چگونه زردی نوزاد را درمان کنیم؟ و بهترین راه درمان کدام است؟

زمان مطالعه: ۸ دقیقه

برای درک بهتر درمان های زردی نوزاد در ابتدا بهتر است کمی در مورد زردی بدانیم. زردی (یرقان یا ایکتر یا جاندیس) به علّت افزایش بیلی روبین خون (ماده ای که از شکستن گلبول های قرمز خون تولید می شود) رخ می دهد. کبد در متابولیسم بیلی روبین و در نهایت دفع آن از روده تاثیر عمده ای دارد؛ امّا در نوزادان کبد به بلوغ کافی نرسیده است. علاوه بر آن عمر گلبول های قرمز نیز در نوزادان کمتر است؛ در نتیجه گلبول ها زودتر شکسته شده و بیلی روبین تولید می شود. همین امر باعث شیوع بالای یرقان در نوزادان می شود. اما این عارضه نگران کننده نیست و با روش های بسیار ساده قابل درمان مییاشد به طور کلی هدف های اولیه از درمان زردی شامل:

1. پیش گیری از عارضه نادر اما جدی زردی نوزاد به نام کرنیکتروس که می تواند باعث آسیب مغزی شود.
2.  در صورتیکه زردی ناشی از ناسازگاری های خونی باشد قطع فرایند تخریب سلول های خونی.

ما در ادامه این مقاله شما را با انواع روش های درمان زردی آشنا میکنیم پس با ما همراه باشید:

فتوتراپی

درمان معمول برای زردی نوزاد استفاده از نور با طول موج خاصی است. این نوع درمان فتوتراپی نام دارد. فتوتراپی هم در خانه و هم در بیمارستان با توجه به شرایط نوزاد و شدت زردی میتواند انجام شود. در فتوتراپی طیفی از امواج مرئی بر پوست نوزاد تابیده شده و باعث تولید بیلی روبین های محلول در آب می شود. این بیلی روبین ها در نهایت به راحتی از طریق ادرار و مدفوع دفع می شوند. مؤثر ترین طیف نور به کار رفته در فتوتراپی طیف نور آبی است. ولی طیف های سبز و سفید هم به مقدار کمتر تاثیر دارند.

فتوتراپی زمانی به کار می رود که مقدار بیلی روبین خون نوزاد بیش از حد طبیعی و کمتر از حد اورژانسی (حدود ۴-۵ mg/dl) باشد. در نوزادانی که هنگام تولد وزن بسیار پایینی دارند در روز اول بعد از تولد فتوتراپی جهت پیشگیری انجام می شود.

فتوتراپی می تواند دارای عوارضی باشد که در صورت مراقبت صحیح احتمال ایجاد آن ها کاهش می یابد.

اگر بیلی روبین نوزاد بعد از ۴-۶ ساعت فتوتراپی، ۱-۲ mg/dl کاهش پیدا نکند یعنی فتوتراپی مؤثر نبوده است.

دوز تجویز شده فتوتراپی تعیین کننده سرعت درمان است. دوز بستگی به موارد مختلفی دارد؛ مثلا طول موج نور، شدّت تابش نور، فاصله بین نور و نوزاد و مقدار سطح بدن نوزاد که در معرض نور قرار می گیرد.

دوز تجویزی به معیار هایی در نوزاد نیز بستگی دارد. وزن هنگام تولد، سن حاملگی و بیلی روبین کل سرم قبل از شروع فتوتراپی از جمله عوامل مؤثر در تعیین دوز فتوتراپی هستند.

درمان های زردی در بیمارستان

پس از تشخیص زردی نوزاد، بسته به علّت و وضعیت کلی نوزاد ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان وجود داشته یا نداشته باشد.

درمان های کاهش سطح بیلی روبین در خون نوزاد ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. ایمونوگلوبولین داخل وریدی (IVIg): زردی ممکن است مربوط به تفاوت گروه خونی مادر و نوزاد باشد. این وضعیت باعث می شود نوزاد آنتی بادی هایی را از مادر دریافت کند که باعث تجزیه سریع گلبول های قرمز نوزاد و در نتیجه افزایش بیلی روبین خون می شوند. تزریق داخل وریدی ایمونوگلوبولین(پروتئینی در خون که می تواند سطح آنتی بادی های ناسازگار مادری را کاهش دهد.) ممکن است زردی را کاهش دهد.
2. تعویض خون: گاهی نوزاد دیر به مرکز درمانی مراجعه کرده و بیلی روبین بسیار بالایی دارد. در این صورت نیاز به درمان اورژانسی است تا به سرعت بتوان بیلی روبین خون را پایین آورد و از عوارض عصبی (کرن ایکتروس) جلوگیری کرد.

در این روش مقداری از خون نوزاد گرفته میشود و سپس یا با خون اهدا کننده عوض شده،و یا در خون خود نوزاد سطح بیلی روبین و آنتی بادی های مادری که به جنین منتقل شده است و باعث تخریب گلبول های قرمز نوزاد و ازاد شدن بیلی روبین می شود را با عبور از فیلتر های مخصوص کاهش داده و مجدد به بدن نوزاد بازگرداننده می شود.

درمان زردی نوزاد بر اساس علل ایجاد کننده

یرقان انواع متفاوتی دارد که بسته به علّت بروز هرکدام درمان آن متفاوت است. لازم به ذکر است که زردی فیزیولوژیک طبیعی است و بهبود خود به خودیَ طی ۲-۳ هفته دارد.

درمان زردی مربوط به شیرمادر

زردی میتواند ناشی از مصرف کم یا زیاد شیر مادر در نوزاد باشد که در ادامه روش درمانی هریک را توضیح میدهیم.

زردی مربوط به مصرف کم شیر مادر

انواعی از ایکتر مربوط به شیر مادر هستند. در صورت مصرف کم شیر مادر زردی در حدود روزهای سوم و چهارم بعد ازتولّد بروز کرده و می تواند طولانی مدّت باشد. در این نوع شما به راحتی می توانید با افزایش دفعات شیردهی ایکتر را درمان کنید.

زردی مربوط به مصرف زیاد شیر مادر

در نوع دیگر که مربوط به مصرف زیاد شیر مادر است و شیوع کمتری دارد، زردی به علّت وجود موادی در شیر مادر و مهار عملکرد آنزیم های کبدی بروز می کند. این زردی در روزهای ۴-۷ بعد از تولّد رخ داده و در ۲-۳ هفته بعد از تولّد به اوج خود می رسد. این نوزادان تنها دچار یرقان شده و مشکل دیگری ندارند. با قطع شیردهی به طور موقت بیلی روبین خون کاهش یافته و زردی درمان می شود. البته قطع شیردهی همراه با فتوتراپی است. در صورت شروع مجدد شیردهی افزایش بیلی روبین دیگر رخ نمی دهد.

درمان زردی پاتولوژیک

ایکتری که در روز اول بعد از تولد وجود داشته باشد پاتولوژیک است و از وجود بیماری ای در نوزاد ناشی می شود. به طور کلی در درمان زردی، هدف اولیه اصلاح علل به وجود آورنده است. لذا درمان جراحی ممکن است در موارد خاصی از سرطان، ناهنجاری های مادرزادی، شرایطی که مجاری صفراوی را مسدود می کند، سنگ کیسه صفرا و ناهنجاری های طحال ضروری باشد.

در صورت افزایش بیش از حد بیلی روبین ( معمولا بیش از ۲۰ mg/dl ) عوارض شدید عصبی بروز کرده و غیر قابل بازگشت است. به همین جهت از دیگر اهداف درمان زردی جلوگیری از بروز این عارضه است.

درمان انتخابی برای درمان این نوع زردی برحسب سن و شرایط نوزاد متفاوت است. درمان های معمول شامل فتوتراپی، دارو و در صورت نیاز تعویض خون است. که در ادامه مقاله این روش ها را توضیح خواهیم داد.

درمان های خانگی موارد خفیف زردی نوزاد

یرقان خفیف معمولا در خانه به راحتی قابل درمان است.

نور خورشید

از جمله درمان های خانگی زردی، قرار دادن نوزاد در مقابل نور خورشید است. نور خورشید باعث شکسته شدن بیلی روبین شده و به کبد کمک می کند تا آن را راحت تر تجزیه کند. شما می توانید نوزاد را روزی دو بار و هر دفعه ۱۰ دقیقه در مقابل پنجره و در معرض نور خورشید قرار دهید. توجّه کنید که به هیچ وجه نباید نوزاد را در معرض نور مستقیم خورشید قرار دهید زیرا پوست نوزاد بسیار حساس است و احتمال سوختگی وجود دارد.

شما میتوانید از دستگاه های فتوتراپی در منزل نیز استفاده کنید و در محیط امن خانه خود بدون نگرانی از بابت سوختگی یا سایر مشکلات به درمان نوزاد بپردازید. جهت کسب اطلاعات بیشتر در زمینه این دستگاه می توانید مقالات دیگر سایت را مطالعه کنید.

شیر خشک

در برخی از نوزادان، افزودن شیرخشک به تغذیه نوزاد علاوه بر شیر مادرمی تواند به کاهش سطح بیلی روبین کمک کند.زردی معمولاً ظرف ۲ هفته در نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند برطرف می شود. و در نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می کنند ممکن است بیش از ۲ تا ۳ هفته طول بکشد.

ماساژ دادن

ماساژ نوزاد از قدیم در برخی کشور های آفریقایی و آسیایی دیده شده است. ماساژ چندین مزیت دارد که در بهبود زردی تاثیر دارد. از جمله این مزیت ها تحریک دفع است. مدفوع زودهنگام حضور بیلی روبین در روده را کاهش می دهد و هم چنین در کاهش بیلی روبین خون نیز تاثیر دارد. ماساژ دادن به علاوه باعث کاهش سطح بیلی روبین پوست نیز شده و زردی پوست را از این طریق نیز کاهش می دهد.

بیلی ناستر

بیلی ناستر قطره ای جهت مقابله با زردی نوزادان است. نتایج مطالعات نشان می دهد که استفاده از قطره بیلی ناستر همراه با فتوتراپی می تواند باعث کاهش قابل توجه سطوح بیلی روبین کل و مستقیم شود.قطره بیلی ناستر را به راحتی میتوانید از داروخانه ها و فروشگاه های معتبر تهیه کنید.

ویتامین دی

معمولا نوزادانی که سطح ویتامین دی خونشان پایین است، بیشتر به افزایش بیلی روبین و در نتیجه ایکتر مبتلا می شوند. ویتامن دی را به صورت خوراکی برای نوزاد تجویز نمیشود بلکه مادر ویتامین دی مصرف کرده به شیر او منتقل شده و نوزاد از شیر مادر تغذیه کرده و ویتامین دی را از طریق شیر مادر دریافت میکند

پروبیوتیک ها

یک تحقیق نشان داد که مکمل پروبیوتیک در نوزادان به بهبود علائم زردی کمک می کند.

پروبیوتیک ها سطح بیلی روبین را کاهش داده و به بدن کمک میکنند تا بیلی روبین اضافی را دفع کند.

منیزیم

در صورت بارداری یا شیردهی سعی کنید غذاهای غنی از منیزیم را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. تا باعث به بهبود زردی نوزاد یا جلوگیری از ابتلا نوزاد به زردی شود.

از جمله این مواد غذایی شامل موارد زیر می شوند: موز، اسفناج، برگ چغندر، شکلات تلخ، تخمه کدو، انجیر خشک، بادام درختی، شیر سویا، کنجد.

آرد جو

آرد جو به کاهش سطح بیلی روبین خون کمک می کند و به عنوان یک آنتی اکسیدان عمل می کند.

آرد جو را باید به صورت محلول درآورده و به آرامی پوست نوزاد را با آن ماساژ دهید.

ابتدا سطح کمی از پوست نوزاد را به محلول آرد جو آغشته کنید و در صورت بروز قرمزی یا دیگر علائم حساسیت، از استفاده از این روش خودداری کنید.

تغذیه مادر در درمان زردی نوزاد

تغذیه مادر در دوران بارداری نقشی در ابتلای نوزاد به زردی ندارد اما با رعایت نکات تغذیه ای زیر در صورت شیر دهی به نوزاد به درمان جاندیس کمک میکنند.

• مصرف زیاد آب و جلوگیری از کم آبی بدن مادر
• مصرف میوه ها و سبزیجات تازه مثل زغال اخته، انگور، مرکبات (به ویژه لیمو) و گریپ فروت.
• مصرف قهوه و چای گیاهی
• مصرف غلات کامل یا سبوس دار
• مصرف آجیل و حبوبات
• مصرف پروتئین بدون چربی مثل تخم مرغ، گوشت گاو و بوقلمون، ماهی وغذاهای دریایی، عدس.
• کاهش مصرف قند
• اجتناب از ادویه جات زیاد و تند

چند نکته مهم برای درمان زردی نوزاد:

• هنگامی که نوزاد شما مبتلا به جاندیس است بهتر است آب با شیشه شیر به او ندهید؛ بیلی روبین از طریق مدفوع بهتر از ادرار دفع می شود. آب فقط شکم را پر کرده و شیردهی را کاهش می دهد. در نتیجه تعداد مدفوع نیز کاهش می یابد.
• اگر یرقان به دست و پای نوزاد رسید و یا مدّت زردی طولانی شد باید حتما به پزشک مراجعه کنید. اگر احساس کردید نوزاد شما حال خوبی ندارد باید با پزشک خود تماس بگیرید.
• اگر عامل زردی دارو یا ماده مصرفی خاصی باشد، باید مصرف آن ها قطع شود.
• برای جلوگیری از کاهش وزن، پزشک ممکن است تغذیه مکرر یا مکمل را برای اطمینان از دریافت تغذیه مناسب نوزاد توصیه کند.

بهترین روش درمان زردی نوزاد

در کل بسته به معیار های متفاوتی که پیش‌تر مورد بحث قرار گرفته شد، بهترین شیوه درمان برای نوزادان با شرایط و انواع زردی های متفاوت فرق می کند.فراموش نکنید که زردی در نوزادان تازه متولد شده یک بیماری بسیار شایع و قابل درمان است.

سخن پایانی

بسته به علت جاندیس، نوزاد ممکن است فقط به پیگیری کوتاه مدت با مراجعه به متخصصین مربوطه و یا به نظارت دقیق مادام العمر توسط پزشک نیاز داشته باشد. والدین باید علائم و عوارض احتمالی زردی را بدانند و در صورت عود یا تشدید بیماری پزشک را مطلع سازند.

اگر زردی نوزاد شما بیش از ۳ هفته طول کشید، با پزشک خود صحبت کنید.

در صورت ایجاد ابهام یا سؤال، در بخش نظرات پاسخگوی شما عزیزان هستیم.

امیدواریم این مقاله مطالب مورد نیاز شما را پوشش داده و مطالب مفید و کاربردی بوده باشد.