نکات طلایی برای مراقبت از نوزاد تازه متولد شده

زندگی با یک نوزاد تازه متولد شده شگفت انگیز و گاهی دلهره آور است. بسیاری از والدین پس از تولد نوزادشان با خود می‌پرسند چگونه از این مخلوق کوچک باید نگهداری و مراقبت کرد؟ نیازهای روزانه او چیست و چطور باید آنها را رفع کنیم؟ اما هر چقدر هم که مرور این کارها در نظر شما سخت بنظر برسد انجام دادن آنها لذت بخش و خاطره انگیز خواهد بود. مراقبت از نوزاد تازه متولد شده سخت‌تر از کودک چندماهه است و نکات بیشتری برای آنها وجود دارد که والدین باید توجه کافی داشته باشند. به دلیل اهمیت نگهداری از نوزاد ما در این مقاله از سایت سی‌سیب به طور اختصاصی به این موضوع پرداخته‌ایم و نکات مهم و طلایی روزهای بدو تولد نوزاد را برای شما مرور می‌کنیم. همراه ما باشید. 

شیردهی به کودک را منظم انجام دهید

متخصصان اطفال و کارشناسان بهداشت به مادران توصیه می‌کنند حداقل تا پایان ۶ ماهگی کودک به او شیر مادر بدهید. بدن مادر معمولا قبل از تولد نوزاد شروع به تولید شیر می‌کند. قبل از جاری شدن شیر سینه‌های مادر، مایع غلیظ و زردرنگی به نام آغوز تولید می‌کند که اولین تغذیه نوزاد محسوب می‌شود و برای تغذیه و سلامت کودک بسیار ضروری و مغذی است. آغوز حاوی فاکتورهای ایمنی است و سیستم ایمنی بدن نوزاد را تقویت می‌کند. اگر کودک شما در ارتباط گرفتن به سینه مشکل دارد حتما از پرستاران و ماماها مشورت بخواهید تا شیوه شیردهی صحیح را به شما بیاموزند. 

اگر به هر دلیلی از شیر خودتان به فرزندتان نمی‌دهید و از شیرخشک استفاده می‌کنید نظم ساعات شیردهی را حتما رعایت کنید و طبق برنامه و با دیدن علائم گرسنگی نوزاد، پیش از آن که شروع به گریه و ناراحتی کند شیردهی را انجام دهید. 

• شیردهی به کودک در دو هفته اول تولد 

فرقی نمی‎کند که شیر خودتان را می‌دهید یا شیر خشک، نوزادان باید هر یک تا سه ساعت تغذیه شوند به طوری که در ۲۴ ساعت ۸ تا ۱۲ بار غذا بخورند. وعده‌های غذایی مکرر به نوزادان کمک می‌کند وزنی را که پس از تولد از دست داده اند دوباره به دست آورند. هرچه کودک بزرگتر شود در هر وعده غذای بیشتری می‌تواند بخورد و به مرور وعده‌های او کاهش می‌یابد.  

حتما بعد از شیردهی آروغ نوزاد را بگیرید حتی اگر زمان زیادی صرف گرفتن آروغ بشود حتما این کار را انجام دهید. اما اگر کودک شما بعد از شیر خوردن آروغ نمی‌زند، نگران نشوید. این نکات آروغ زدن را برای آروغ زدن نوزاد امتحان کنید:

• کودک خود را در حالت عمودی نگه دارید و سر او را روی شانه خود قرار دهید. با دست دیگر خود پشت کودک را به آرامی نوازش کنید( به شکل دایره‌ای و حالت ماساژ دادن)
• کودک خود را رو به شکم روی پاهای خود بخوابانید. سر کودک را نگه دارید، مطمئن شوید که سر بالاتر از سینه  قرار دارد و به آرامی به پشت او ضربه بزنید یا مالش دهید.

همه چیز درباره پوشک کردن نوزاد 

برای پوشک کردن نوزاد می‌توانید از پوشکهای یکبار مصرف یا پارچه‌ای استفاده کنید.کودک شما به طور متوسط حدود ۱۰ بار در روز یا حدود ۷۰ بار در هفته پوشک را کثیف می‌کند و نیاز به تعویض دارد.  قبل از پوشک کردن نوزاد مطمئن شوید که همه وسایل را در دسترس دارید. 

وسایل مورد نیاز برای پوشک کردن نوزاد:

• یک پوشک تمیز
• اتصال دهنده ها (در صورت استفاده از پوشک‌های پارچه‌ای)
• پودر یا کرم مخصوص کشاله ران
• دستمال مرطوب (یا یک ظرف آب گرم و یک دستمال تمیز)

پس از هر بار اجابت مزاج یا پس از خیس شدن پوشک، کودک خود را به پشت بخوابانید و پوشک کثیف را بردارید. از آب ولرم، دستمال مرطوب یا دستمال نرم و لطیف برای پاک کردن کشاله ران و ناحیه تناسلی کودک استفاده کنید. هنگام درآوردن پوشک نوزاد پسر این کار را با احتیاط انجام دهید زیرا قرار گرفتن در معرض هوا ممکن است باعث تحریک و ادرار کردن او شود. هنگام پاک کردن ناحیه تناسلی نوزاد دختر، ناحیه را ا از جلو به عقب پاک کنید تا از عفونت دستگاه ادراری (UTI) جلوگیری شود. برای پیشگیری یا التیام بثورات، از پماد استفاده کنید. همیشه به یاد داشته باشید که پس از تعویض پوشک، دست‌های خود را کاملا بشویید.

راش‌های پوستی ناشی از پوشک معمولا برای مادران نگرانی ایجاد می‌کنند. راش‌ها بثورات قرمز و برآمدگی‌هایی هستند که در عرض چند روز با حمام آب گرم، پماد مخصوص و پوشک نکردن از بین می‌روند. بیشتر جوش‌ها به دلیل حساسیت پوست کودک و تحریک آن با مدفوع و پوشک خیس بروز می‌کند. 

برای پیشگیری یا درمان راش پوشک، این نکات را امتحان کنید:

• پوشک کودک را زود به زود و در اسرع وقت پس از اجابت مزاج عوض کنید.
• به آرامی ناحیه مورد نظر را با آب و صابون ملایم تمیز کنید (گاهی اوقات دستمال مرطوب می‌تواند تحریک کننده باشد)، سپس یک لایه بسیار ضخیم از پماد را روی راش‌ها بمالید. کرم‌های دارای اکسید روی ترجیح داده می‌شوند زیرا مانعی در برابر رطوبت ایجاد می‌کنند. 
• اگر از پوشک‌های پارچه‌ای استفاده می‌کنید آنها را با مواد شوینده بدون رنگ و عطر بشویید.
• اجازه دهید کودک برای بخشی از روز بدون پوشک باشد. این مدت فرصت مناسبی برای تهویه پوست ایجاد می‌کند. 
• اگر بثورات پوشک بیش از ۳ روز ادامه داشت یا به نظر می‌رسید که بدتر می‌شود به پزشک مراجعه کنید. ممکن است علائم عفونت قارچی باشد که نیاز به نسخه دارویی دارد.

ساعات استراحتتان را با خواب کودکتان تنظیم کنید

نوزادان در روزهای آغازین تولد ساعات طولانی می‌خوابند (حدود ۱۶ تا ۱۷ ساعت در روز ) اما هر یک تا دو ساعت یکبار به دلایل مختلف مانند گرسنگی، احساس گرما یا سرما و محرکهای بیرونی بیدار می‌شوند. بیداری‌های مکرر نوزاد در هفته‌های اول برای تغذیه و در برخی از مواقع نیز تعویض پوشک است. از آنجایی که کودک شما برای مدت کوتاهی در طول شب بیدار خواهد شد، خواب و استراحت شما نیز را مختل خواهد کرد و این اتفاق اجتناب ناپذیر است. شما می‌توانید برای داشتن استراحت و خواب کافی، همزمان با کودکتان بخوابید. 

برخی از نوزادان روزها خواب عمیق‌تری دارند و چرخه خواب شب و روزشان منظم نیست. کارشناسان پیشنهاد می‌کنند در چنین مواردی هر زمان که متوجه شدید کودکتان روزانه بیشتر از دو ساعت می‌خوابد او را بیدار کنید. همچنین داشتن یک برنامه روتین قبل از خواب شب به کودک کمک می‌کند تا به روال قبل خواب عادت کند و خواب طولانی‌تری در شب داشته باشد. این برنامه روتین می‌تواند شامل تعویض لباس نوزاد، قنداق کردن او، شیردادن، استحمام، کتاب خواندن یا پخش موسیقی ملایم باشد. 

نحوه خواباندن: 

نوزادان زیر ۱ سال همیشه باید به پشت بخوابند ( نه به پهلو یا شکم ) زیرا خوابیدن به پشت خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را به حداقل می‌رساند. مگر با رعایت نکات ویژه که در مقاله نحوه خواباندن نوزاد به طور مفصل توضیخ داده ایم.

نحوه حمل صحیح نوزاد

قبل از دست زدن به نوزاد دست‌های خود را بشویید (یا از یک ضد عفونی کننده دست استفاده کنید). نوزادان هنوز سیستم ایمنی قوی ندارند، بنابراین در معرض خطر عفونت هستند. به اطرافیان نیز این نکته را یادآوری کنید و مراقب باشید با دستهای آلوده نوزاد را جابجا نکنند.  

هنگام جابجا کردن و آغوش گرفتن نوزاد مراقب سر و گردن او باشید. وقتی می‌خواهید نوزاد را از تخت یا گهواره‌اش خارج کنید با یک دست کمر و با دست دیگر سر و گردن نوزاد را نگه دارید. هنگام حمل او در کالسکه یا کریر نیز از راحتی سر و گردن او اطمینان حاصل کنید. 

برای قرار دادن نوزاد در ماشین حتما از صندلی مخصوص استفاده کنید و کمربند ایمنی را برای او ببندید. صندلی ویژه کودک از او در برابر آسیبهای ناشی از ترمز ناگهانی، تصادف شدید یا پرتاب شدن محافظت می‌کند. 

حمام کردن نوزاد

بهتر است هر روز اطراف کشاله ران، دور دهان و گردن کودک را تمیز کنید (هرجایی که احتمال کثیف شدن آن بیشتر است) و اساسا استحمام کودک دو تا سه بار در هفته کافیست و بیش از آن موجب خشکی پوست می‌شود.  

حمام اسنفجی:

شما باید تا اتمام مراحل زیر از روش حمام اسفنجی استفاده کنید:

افتادن بند ناف و بهبودی کامل (معمولاً ۵ تا ۱۵ روز پس از تولد اتفاق بند ناف می‌افتد)

بهبودی ختنه (۱-۲ هفته)

موارد زیر را قبل از حمام کردن نوزاد آماده کنید:

• یک دستمال تمیز و نرم
• صابون و شامپو بچه ملایم و بدون عطر
• یک برس نرم برای تحریک پوست سر کودک
• حوله یا پتو
• پوشک تمیز
• لباسهای تمیز

برای حمام اسفنجی سطح ایمن و صاف (مانند میز تعویض لباس یا لحاف تمیز) را در یک محیط گرم انتخاب کنید. لگن یا ظرفی را از آب ولرم پر کنید. لباس نوزادتان را درآورده و او را در یک حوله بپیچید. چشم‌های نوزاد خود را با یک دستمال نخی و مرطوب که فقط با آب مرطوب شده است تمیزکنید. برای این کار از یک چشم شروع کرده و از گوشه داخلی تا گوشه بیرونی پاک کنید. برای شستن چشم دیگر از گوشه دیگر تمیز دستمال استفاده کنید. بینی و گوش کودک خود را با دستمال مرطوب تمیز کنید. سپس دوباره پارچه را خیس کنید و صورت نوزاد را تمیز کنید. 

سپس با استفاده از شامپو بچه کف ایجاد کنید و به آرامی سر کودک خود را بشویید و آبکشی کنید. با استفاده از یک پارچه مرطوب و صابون، بقیه بدن نوزاد را به آرامی بشویید و توجه ویژه‌ای به چین های زیر بازو، پشت گوش، دور گردن و ناحیه تناسلی داشته باشید. هنگامی که آن نواحی را شستید، کودک را خشک کنید و سپس پوشک کنید و به کودک خود لباس بپوشانید. 

استحمام نوزاد در وان یا تشت

وان نوزاد یک وان کوچک پلاستیکی یا تشت پلاستیکی است که می‌توان آن را داخل وان بزرگ حمام قرار داد. تشت‌های کوچک پلاستیکی برای نوزادان بهتر است و مدیریت آن را آسانتر می‌کند. 

از گرمای کافی حمام مطمئن شوید تا کودک هنگام خارج کردن لباس احساس سرما و لرزش نکند. عمق آب وان یا تشت را چک کنید و دمای آن را با پوستتان بسنجید. آب نباید خیلی داغ یا خیلی سرد باشد. از یکی از دستان خود برای حمایت  سر و از دست دیگر برای هدایت کودک به سمت وان استفاده کنید. به آرامی کودک خود را تا سینه در وان پایین بیاورید.

برای شستن صورت کودک از یک دستمال شستشو استفاده کنید. به آرامی پوست سر کودک خود را با سرانگشتان خود یا یک برس موی نوزاد ماساژ دهید. هنگامی که صابون یا شامپو را از سر کودک خود می شویید، دست خود را روی پیشانی قرار دهید تا کف آن به طرفین برود و شامپو وارد چشم نشود. بقیه بدن نوزاد را به آرامی با آب و مقدار کمی صابون بشویید.

در طول حمام، به طور مرتب آب را به آرامی روی بدن کودک خود بریزید تا بدنش سرد نشود. پس از حمام، کودک خود را بلافاصله در حوله بپیچید و مطمئن شوید که سر او به خوبی پوشانده شده است. حوله‌های کلاه دار کودک برای خشک کردن و گرم ماندن سر بسیار مناسب هستند. در طول حمام هرگز کودک خود را تنها نگذارید و در صورت ضرورت با او از حمام خارج شوید. 

مراقبت از ختنه

بلافاصله پس از ختنه نوک آلت تناسلی معمولاً با پانسمان مخصوص پوشانده می‌شود تا زخم به پوشک نچسبد. هنگام تعویض پوشک نوک آلت تناسلی را به آرامی با آب گرم پاک کنید، سپس پانسمان را روی آن قرار دهید تا به پوشک نچسبد. قرمزی یا تحریک آلت تناسلی باید در عرض چند روز بهبود یابد، اما اگر قرمزی یا تورم افزایش یابد یا تاول‌های چرکی ایجاد شود، ممکن است عفونت وجود داشته باشد و باید فورا با پزشک کودک خود تماس بگیرید.

مراقبت از بندناف

مراقبت از بند ناف در نوزادان بسیار مهم است.برای اینکه بند ناف بیوفتد به هیچ عنوان به آن روغن، الکل، لوسیون و… نزنید. تنها اگر بند ناف را خشک نگه دارید و در هنگام پوشک کردن بیرون از پوشک قرار بگیرید کافی است. معمولاً طی ۱۰ روز تا ۳ هفته پس از تولد بند ناف جدا می‌شود. هنگام حمام کردن ناحیه ناف نوزاد نباید در آب غوطه ور شود تا زمانی که بند ناف جدا شده و آن ناحیه بهبود یابد. رنگ بند ناف تا زمان افتادن به قهوه‌ای یا سیاه تغییر رنگ می‌دهد که طبیعی است. اگر ناحیه ناف قرمز به نظر می رسد یا بوی بد و ترشحی ایجاد می شود با پزشک خود تماس بگیرید. 

هنگامی که کودک شما بیدار است، با او ارتباط برقرار کنید

پیوند عاطفی با نوزاد یکی از لذت بخش ترین بخش‌های مراقبت از نوزاد در روزهای نخست تولد است و نزدیکی فیزیکی می‌تواند ارتباط عاطفی والدین با کودک را تقویت کند. یکی از بهترین راه‌ها برای برقراری ارتباط با کودک از طریق تماس پوست به پوست است.  برای مثال، کودک را به شکل برهنه روی پوست شکم و سینه‌تان قرار دهید. مطالعات نشان داده است که نوزادانی که بلافاصله پس از تولد تماس پوست با پوست را تجربه می‌کنند ارتباط قویتری با سینه مادر برقرار می‌کنند، برای مدت طولانی‌تری از شیر مادر تغذیه می‌شوند و ضربان قلب و تنفس منظم‌تری دارند. همچنین کارشناسان توصیه می‌کنند با ارتباط چشمی و صورت به صورت با کودکتان صحبت کنید. 

نوزادان به ویژه نوزادان نارس و کودکانی که آسیبهای جسمی دارند با ماساژ دادن ارتباط بسیار خوبی برقرار می‌کنند ماساژ می‌تواند پیوند عاطفی کودک را تقویت کرده و به رشد و تکامل او کمک کند. برای آموزش ماساژ نوزاد می‌توانید از فیلم‌های آموزشی، کتابها و ماساژورهای حرفه‌ای کمک بگیرید. توجه داشته باشید ماساژ نوزاد با بزرگسال متفاوت است و به آرامی باید انجام شود. 

موسیقی و آواهای شاد نیز پل ارتباطی بسیار خوبی برای نوزاد است. نوزادان صداهای آوازی مانند صحبت کردن، آواز خواندن، شعر خواندن و موسیقی‌های ریتمیک را دوست دارند. جغجغه‌های کودک و آهنگهای موزیکال از دیگر راه‌های خوب برای تحریک شنوایی نوزاد هستند. اگر کوچولوی شما بداخلاق است سعی کنید برای او آواز بخوانید و از اشعار و موسیقی‌های کودکانه استفاده کنید. شما می‌توانید این کار را هنگام تکان دادن او در گهواره انجام دهید. 

اگر می‌خواهید ساعاتی با کودک به بازی مشغول شوید هرگز  حرکات خشن مانند پرتاب کردن و تکان دادن شدید را انجام ندهید. آنها توانایی کافی برای کنترل بدنشان را ندارند و تکانه‌های شدید می‎تواند منجر به حوادث خطرناک شود. 

سخن آخر

نگهداری از نوزاد در روزهای بدو تولد نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد و در این مدت گرفتن مشاوره از بزرگترها مانند مادران، دوستانی که تجربه کافی داشته‌اند و یا پرستاران و ماماها می‌تواند برای شما کمک بزرگی محسوب شود. نحوه شیر دادن، تنظیم خواب نوزاد، استحمام و بازی با نوزاد مهمترین چالش‌های والدین در هفته‌های اول تولد فرزندشان است. توصیه می‌کنیم والدین عزیز پیش از تولد نوزاد حتما با مطالعه و پرس و جو از اطرافیان اطلاعات لازم در این زمینه را کسب کنند.