یکی از مشکلاتی که ۲ تا ۱۰ درصد از زنان بین سنین ۲۵ تا ۴۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اندومتریوز است. آندومتریوز از کلمه «اندومتر» گرفته شده است که بافتی است که رحم را می‌پوشاند. بیماران مبتلا به اندومتریوز دارای بافتی از نوع آندومتر در خارج از رحم هستند. این زنان با مشکلات مختلفی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این مقاله از سی سیب به بررسی کیست آندومتریوز می‌پردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
کیست آندومتریوز چیست؟
در طول چرخه منظم قاعدگی یک زن، بافتی جمع می‌شود و اگر وی باردار نشود، این بافت از بدن خارج می‌شود. در بدن زنان مبتلا به آندومتریوز، بافتی ایجاد می‌شود که شبیه بافت آندومتر در خارج از رحم است، معمولاً در سایر اندام‌های تولید مثل در داخل لگن یا در حفره شکمی تشکیل می‌شود. هر ماه، این بافت نا به جا به تغییرات هورمونی چرخه قاعدگی پاسخ می‌دهد و درست مانند آندومتر تجزیه می‌شود و در نتیجه خونریزی کوچکی در داخل لگن ایجاد می‌شود. این مشکل منجر به التهاب، تورم و اسکار بافت طبیعی اطراف ایمپلنت‌های اندومتریوز می‌شود.
هنگامی که تخمدان درگیر می‌شود، خون می‌تواند در بافت طبیعی تخمدان جای بگیرد و یک «تاول خونی» را تشکیل دهد که توسط کیست فیبری احاطه شده است، به این مورد اندومتریوما گفته می‌شود.
علل شکل‌گیری کیست آندومتریوز
علل آندومتریوز هنوز ناشناخته است. یک نظریه نشان می‌دهد که در طول قاعدگی، برخی از بافت‌ها از طریق لوله‌های فالوپ به داخل شکم بازمی‌گردند که به نوعی «قاعدگی معکوس» رخ می‌دهد. این بافت‌ها در جایی می‌چسبند و رشد می‌کنند. نظریه دیگری نشان می‌دهد که بافت آندومتر ممکن است از طریق کانال‌های خونی یا لنفاوی حرکت کرده و در جایی از بدن کاشته شوند، شبیه به روشی که سلول‌های سرطانی گسترش می‌یابند. نظریه سوم نشان می‌دهد که سلول‌ها در هر مکانی ممکن است به سلول‌های آندومتر تبدیل شوند.
آندومتریوز همچنین می‌تواند در نتیجه پیوند مستقیم رخ دهد. برای مثال در دیواره شکم پس از سزارین ایجاد شود. علاوه بر این، به نظر می‌رسد که برخی از خانواده‌ها ممکن است عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری را داشته باشند.
این کیست می‌تواند در بخش‌های مختلف بدن ایجاد شود:
- تخمدان‌ها
- لوله‌های فالوپ
- رباط‌هایی که از رحم حمایت می‌کنند (رباط‌های رحمی خاجی)
- در فضای بین رحم و رکتوم
- در فضای بین رحم و مثانه
- سطح بیرونی رحم
- پوشش داخلی حفره لگن
گاهی اوقات، بافت آندومتر در جاهای دیگری مانند بخش‌های زیر ایجاد می‌شود:
- روده‌ها
- رکتوم
- مثانه
- واژن
- دهانه رحم
- فرج
- اسکارهای جراحی شکم
این مشکل بیشتر در چه زنانی ایجاد می‌شود؟
در حالی که هر زنی ممکن است به آندومتریوز مبتلا شود، به نظر می‌رسد زنانی که در ادامه اشاره می‌کنیم در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند:
- زنانی که بستگان درجه یک (مادر، خواهر، دختر) آن‌ها مبتلا به این بیماری هستند
- زنانی که برای اولین بار بعد از ۳۰ سالگی زایمان می‌کنند
- زنانی که دارای رحم غیرطبیعی هستند
علائم آندومتریوز
موارد زیر شایع‌ترین علائم آندومتریوز هستند، اما هر زن ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند یا ممکن است برخی از آن‌ها اصلاً علائمی نداشته باشند. علائم اندومتریوز ممکن است شامل موارد زیر شود:
- درد، به خصوص گرفتگی‌های بیش از حد قاعدگی که ممکن است در شکم یا کمر احساس شود
- درد هنگام مقاربت
- قاعدگی غیرطبیعی یا سنگین
- ناباروری
- ادرار دردناک در دوره‌های قاعدگی
- حرکات روده دردناک در دوران قاعدگی
- سایر مشکلات گوارشی، مانند اسهال، یبوست یا حالت تهوع
توجه به این نکته ضروری است که میزان دردی که یک زن تجربه می‌کند لزوماً با شدت بیماری مرتبط نیست. برخی از زنان مبتلا به اندومتریوز شدید ممکن است هیچ دردی را تجربه نکنند، در حالی که برخی دیگر با شکل خفیف‌تر بیماری ممکن است درد شدید یا علائم دیگر داشته باشند.
ارتباط اندومتریوز با ناباروری
اندومتریوز یکی از سه علت اصلی ناباروری زنان در نظر گرفته می‌شود. بر اساس گزارش انجمن پزشکی باروری آمریکا، کیست آندومتریوز را می‌توان در ۲۴ تا ۵۰ درصد از زنانی که ناباروری را تجربه می‌کنند، یافت. در موارد خفیف تا متوسط، ناباروری ممکن است موقتی باشد. در این موارد، با جراحی برای برداشتن چسبندگی، کیست و بافت اسکار می‌توان باروری را بازیابی کرد. در موارد دیگر که شامل درصد بسیار کمی از زنان می‌شود، ممکن است فرد نابارور باقی بمانند.
اینکه چگونه اندومتریوز بر باروری تأثیر می‌گذارد، به وضوح درک نشده است. تصور می‌شود که بافت اسکار ناشی از آندومتریوز می‌تواند در آزادسازی تخمک از تخمدان و پس از آن توسط لوله فالوپ اختلال ایجاد کند. از مکانیسم‌های دیگری که تصور می‌شود بر باروری تأثیر می‌گذارد، می‌توان به بروز تغییرات در محیط لگن اشاره کرد که منجر به اختلال در کاشت تخمک بارور شده می‌شود.
نحوه تشخیص اندومتریوز
تشخیص با ارزیابی سابقه پزشکی بیمار و تکمیل معاینه فیزیکی از جمله معاینه لگنی توسط متخصص زنان یا سایر ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی آغاز می‌شود. تنها در صورتی می‌توان به صورت قطع اندومتریوز را تشخیص داد که پزشک لاپاراسکوپی انجام دهد، بافت مشکوک را بیوپسی کند و با بررسی بافت زیر میکروسکوپ، تشخیص تایید شود. لاپاراسکوپی یک روش جراحی جزئی است که در آن یک لاپاروسکوپ، یک لوله نازک با یک دوربین در انتهای آن، از طریق یک برش کوچک به داخل شکم وارد می‌شود. لاپاراسکوپی همچنین برای تعیین محل، وسعت و اندازه رشد آندومتر استفاده می‌شود.
سایر معایناتی که ممکن است در تشخیص اندومتریوز مورد استفاده قرار گیرند عبارت‌اند از:
- سونوگرافی
- سی تی اسکن
- اسکن MRI
مراحل کیست آندومتریوز
این کیست ممکن است در بدن شما چند مرحله را طی کند. در واقع، وقتی تشخیص داده شود به فرد گفته می‌شود که در چه مرحله‌ای قرار دارد:
- مرحله ۱: حداقل
- مرحله ۲: خفیف
- مرحله ۳: متوسط
- مرحله ۴: شدید
این که در چه مرحله‌ای هستید، بستگی به محل، مقدار، عمق و اندازه بافت دارد. سایر موارد تعیین کننده شامل موارد زیر می‌شود:
- میزان گسترش بافت
- دخالت ساختارهای لگنی در این بیماری
- میزان چسبندگی لگن
- انسداد لوله‌های فالوپ
مرحله آندومتریوز لزوماً نشان‌دهنده سطح درد تجربه شده، خطر ناباروری یا علائم موجود نیست. به عنوان مثال، ممکن است یک زن در مرحله ۱ درد شدیدی داشته باشد، در حالی که یک زن در مرحله ۴ بدون علامت باشد.
- نحوه درمان کیست آندومتریوز
- نحوه انتخاب شیوه درمانی به موارد زیر بستگی دارد:
- سلامت کلی و سابقه پزشکی شما
- علائم فعلی
- وسعت بیماری
- تحمل شما برای داروها، رویه‌ها یا درمان‌های خاص
- نظر یا ترجیح شما
- تمایل شما برای بارداری
اگر در مرحله خفیف باشید، ممکن است فقط با داروهای ضد درد بیماری را کنترل کنند.
به طور کلی، درمان اندومتریوز ممکن است شامل موارد زیر شود:
- نظارت بر روند بیماری
- داروهای ضد درد: داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی، مانند ایبوپروفن یا سایر مسکن‌های بدون نسخه
- هورمون درمانی که شامل داروهای ضدبارداری خوراکی، همراه با هورمون‌های استروژن و پروژستون (شکل مصنوعی پروژسترون)، برای جلوگیری از تخمک‌گذاری و کاهش جریان قاعدگی می‌شود.
- استفاده از پروژسترون
- آگونیست هورمون آزادکننده گنادوتروپین که تولید هورمون تخمدان را متوقف می‌کند و نوعی «یائسگی پزشکی» ایجاد می‌کند.
- دانازول، مشتق مصنوعی تستوسترون (هورمون مردانه)
- تکنیک‌های جراحی که ممکن است برای درمان آندومتریوز استفاده شوند عبارت‌اند از:
- لاپاراسکوپی (همچنین برای کمک به تشخیص آندومتریوز استفاده می‌شود): یک روش جراحی جزئی که در آن یک لاپاروسکوپ، یک لوله نازک با لنز و نور، در برشی در دیواره شکم قرار داده می‌شود. با استفاده از لاپاراسکوپ برای دیدن ناحیه لگن، پزشک اغلب می‌تواند توده‌های آندومتر را نیز خارج کند.
- لاپاراتومی: یک جراحی گسترده‌تر برای برداشتن هر چه بیشتر آندومتر جابجا شده بدون آسیب رساندن به بافت سالم
- هیسترکتومی: جراحی برای برداشتن رحم و احتمالاً تخمدان‌ها
نحوه تسکین درد اندومتریوز
نکات ساده‌ای که می‌تواند به کاهش درد آندومتریوز کمک کند عبارت‌اند از:
- استراحت و مدیتیشن کنید.
- از حمام گرم استفاده کنید.
- به طور منظم ورزش کنید.
- سعی کنید دچار یبوست نشوید.
- از یک بطری آب گرم یا پد گرم‌کننده روی شکم خود استفاده کنید.
- گاهی برای درمان از ترکیبی از درمان‌ها مانند جراحی‌های محافظه‌کارانه (لاپاراسکوپی یا لاپاراتومی) همراه با هورمون درمانی استفاده می‌شود.
نکاتی درباره کیست آندومتریوز
به طور متوسط ۷.۵ سال طول می‌کشد تا یک فرد مبتلا به آندومتریوز تشخیص داده شود.
اندومتریوز می‌تواند بر باروری تأثیر بگذارد. در موارد جزئی اندومتریوز، شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد برداشتن یا از بین بردن بافت اندومتریوز در حین جراحی می‌تواند شانس زنان را برای داشتن یک بارداری موفق، چه به طور طبیعی و چه پس از درمان باروری، افزایش دهد.
متأسفانه، آندومتریوز یک بیماری مزمن طولانی مدت است که می‌تواند به طور قابل‌توجهی بر سلامت جسمی، سلامت عاطفی و روال روزانه زن تأثیر بگذارد. در برخی از زنان، علائم این مشکل می‌تواند آن‌ها را از انجام فعالیت‌های عادی خود باز دارد و ممکن است منجر به احساس افسردگی و مشکلاتی در روابط شود.
تشخیص آندومتریوز ممکن است دشوار باشد زیرا هر زنی شرایط متفاوتی را تجربه می‌کند و به این دلیل که علائم آن می‌تواند شبیه به سایر بیماری‌ها مانند سندرم روده تحریک‌پذیر یا بیماری التهابی لگن باشد.
در حال حاضر هیچ درمانی برای آندومتریوز وجود ندارد، اما درمان‌هایی وجود دارد که می‌تواند به کاهش علائم کمک کند.
سخن پایانی
در این مقاله از سی سیب به بررسی کیست آندومتریوز پرداختیم و نحوه تشخیص، درمان و تاثیر آن بر باروری را توضیح دادیم. همان طور که اشاره شد علت اصلی این مشکل مشخص نیست؛ اما شما می‌توانید با کمک پزشک خود علائم آن را کنترل کنید. آیا شما هم به این عارضه دچار شده‌اید؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
