نوزادان حدود هفتاد درصد از زمان خود را در خواب می‌گذرانند و تقریباً اغلب روز را در خواب هستند. به همین دلیل یکی از بزرگترین نگرانی‌های مادران، مسائل مربوط به خواب و خواباندن نوزاد است. مجموعه ۳۰ سیب تلاش کرده است در این مطلب اطلاعاتی را به همۀ مادران عزیز ارائه کند تا بتوانند مرحله به مرحله نوزاد خود را برای یک خواب کافی و با‌‌‌کیفیت آماده کنند.
اهمیت خواب در رشد نوزاد
اولین سال زندگی کودک شما اهمیت زیادی در رشد او دارد. وزن نوزادان در پنج ماهگی نسبت به وزن آنها هنگام تولد، دو برابر افزایش می‌یابد و در حدود دوازده ماهگی این افزایش وزن به حدود سه برابر می‌رسد. این میزان رشد در چنین مدت کوتاهی بسیار عالی است و خواب خوب یکی از مهم‌ترین فاکتورها برای رسیدن به این میزان رشد در کودک است. در ادامه برخی نکات مهم در خواباندن نوزاد را بیان خواهیم کرد.
- رشد فیزیکی
«سوماتوتروپین» یک هورمون رشد است که تقریباً هشتاد درصد آن بلافاصله بعد از اینکه کودک به خواب رفته و وارد خواب عمیق می‌شود ترشح می‌شود. بنابراین عدم خواب کافی، رشد فیزیکی نوزاد را متوقف یا دچار اختلال خواهد کرد.
- رشد ذهنی و یادگیری
اندازه مغز نوزاد در سال اول تولد تقریباً دو برابر می‌شود. کودکان به سرعت رشد می‌کنند و بخش زیادی از یادگیری‌های آنها در خواب انجام می‌شود. در واقع هر قدر که خواب طبیعی بیشتر باشد، میزان رشد بالاتر می‌رود. خوابیدن نوزاد به میزان کافی، باعث می‌شود حافظۀ نوزاد تقویت شده و اطلاعات را برای پردازش و کاوش در محیط خود آماده می‌کند. در خواب نوزاد می‌تواند محرک‌های حسی را پردازش کرده و درمورد محیط خود بیاموزد.
- سیستم ایمنی
خواب برای سلامت سیستم ایمنی بدن در هر سنی مهم است؛ اما در نوزادان نقش مهمتری را ایفا می‌کند. زیرا سیستم ایمنی بدن آنها هنوز نابالغ است و به اندازه سیستم ایمنی بدن بزرگسالان قوی نشده است. توسعۀ سیستم ایمنی نوزادان به زمان نیاز دارد و خواب نیز در این امر نقش مهمی دارد. اگر کودک یا نوزاد کم خواب باشد، بیشتر در معرض بیماری‌ها و عفونت‌ها قرار می‌گیرد و ممکن است بر زمان بهبودی او نیز تأثیر‌گذار باشد.
نحوه خواباندن نوزاد
در ادامۀ این مطلب از مجموعه ۳۰ سیب نحوۀ خواباندن نوزاد را مرحله به مرحله بیان خواهیم کرد.
۱. یک روال را شروع کنید
یکی از راه‌هایی که نوزاد یاد می‌گیرد باتوجه به آن، زمان خواب را تشخیص دهد؛ بررسی نشانه‌های موجود در محیط است. حدود سی دقیقه قبل از خواب، سر و صدا و نور محیط را کم کنید. مغز نوزاد روشنایی و تاریکی را با بیداری و خواب مرتبط می‌کند؛ بنابراین خاموش کردن چراغ‌ها در شب و قرار دادن کودک در معرض نور روشن صبح، به روند خواب و بیداری او کمک می‌کند.
۲.ایجاد عادت‌های آرامش بخش برای نوزاد هنگام خواب
منظور از عادت‌های آرامش بخش در این مطلب این است که فعالیت‌های آرامش بخشی را به عنوان مراحل قبل از خواباندن نوزاد و به صورت عادت برای نوزاد خود به وجود آورده و انجام دهید. این کار‌های آرامش بخش می‌تواند حمام کردن، لالایی خواندن و گفتن داستان‌های آرام برای کودک و نوزاد شما باشد. نکته‌ای که باید در این کار مورد توجه قرار گیرد این است که این اقدامات آرامش بخش را در حالت ایده آل، در حدود شش تا هشت هفته انجام دهید و توجه داشته باشید که این فعالیت باید به طور مستمر هر شب و با ترتیب یکسانی انجام شود به طوری که کودک بداند چه چیزی در انتظار اوست و زمان خواب فرا رسیده است.
۳.به نوزاد یاد دهید خودش را آرام کند
اگر نوزاد خود را زمانی که خواب است در گهواره قرار دهید، هنگامی که در شب بیدار شود مثل تمام انسان‌های دیگر از اینکه اطراف خود را نمی‌شناسد، هراسان شده و برای دوباره خوابیدن به کمک شما نیاز دارد. پس سعی کنید نوزادتان را زمانی در گهواره بگذارید که گیج خواب شده، اما هنوز بیدار است. این عمل به نوزاد کمک می‌کند که یاد بگیرد خودش را آرام کند و بخوابد و مهمتر از همه اینکه یاد می‌گیرد وقتی از خواب بیدار شد چگونه دوباره به خواب برود.
به گفته برخی مشاوران؛ در حدود پنج ماهگی بیشتر نوزادان این توانایی را دارند که خودشان را به خواب برند و اگر ما همچنان این کار را برای آنها انجام دهیم در مسیر تکامل آنها قرار می‌گیریم.
۴.برای خواباندن نوزاد به او شیر ندهید
نوزادان همیشه هنگام غذا خوردن به خواب می‌روند و این امر طبیعی است، اما توجه داشته باشید در این صورت نوزاد شما اغلب در حین شیر خوردن چرت می‌زند و هرگاه که بیدار شود فکر می‌کند که برای اینکه دوباره بخوابد باید غذا بخورد. برای مقابله با این مشکل به تدریج شیر دادن را زودتر از زمان خواب نوزاد شروع کنید تا کودک شما سیر شود و بعد با یک کتاب یا آهنگ آرام بخش کودک را گیج خواب کرده و در رختخواب قرار دهید.
۵.به زمان خواب زود هنگام نوزاد پایبند باشید
زمانبندی در خواباندن نوزاد بسیار مهم است. در حدود هشت هفتگی ترشح «ملاتونین» در نوزادان افزایش یافته و این اتفاق به این معنی است که آنها برای خواب به موقع و مطابق با غروب خورشید آماده هستند. اگر آنها را تا دیر وقت بیدار نگه دارید بیش از حد تحریک شده و به سختی می‌توانند این عادت را کنار بگذارند. یکی از علائم خواب آلودگی نوزاد زمانی است که او آرام می‌شود و بیشتر به یک نقطه خیره می‌شود؛ با مشاهدۀ این علائم، اقدامات روتین قبل از خواب را شروع کنید.
۶.میان وعده نوزاد را حذف کنید
میزان غذای نوزاد را اندازه گیری کنید و یک گزارش بیست و چهار ساعته از آن درست کنید. مثلاً اینکه اگر نوزاد با شیشه شیر تغذیه می‌شود، چند سی سی شیر استفاده کرده و اگر از شیر مادر تغذیه می‌کند هر جلسه چند دقیقه شیر می‌خورد. اگر در طول شبانه روز بیست دقیقه غذا بخورد، اما در طول روز فقط پنج تا ده دقیقه غذا بخورد، در واقع در طول روز فقط میان وعده خورده است و آنقدر سیر نشده که در طول شب بخوابد. اگر کودک در طول روز به خوبی غذا می‌خورد باید بتواند در سن دو و نیم تا سه ماهگی، چهار تا شش ساعت در شب بخوابد.
۷.چرت زدن نوزاد
خواباندن نوزادی که به خوبی استراحت کرده باشد راحت‌تر از نوزاد بیش از حد خسته است. شاید برایتان عجیب باشد، اما تا دیر وقت بیدار نگه داشتن نوزاد یا کودک به امید اینکه او شب بیشتر بخوابد اصلاً نتیجه بخش نیست؛ زیرا ترشح هورمون‌های استرس در نوزاد افزایش می‌یابد. در نتیجه زمانی که نوزاد به خواب برود، خواب آنها سبک‌تر بوده و ممکن است مرتب بیدار شوند. به همین دلیل چرت زدن منظم برای کودک و نوزاد شما بسیار ضروری است. متخصصان می‌گویند در سن دو ماهگی، زمان بیدار ماندن بهینۀ کودک باید تنها حدود نود دقیقه بین دو خواب او باشد.
مادر عزیز گرچه برای شما لذت بخش است که نوزادتان در آغوش شما به خواب برود، اما متأسفانه این خواب، کیفیت لازم را برای نوزاد ندارد. پس بهتر است حداقل یک بار در روز در گهوارۀ خود به آسودگی چرت بزند. متخصصان معتقدند چرت زدن از نظر ذهنی برای نوزاد مهم بوده و نحوۀ گذراندن کل روز را برای او مشخص می‌کند. پس یک وعده چرت در روز برای نوزاد بسیار ضروری است.
۸.اجازه دهید نوزاد خودش بخوابد
وقتی که شب‌ها نوزاد شما در گهواره یا تخت خودش بیدار شد؛ اگر مطمئن بودید که گرسنه نیست بلافاصله برای خواباندن نوزاد نروید. وقتی صدای هیاهوی او را می‌شنوید یک دقیقه مکث کنید و ببینید آیا خودش می‌تواند مشکل خود را حل کند یا خیر اگر دیدید نمی‌تواند و هیاهو ادامه دارد، به او کمک کنید. سعی کنید تا حد امکان او را بغل نکنید و چراغ را هم روشن نکنید؛ البته هدف ما این نیست که نوزاد یاد بگیرد یک شبه خود را آرام کند، بلکه باید به او فضای کافی داده شود تا مهارت‌های خود را تقویت کند و بتواند به راحتی بخوابد. مهم است که فرزند شما احساس امنیت کند، اما درگیری بیش از حد شما با فرآیند خواب نوزاد ممکن است برای او مفید نباشد. سعی کنید سطح معقولی از دسترس بودن عاطفی در مقابل نوزاد خود داشته باشید.
مشکلات خواب نوزاد
بر اساس آمار، بیست درصد از نوزادان، در سال اول زندگی خود مشکلات خواب دارند، بنابراین اگر شما نیز در خواباندن نوزاد خود مشکل دارید نگران نباشید. مشکلات خواب انواع مختلفی دارد که هر کدام به دلایل متفاوت ایجاد شده است. در ادامه چند نمونه را به عنوان مثال ذکر می کنیم:
- بی‌خوابی یا خواب آلودگی بیش از حد
اگر خواب نوزاد شما زیاد بوده و بیش از حد استاندارد می‌خوابد ممکن است دلایلی همچون جهش رشد، دندان درآوردن یا بیماری باعث بی‌خوابی نوزاد شده باشد.
- آپنه (وقفه تنفسی در خواب) مخرب خواب
آپنه خواب اغلب به عنوان مشکلی در نظر گرفته می‌شود که با افزایش سن در فرد ایجاد می‌شود؛ اما این مشکل نادر در نوزادان نیز مشاهده می‌شود. این عارضه ممکن است به دلیل ناهنجاری‌های مجراهای تنفسی باشد که می‌تواند منجر به اختلال و انسداد تنفس در نوزاد شود. تحقیقات نشان می‌دهد که آپنه خواب در نوزادان نارس، شیوع بیشتری دارد.
علائم آپنه تنفسی در خواب
- مکث در تنفس به مدت ۲۰ ثانیه یا بیشتر
- الگوی مکث‌های تنفسی مکرر که کمتر از ۲۰ ثانیه طول می‌کشد.
- مشکلات مرتبط مانند میزان کم اکسیژن در خون یا کندی ضربان قلب
- شرایط پزشکی زمینه ای
ممکن است مشکلات خواب نوزاد به دلیل مشکلات محیطی یا رفتاری نباشد و به دلیل مشکلات جسمی یا بیماری‌های زمینه‌ای باشد. از جمله مشکلات جسمی مؤثر در خواب نوزادان می‌‌توان به عفونت گوش، عفونت دستگاه ادراری، عفونت انگلی و تنفسی و رفلاکس غیر طبیعی اشاره کرد.
- اضطراب جدایی
اگر نوزادتان را قبل از شش ماهگی برای خواب به اتاق خودش منتقل کنید ممکن است دچار اضطراب جدایی شود که این امر کاملاً طبیعی است. در حدود چهار تا هفت ماهگی کودک شما پایداری افراد را درک می‌کند یعنی نوازدان درک می‌کنند که مادر یا پدر حتی زمانی که دیده نمی‌شوند نیز حضور دارند. ممکن است وقتی نوزاد را در اتاق خود تنها می‌گذارید به جای خواب، شروع به گریه کردن کند، اما نوزادان به مرور زمان متوجه می‌شوند که شما در جایی کمی دورتر و خارج از دید او حضور دارید.
اگر چه زمان می‌برد تا کودک شما به دوری از شما هنگام خوابیدن عادت کند، اما چند نکته وجود دارد که می‌توانید با انجام آنها اضطراب جدایی را در نوزاد کاهش دهید. هنگام خواباندن نوزاد یک شرایط مساعد ایجاد کنید یعنی سعی کنید در‌حالی که اتاق را ترک می‌کنید آواز بخوانید یا صحبت کنید و این کار را تا مدتی بعد از اینکه از دید آنها خارج شدید نیز ادامه دهید. هنگام صحبت با کودک در زمان قبل و بعد از خواب لبخند بزنید. این لبخند به کودک شما این اطمینان را می‌دهد که همه چیز خوب است. سعی نکنید دزدکی دور شوید محکم باشید و در مقابل دید فرزندتان از اتاق خارج شوید.
خواب سبک نوزاد
اگر خواب نوزاد شما بسیار سبک است و این مورد باعث شده در زمانی که نوزادتان خواب است شما نتوانید هیچ کاری انجام دهید؛ کارشناسان مجموعه ۳۰ سیب چند توصیه سودمند برای شما دارند که در ادامه بیان خواهد شد:
اجازه دهید فرزندتان به تنهایی بخوابد بعد از شش ماهگی انتقال نوزاد به اتاق خودش برای خوابیدن بسیار مفید است؛ چرا که در این صورت احتمال بیدار شدن نوزاد توسط سر و صدای سایر افراد خانواده کاهش می‌یابد.
زمان خواباندن نوزاد، دمای اتاق را متعادل، ساکت و تاریک نگه دارید. در طول شب وسیله گرمایشی یا سرمایشی را روی درجۀ متعادل و مناسب دمای محیط قرار دهید.
سخن پایانی
در این مطلب از مجموعه ۳۰ سیب سعی بر آن بود مرحله به مرحله خواباندن نوزاد را برای شما مادران عزیز بیان کرده و مشکلات خواب سبک و راه حل‌هایی برای خواب راحت نوزاد شما را شرح دهیم.
