شما در این دوره مقداری بالا می‌رود.
تورم فرج
از دیگر نشانه‌ها می‌توان به تورم فرج اشاره کرد. علت آن هم پروژسترون است.
کمردرد
یکی دیگر از علائم، احساس درد در ناحیه کمر است.
چه عواملی موجب اختلال در تخمک گذاری می‌شود؟
مواردی هم وجود دارند که موجب بروز اختلال در تخمک‌گذاری و در نتیجه ناباروری می‌شوند.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
این سندرم موجب می‌شود تا تخمدان‌ها بزرگ شوند و کیست‌هایی کوچک و پر از مایع در آن‌ها ایجاد شود. این امر می‌تواند تعادل هورمونی را برهم بزند و تخمک‌گذاری را مختل کند. سایر علائم این سندرم شامل مقاومت به انسولین، چاقی، رشد نامنظم مو و آکنه می‌شود. این مشکل از اصلی‌ترین دلایل ناباروری در زنان است. حدود ۶ الی ۱۲ درصد زنان در سنین باروری دچار این مشکل می‌شوند.
اختلال عملکرد هیپوتالاموس
این مشکل می‌تواند ناشی از اختلال تولید FSH و هورمون لوتئینه کننده باشد. علل بروز این مشکل شامل موارد زیر می‌شود:
- استرس بیش از حد فیزیکی یا عاطفی
- ورزش بیش از حد
- وزن بسیار بالا یا پایین بدن و افزایش یا کاهش وزن قابل توجه
- تومورهای هیپوتالاموس
نارسایی زودرس تخمدان
این مشکل زمانی رخ می‌دهد که به دلیل کاهش سطح استروژن، تخمک دیگر آزاد نمی‌شود. ممکن است ناشی از یک بیماری خودایمنی، ناهنجاری‌های ژنتیکی یا سموم محیطی باشد و معمولاً قبل از ۴۰ سالگی اتفاق می‌افتد.
پرولاکتین اضافی
استفاده از داروهایی خاص و اختلال در غده هیپوفیز می‌تواند موجب شود بدن مقادیر زیادی پرولاکتین تولید کند. این امر می‌تواند موجب کاهش تولید استروژن شود. پرولاکتین اضافی که هیپرپرولاکتینمی نیز نامیده می شود، آن چنان شایع نیست.
کلام آخر
در این مقاله از سی سیب چیستی تخمک گذاری را بررسی کردیم و علائم آن را توضیح دادیم. دانستن علائم و زمان تخمک‌گذاری امری مهم است که تمامی زنان باید آن را بدانند و با تغییرات بدن خود آشنا باشند. این گونه می‌توانید از بارداری‌های ناخواسته جلوگیری کنید یا در صورتی که تمایل به بارداری دارید، اقدام کنید. آیا شما هم چنین علائمی را تجربه می‌کنید؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
۴ دیدگاه. Leave new
سلام خواهش میکنم
سلام ممنون از بازخوردتون
سلام سپاس از شما
سلام ممنون از بازخورد مثبت شما