اندومتریوز یکی از بیماری‌های زنانه‌ای است که در سال‌های اخیر شیوع بیشتری پیدا کرده است. از هر ۱۰ زن، ۱ نفر ممکن است در سنین باروری به این وضعیت مبتلا شود. متأسفانه این بیماری ممکن است به عوارض ناخوشایندی منجر شود. بعنوان مثال آن میتواند ریسک ابتلا به سرطان تخمدان، چسبندگی احشای لگنی، مشکلات ادراری و ناباروری را افزایش دهد. ما در مطلب امروز قصد داریم بطور مفصل در مورد رابطه بین اندومتریوز و ناباروری صحبت کنیم.
در مقاله زیر ابتدا تعریفی از اندومتریوز ارائه می‌دهیم، سپس در مورد علائم، علل ابتلا و روش تشخیص آن و اینکه چگونه میتواند در باروری اختلال ایجاد کند، صحبت می‌کنیم و در پایان به معرفی انواع اندومتریوز و گزینه‌های مناسب برای درمان ناباروری حاصل از آن می‌پردازیم. لطفا تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
اندومتریوز چیست؟
این بیماری زمانی اتفاق می‌افتد که بافتی شبیه لایه داخلی رحم در خارج از رحم رشد می‌کند. با پیشرفت این وضعیت، بافت‌های رشد کرده می‌توانند به اندام‌های تولید مثل اطراف خود آسیب برسانند و در باروری اختلال ایجاد کنند.
در واقع نوعی بافت به نام اندومتر داخل رحم را می‌‌پوشاند. در طول هر ماه، لایه داخلی رحم ضخیم‌تر میشود و درست قبل از تخمک گذاری، در ضخیم‌ترین حالت خود قرار می‌گیرد. در یک فرد مبتلا به اندومتریوز، بافت غیر طبیعی که خارج از رحم رشد می‌کند نیز همینگونه رفتار می‌نماید. آن قبل از تخمک گذاری ضخیم میشود و در طول دوره قاعدگی متورم شده و به قسمت هایی که نباید، خونریزی می‌کند. این بافت متورم ممکن است لوله‌های فالوپ را مسدود کند یا به تخمدان‌ها گسترش یابد که این امر میتواند باردار شدن را دشوار سازد.
علائم اندومتریوز
علامت اصلی این بیماری درد لگن است که اغلب در دوره‌های قاعدگی اتفاق می‌افتد. اگرچه بسیاری از خانم‌ها در دوره پریود خود دچار گرفتگی عضلات می‌شوند اما درد قاعدگی مبتلایان به این بیماری معمولا بسیار شدیدتر از حد معمول است و ممکن است با گذشت زمان افزایش یابد.
نشانه‌های متداول آن عبارتند از:
- قاعدگی‌های دردناک یا دیسمنوره: درد و گرفتگی لگن میتواند قبل از شروع دوره پریود آغاز شود و تا چندین روز ادامه داشته باشد. همچنین ممکن است شما به کمر درد و شکم درد نیز دچار شوید.
- درد با مقاربت: درد در حین یا بعد از رابطه جنسی در مبتلایان به اندومتریوز شایع است.
- درد در هنگام اجابت مزاج یا دفع ادرار: اگر به این بیماری مبتلا باشید، به احتمال زیاد علائم ذکر شده را در طول دوره قاعدگی خود تجربه خواهید کرد.
- خونریزی بیش از حد: مبتلایان به این بیماری ممکن است گاهی اوقات دچار قاعدگی‌های شدید یا خونریزی بین دوره‌های قاعدگی شوند.
- ناباروری: گاهی اوقات این بیماری اولین بار در افرادی که بدنبال درمان ناباروری هستند، تشخیص داده میشود. در واقع اندومتریوز و ناباروری در بسیاری از موارد با یکدیگر همراه هستند.
- علائم و نشانه‌های دیگر: سایر علائمی که ممکن است تجربه کنید عبارتند از اسهال، یبوست، نفخ یا حالت تهوع بخصوص در دوره‌های قاعدگی.
مشکلات دیگری مانند بیماری التهابی لگن (PID)، کیست تخمدان و سندروم روده تحریک پذیر (IBS) نیز باعث درد لگن می‌شوند. گاهی اوقات ممکن است اندومتریوز با این بیماری‌ها اشتباه گرفته شود. در صورت همراهی هر یک از این بیماری‌ها با اندومتریوز، تشخیص قطعی پیچیده‌تر خواهد شد.
علل
علت دقیق این بیماری مزمن مشخص نیست اما دلایل احتمالی آن می‌توانند از این قرار باشند:
- قاعدگی بازگشتی: در این نوع پریود، خون حاوی سلول‌های اندومتر بجای خارج شدن از بدن توسط لوله‌های فالوپ به داخل حفره لگن بر می‌گردد. این سلول‌ها به دیواره‌های لگن و سطح اندام‌های لگن می‌چسبند، رشد می‌کنند و در طول هر چرخه قاعدگی به ضخیم شدن و خونریزی ادامه می‌دهند.
- تبدیل سلول‌های صفاقی: متخصصان در آنچه بعنوان تئوری القایی شناخته میشود، معتقد هستند که هورمون‌ها یا فاکتورهای ایمنی باعث تبدیل سلول‌های صفاقی – سلول‌هایی که قسمت داخلی شکم را پوشانده‌اند – به سلول‌های مشابه اندومتر میشود.
- تبدیل سلول‌های جنینی: هورمون‌هایی مانند استروژن ممکن است سلول‌های جنینی – سلول‌هایی که در مراحل اولیه رشد هستند – را به کاشت‌های سلولی مشابه اندومتر در دوران بلوغ تبدیل کنند.
- کاشت اسکار جراحی: پس از یک جراحی مانند هیسترکتومی یا سزارین، سلول‌های اندومتر ممکن است به یک برش جراحی متصل شوند.
- انتقال سلول‌های اندومتر: رگ‌های خونی یا سیستم مایع بافتی (لنفاوی) ممکن است سلول‌های اندومتر را به سایر قسمت‌های بدن منتقل کنند.
- اختلال سیستم ایمنی: یک اشکال در سیستم ایمنی ممکن است باعث شود که بدن نتواند بافت‌های مشابه اندومتر را که در خارج از رحم رشد می‌کنند، تشخیص دهد و از بین ببرد.
روش‌های تشخیص این بیماری
برای تشخیص این مشکل و سایر بیماری‌هایی که می‌توانند باعث درد لگن شوند، پزشک از شما می‌خواهد علائم‌تان را توضیح دهید و محل درد و زمان وقوع آن را مشخص کنید. سپس از روش‌های زیر برای تشخیص نهایی استفاده می‌کند:
- معاینه لگن
- سونوگرافی
- MRI
- لاپاروسکوپی
ارتباط اندومتریوز و ناباروری
اگرچه این بیماری لزوما باعث ناباروری نمی‌شود اما میتواند باروری را در بسیاری از خانم‌ها کاهش دهد. این بدان معنا نیست که مبتلایان به آن نمی‌توانند باردار شوند بلکه به این معنا است که حامله شدن آنها میتواند دشوارتر باشد. کارشناسان تخمین می‌زنند که حدود نیمی از زنان درگیر ناباروری به این بیماری مبتلا هستند.
اندومتریوز یک بیماری پیش‌رونده است یعنی میتواند بتدریج و در طول زمان بدتر شود. با رشد بیشتر تکه‌های بافت اندومتریوز در ناحیه لگن و شکم، آنها می‌توانند اندام‌های تولید مثل را مسدود کنند. این امر، رسیدن اسپرم به تخمک را دشوارتر می‌سازد. بعلاوه این رشدها ممکن است به اندام‌های تولید مثل آسیب برسانند و جلوی عملکرد صحیح آنها را بگیرند.
همچنین این وضعیت میتواند از روش‌های زیر بر قدرت باروری تأثیر منفی بگذارد:
- جلوگیری از لانه گزینی جنین
- زخم شدن لوله‌های فالوپ
- ایجاد عدم تعادل هورمونی
- ایجاد التهاب مزمن در لگن
انواع اندومتریوز
۳ نوع اصلی اندومتریوز وجود دارد:
- نوع اول یا سطحی
- نوع دوم یا اندومتریوما
- نوع سوم یا پیشرفته
بعلاوه متخصصان، این بیماری را به چند مرحله تقسیم می‌کنند که از ۱ تا ۴ مشخص میشود. مرحله ۱ خفیف‌ترین و مرحله ۴ شدیدترین مرحله این بیماری است.
شاخص باروری اندومتریوز
میزان درد شما ممکن است شاخص قابل اعتمادی برای شدت بیماری‌تان نباشد. شما می‌توانید اندومتریوز خفیف به همراه درد شیدید داشته باشید یا اندومتریوز پیشرفته را با درد کم یا بدون درد تجربه کنید.
اگر فرد مبتلا به این بیماری بخواهد باردار شود، پزشک ممکن است وضعیت او را با استفاده از شاخص باروری اندومتریوز (EFI) ارزیابی کند. EFI یک مقیاس ۱۰ درجه‌ای است که به پزشک می‌گوید چقدر احتمال دارد فرد بدون مداخله پزشکی باردار شود. در این مقیاس، عوامل زیر در نظر گرفته میشود:
- سن
- مرحله اندومتریوز
- طول مدت ناباروری
- تاریخچه پزشکی
- حاملگی‌های قبلی
- حداقل نمره عملکرد (عملکرد لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها را اندازه می‌گیرد)
گزینه‌های درمان اندومتریوز و ناباروری
گزینه‌های درمانی متعددی برای مبتلایان به این بیماری که پس از ۶ تا ۱۲ ماه تلاش جدی باردار نشده‌اند، وجود دارد. درمانی که پزشک توصیه می‌کند، به مرحله و نوع بیماری فرد بستگی دارد.
درمان برای مراحل ۱ تا ۲
در مراحل اولیه این بیماری ممکن است فرد بدون هیچ گونه کمک پزشکی باردار شود. با اینحال اگر حاملگی براحتی اتفاق نیفتاد، پزشک میتواند لاپاروسکوپی را پیشنهاد کند. در این روش ساده، پزشک متخصص دوربین کوچکی را از طریق ایجاد یک برش محدود وارد شکم یا لگن می‌کند و از این طریق، تعداد ضایعات را مشخص می‌نماید. همچنین او در صورت لزوم میتواند ضایعات را با جراحی بردارد.
اگرچه این روش یک جراحی ساده است اما خطراتی نیز دارد. اگر پزشک، ضایعات را از روی یک تخمدان بردارد، ممکن است تعداد تخمک‌های فرد کاهش یابد. به همین دلیل برای افراد بالای ۳۵ سال بجای جراحی معمولا از ترکیبی از داروهای محرک تخمک گذاری یا تلقیح داخل رحمی (IUI) استفاده میشود. در طول این درمان، فرد مبتلا برای تحریک تخمک گذاری از یک داروی محرک به شکل قرص استفاده می‌کند و در زمان تخمک گذاری، پزشک با استفاده از یک لوله نازک اسپرم را داخل رحم زن قرار می‌دهد.
اگر این درمان موفقیت آمیز نباشد، پزشک ممکن است داروهای کمک باروری تزریقی یا IVF را پیشنهاد کند.
درمان برای مراحل ۳ تا ۴
در مراحل بعدی بیماری، پزشک به احتمال زیاد IVF را پیشنهاد خواهد کرد. این درمان مستلزم تزریق داروی کمک باروری است که باعث رشد تخمک میشود. هنگامیکه تعداد تخمک‌ها به حد کافی رسید، پزشک آنها را جمع آوری می‌کند. پس از انتخاب بهترین تخمک‌ها، هر کدام با یک اسپرم بارور می‌شوند تا جنین تشکیل شود. سپس پزشک جنین‌ها را درون رحم می‌کارد.
حرف آخر
اندومتریوز یک بیماری مزمن و دردناک است که در آن، بافت شبه اندومتر در خارج از رحم رشد می‌کند. این وضعیت میتواند بر باروری فرد تأثیر منفی بگذارد و حامله شدن را دشوار سازد. افرادی که در مراحل اولیه این بیماری هستند، ممکن است بتوانند بدون کمک پزشکی باردار شوند اما در مراحل پیشرفته‌تر احتمالا به دارو، IUI یا IVF نیاز خواهند داشت.
خواننده گرامی از همراهی شما سپاسگزاریم. اگر در زمینه اندومتریوز و ناباروری تجربه یا سوالی دارید، خوشحال می‌شویم آن را در بخش نظرات با ما در میان بگذارید.
