رحم یکی از مهم‌ترین اندام‌های تناسلی در زنان است که در باروری نقش اساسی دارد. بروز هر گونه مشکل در این اندام می‌تواند مستقیماً روی باروری فرد تأثیر بگذارد. یکی از این مشکلات، چسبندگی رحم یا سندروم آشرمن است. این مشکل می‌تواند از جهات مختلف روی باروری زن تأثیر بگذارد. در این مقاله از سی سیب به بررسی چسبندگی رحم می‌پردازیم.
چسبندگی رحم چیست؟
چسبندگی رحم یا سندرم آشرمن یک وضعیت اکتسابی است که در آن بافت اسکار (چسبندگی) در داخل رحم ایجاد می‌شود. این بافت موجب می‌شود تا از حجم فضای باز داخل رحم کاسته شود. در واقع رشته‌های موجود در رحم فضا را پر می‌کنند. این مشکل به دلایل مختلفی رخ می‌دهد. زنان مبتلا به سندرم آشرمن ممکن است پریودهای سبک، خونریزی غیرطبیعی، درد لگن یا ناباروری و حتی پریود نشدن را تجربه کنند. این مشکل موجب می‌شود تا دیواره‌های رحم ضخیم‌تر شوند و در نهایت، از فضای درونی رحم کاسته شود. البته ناگفته نماند که این مشکل نادر است. نکته مثبتی که در این مورد وجود دارد این است که این مشکل قابل درمان است.
نمی‌توان دقیق گفت این بیماری چقدر شایع است زیرا بسیاری از افراد مبتلا متوجه آن نمی‌شوند. برخی از افراد ممکن است هیچ علامتی از این عارضه نداشته باشند و تا زمانی که برای مسائل دیگر به پزشک متخصص زنان مراجعه نکنند، متوجه نخواهند شد.
سندرم آشرمن معمولاً یک بیماری ژنتیکی نیست و از طریق خانواده شما منتقل نمی‌شود. منظور از اکتسابی بودن این بیماری این است که در اثر بروز اتفاقی فرد به آن دچار می‌شود و آن اتفاق موجب بروز اسکار می‌شود. این مشکل از طریق جراحی، عفونت، درمان سرطان و… ایجاد می‌شود. خطر ابتلا به سندرم آشرمن می‌تواند در صورت وجود موارد زیر در شما افزایش یابد:
- انجام جراحی رحم در گذشته مثل هیستروسکوپی، کورتاژ (D&C) یا سزارین
- سابقه عفونت لگنی
- انجام روش‌های درمانی برای سرطان
علائم سندرم آشرمن چیست؟
افراد مبتلا به این مشکل علائم مختلفی را نشان می‌دهند:
- داشتن قاعدگی بسیار سبک (هیپومنوره).
- نداشتن پریود (آمنوره) یا خونریزی غیرطبیعی رحمی. اگر بافت اسکار جایگزین آندومتر شود، بافتی که در طول چرخه قاعدگی طبیعی از بین می‌رود و موجب خونریزی می‌شود، این اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات، بافت اسکار دهانه رحم را مسدود می‌کند و جریان خون قاعدگی را متوقف می‌کند.
- احساس گرفتگی شدید یا درد لگن.
- وجود مشکل برای باردار شدن یا باردار ماندن یا سقط مکرر. اسکار رحم از میزان توانایی فرد برای باردار شدن می‌کاهد زیرا باعث کاهش خون رسانی به پوشش آندومتر می‌شود.
همان طور که پیش‌تر اشاره شد امکان دارد هیچ نشانه‌ای را تجربه نکنید. حتی پریودهای شما هم عادی باشند.
چه چیزی باعث بروز سندرم آشرمن یا چسبندگی رحم می‌شود؟
بافت‌هایی که در رحم ایجاد می‌شوند و فضای آن را کم می‌کنند یا موجب مسدود شدن لوله‌ها می‌شوند، ممکن است به دلایل مختلفی رخ بدهند:
از دلایل اصلی بروز این مشکل اغلب جراحی رحم یا دهانه رحم است.
- هیستروسکوپی: جراحی که در آن پزشک یک دوربین را با برشی کوچک در رحم شما قرار می‌دهد و سپس فیبروم ها را با استفاده از ابزار الکتریکی جدا می‌کند. جراحی‌هایی که می‌توانند باعث ایجاد بافت اسکار شوند، عبارت‌اند از برداشتن فیبروم (احتمال ۳۰ تا ۴۵ درصد)، برداشتن سپتوم رحم (۶ تا ۷ درصد) و ابلیشن آندومتر (۳۵ درصد).
- اتساع و کورتاژ (D&C): نوعی جراحی است که برای باز کردن دهانه رحم (اتساع) و سپس برداشتن بافت از رحم استفاده می‌شود. این بافت می‌تواند پوشش داخلی رحم شما (آندومتر) یا بافت ناشی از سقط جنین باشد. در طول عمل، از ابزاری برای خراش دادن بافت اضافی استفاده می‌شود. این کار معمولاً باعث ایجاد اسکار نمی‌شود، مگر اینکه عفونت زمینه‌ای داشته باشید؛ یعنی این عفونت است که موجب بروز این مشکل می‌شود و در حین انجام این عمل خود را نشان می‌دهد.
- سزارین: از این عمل جراحی برای زایمان نوزاد استفاده می‌شود. در برخی موارد، سزارین می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار شود. این مشکل می‌تواند در بخشی رخ بدهد که بخیه زده شده یا عفونتی در آن وجود داشته باشد. در مجموع، بروز این مشکل به علت سزارین بسیار نادر است. دلیل احتمالی تشکیل بافت اسکار در رحم بعد از بارداری، سطوح پایین استروژن می‌تواند باشد. در زمان جراحی سطح استروژن پایین است. استروژن برای بازسازی لایه داخلی رحم لازم است و سطوح پایین استروژن باعث ایجاد بافت اسکار می‌شود.
- عفونت‌ها: عفونت‌ها معمولاً به تنهایی عامل بروز چسبندگی رحم نیستند؛ اما زمانی که در حین جراحی رحم، مانند اتساع و کورتاژ یا سزارین، دچار عفونت می‌شوید، ممکن است به سندرم آشرمن هم مبتلا شوید. برخی از عفونت‌هایی که می‌توانند منجر به چسبندگی رحم شوند عبارت‌اند از: سرویسیت و بیماری التهابی لگن (PID).
- پرتو درمانی: گاهی اوقات، روش درمانی یک بیماری دیگر می‌تواند باعث ایجاد بافت اسکار در رحم شما شود. از پرتودرمانی برای درمان شرایطی مانند سرطان دهانه رحم استفاده می‌شود، اما این روش می‌تواند باعث چسبندگی (بافت اسکار) شود.
آیا IUD می‌تواند باعث چسبندگی رحم شود؟
ابزار درون زهدانی (IUD) نوعی وسیله برای کنترل بارداری در طولانی مدت است که در داخل رحم قرار می‌گیرد و برای مدتی (اغلب چندین سال) در آنجا باقی می‌ماند. با قرار دادن این ابزار درون رحم، همیشه خطر عفونت و ایجاد بافت اسکار وجود دارد. با این حال، نمی‌توان ارتباطی متقابل میان این دو پیدا کرد و IUD معمولاً با این بیماری مرتبط نیست.
آیا چسبندگی رحم موجب سقط جنین می‌شود؟
شما می‌توانید در صورت ابتلا به سندرم آشرمن باردار شوید. این مشکل فضای خالی رحم را کم می‌کند. همین امر می‌تواند مشکلاتی را در دوران بارداری ایجاد کند زیرا رحم جایی برای رشد جنین ندارد. رحم شما در طول بارداری منبسط و کشیده می‌شود. چسبیدن جفت به دیواره رحم نیز برای رشد جنین در حال رشد بسیار مهم است. سندرم آشرمن عوارضی ایجاد می‌کند که می‌تواند خطر ابتلا به مسائلی مانند سقط جنین، مرده زایی یا جفت سرراهی را در دوران بارداری افزایش دهد. جفت سرراهی وضعیتی است که در آن جفت قسمت پایین دیواره رحم شما چسبیده است. این مشکل می‌تواند دهانه رحم شما را مسدود کند و جلوی راه خروج کودک را مسدود کند.
نحوه تشخیص چسبندگی رحم
روش‌های مختلفی برای تشخیص این سندروم وجود دارد:
- سونوگرافی: تصویربرداری رایج و عادی که از روی پوست انجام می‌شود و نیاز به بی‌حسی یا بیهوشی ندارد.
- HSG (هیستروسالپنگوگرام): در این روش رنگی را از طریق واژن به رحم منتقل می‌کنند و سپس با تصویربرداری اشعه ایکس مسدود بودن بخش‌های مختلف رحم را چک می‌کنند. این رنگ برای بدن مضر نیست.
- هیستروسکوپی: در این روش لوله نازکی (هیستروسکوپ) را که در یک طرف آن دوربین وجود دارد، از طریق دهانه رحم وارد بدن می‌کنند و سپس پزشک داخل حفره رحم و منافذ لوله‌های فالوپ را مشاهده می‌کند.
- لاپاراسکوپی: در این روش چند برش کوچک روی شکم ایجاد می‌کنند و سپس لوله نازکی را به همراه دوربین وارد بدن می‌کنند. از این روش برای درمان و برداشتن بافت‌ها هم استفاده می‌شود. در نتیجه نیازی نیست دو بار تحت عمل جراحی قرار بگیرید. انجام این کار حدوداً دو ساعت طول می‌کشد.
- سونوگرافی انفوزیونی سالین: در این تصویربرداری از محلول سالین (مخلوطی از نمک و آب) برای ایجاد تصویر واضحی از داخل رحم استفاده می‌شود. این مایع رحم شما را منبسط می‌کند تا پزشک بتواند جزئیات شکل و نقایص حفره رحم شما را مشاهده کند.
در صورت داشتن علائم به پزشک مراجعه کنید. تمامی سوابق پزشکی خود را با پزشک در میان بگذارید. در صورت انجام دادن هر نوع جراحی لگنی در گذشته، پزشک خود را مطلع کنید زیرا این موارد در تشخیص سندرم آشرمن بسیار مهم هستند. سپس پزشک شما یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، اما برای تشخیص بافت اسکار داخل رحم، سونوهیستروگرام انجام می‌شود. برای انجام سونوهیستروگرام، پزشک از طریق یک کاتتر کوچک، کمی محلول رنگی را در داخل حفره رحم تزریق می‌کند. سپس از سونوگرافی ترانس واژینال استفاده می‌کنند تا ببینند آیا بافتی حفره یا دهانه رحم را مسدود کرده است یا خیر.
نحوه درمان چسبندگی رحم
راه‌های مختلفی برای درمان سندرم آشرمن وجود دارد. در طول درمان باید تمامی علائم خود را برای پزشک شرح دهید. همچنین باید برنامه خود را برای باروری در آینده مطرح کنید. در برخی موارد که یک زن علائمی را تجربه نمی‌کند، می‌تواند از هیچ کدام از راه‌های درمانی استفاده نکند؛ زیرا این عارضه مشکلی برای وی ایجاد نمی‌کند. البته این در صورتی است که شخص قصد بارداری نداشته باشد. در صورتی که فرد بخواهد باردار شود، باید با روش‌های درمانی مختلف بافت اسکار را بردارد. هدف اصلی درمان، برداشتن بافت اسکار و بازگرداندن رحم به اندازه و شکل اولیه است. درمان می‌تواند موجب تسکین درد و بازگرداندن چرخه قاعدگی به حالت طبیعی شود.
از هیستروسکوپی برای درمان هم استفاده می‌شود. با هیستروسکوپ می‌توان بافت اسکار را برداشت. پس از انجام هیستروسکوپی، کاتتری را درون رحم قرار می‌دهند تا از تشکیل دوباره بافت اسکار جلوگیری شود. همچنین ممکن است در کنار این روش از هورمون درمانی هم استفاده شود. در واقع، استروژن باعث بهبود آندومتر (پوشش داخلی حفره) می‌شود. برای جلوگیری از عفونت ناشی از عمل هم آنتی بیوتیک تجویز می‌شود.
مشکلات پس از درمان چسبندگی رحم
حتی پس از درمان چسبندگی رحم، برخی از بیماران ممکن است همچنان پریود نشوند یا تعداد پریودهای آنان بسیار کم باشد. حاملگی‌هایی که پس از درمان رخ می‌دهد بیشتر با سقط جنین، زایمان زودرس، خونریزی در سه ماهه سوم بارداری و/یا چسبیدن غیرطبیعی جفت به دیواره رحم همراه است. شانس بارداری موفق پس از درمان با نوع و میزان چسبندگی‌ها ارتباط دارد.
معمولاً دوره قاعدگی بیماران با چسبندگی خفیف تا متوسط پس از درمان، به حالت طبیعی برمی‌گردد. نرخ بارداری کامل و موفقیت‌آمیز در آن‌ها نیز تقریباً ۷۰ تا ۸۰ درصد است. از طرف دیگر، ممکن است میزان حاملگی کامل بیمارانی که چسبندگی شدید دارند یا تخریب گسترده پوشش آندومتر را تجربه کرده‌اند، پس از درمان تنها ۲۰ تا ۴۰ درصد یا حتی کمتر باشد. زنانی که آسیب زیادی به آندومتر آن‌ها وارد شده است و پس از درمان بهبود نیافتند، می‌توانند برای بچه‌دار شدن از گزینه‌های دیگری مانند فرزندخواندگی یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) و رحم اجاره‌ای استفاده کنند.
چگونه می‌توان از سندروم آشرمن پیشگیری کرد؟
اغلب نمی‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد زیرا معمولاً این سندروم در کنار روش درمانی دیگری ایجاد می‌شود که شما برای درمان مشکل دیگر خود به آن نیازی دارید. پیش از اتخاذ هر گونه روش درمانی برای درمان مشکلات، عوارض جانبی آن را از پزشک خود بپرسید.
سخن نهایی
در این مقاله از سی سیب به بررسی مشکل چسبندگی رحم پرداختیم و علل بروز، تشخیص و درمان آن را توضیح دادیم. اغلب نمی‌توان از بروز این مشکل جلوگیری کرد اما با روش‌های مختلفی می‌توان آن را درمان کرد. اکثر زنانی که به این مشکل دچار می‌شوند پس از درمان می‌توانند باردار شوند. پس نیازی به نگرانی نیست. نظر شما در این باره چیست؟ لطفا تجربیات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
