بیماری فاویسم در نوزادان یک بیماری تقریباً خطرناک است که در صورت بروز علائم در نوزاد، ممکن است به یک موضوع نگران کننده برای والدین تبدیل شود. این یک موضوع ژنتیکی است و نوزادان به دلیل نداشتن یک آنزیم مشخص، به این بیماری مبتلا می‌شوند. بیماری فاویسم در نوزادان از طریق غربالگری که۳ الی۵ روز بعد از تولد انجام می‌شود تشخیص داده می‌شود. در این مقاله از مجموعه ۳۰ سیب قصد داریم دربارۀ رابطه فاویسم و زردی نوزاد به طور کامل صحبت کنیم و علل و ویژگی‌های آن را بدانیم.
بیماری فاویسم چیست؟
هنگامی که یک نوزاد متولد می‌شود، باید به صورت طبیعی ژن G6PD را در بدن خود داشته باشد.این ژن در گلبول های قرمز آنزیمی تولید می کند که برای ثبات غشای آن ضروری است.اگر در آنزیم G6PD نقص و وضعیت غیر طبیعی وجود داشته باشد، این نوزادان مبتلا به فاویسم هستند.
در بیماری فاویسم زمانیکه بیمار در مواجه با عوامل استرس زا مانند تب، مصرف بعضی داروها و بعضی مواد غذای مانند باقالا باشد، گلبول های قرمز تخریب می شوند و بیلی روبین ازاد شده از تخریب آنها وارد جریان خون می شود و سطح بیلی روبین خون بالا می رود. ولی معمولاً در شرایط عادی بیماران فاقد علامت هستند.
علل بروز بیماری فاویسم
قبل از اینکه دربارۀ نشانه‌های بیماری فاویسم و رابطۀ فاویسم و زردی نوزاد صحبت کنیم، باید دربارۀ علت ایجاد این بیماری صحبت کنیم. به طور کلی بیماری فاویسم به صورت ژنتیکی و وابسته به کروموزوم X منتقل می‌شود. بیماری فاویسم مستقیماً به گلبول‌های قرمز خون حمله می‌کند و باعث شکسته شدن این گلبول‌های قرمز می‌شود. در تجزیه این گلبول‌ها مقدار زیادی «بیلی روبین» در بدن آزاد می‌شود که برای نوزادی که به تازگی متولد شده است، بسیار خطرناک خواهد بود.
بیماری فاویسم به طورکلی یک بیماری نادر محسوب نمی‌شود؛ زیرا تعداد زیادی از نوزادان پس از تولد، ممکن است به این بیماری مبتلا شوند. نوزادان دختر، کمتر در خطر ابتلا به به بیماری فاویسم قرار دارند؛ زیرا از نظر ژنتیکی دختر ها دو کروموزوم X دارند و برای اینکه این بیماری در آنها بروز کند باید هر دو کروموزوم X فاقد این ژن باشند و به همین دلیل احتمال ابتلا دختر ها به این بیماری کاهش می یابد. اماپسرها چون یک کروموزوم X دارند احتمال ابتلای انها بالاتر است بویژه اگر مادر دارای ژن معیوب G6PD باشد.
با توجه به سطح «بیلی روبین» موجود در خون نوزاد، بیماری فاویسم می‌تواند با شدت‌های مختلفی بروز کند، که یکی از نشانه‌های بارز آن، بروز بیماری زردی در نوزاد است. با توجه به این که ابتلا به زردی در بسیاری از نوزادان یک موضوع کاملاً رایج است، باید نوزاد توسط پزشک مورد معاینه قرار بگیرد تا نشانه‌های مربوط به بیماری فاویسم در آن بررسی شود.
علائم بیماری فاویسم
به طور کل بیماری فاویسم علائم بسیار زیادی دارد و به گونه‌ای است که پدر یا مادر، قبل از مراجعه به پزشک متوجه بروز این بیماری در نوزاد می‌شوند؛ اما با توجه به اینکه این بیماری باید در نوزاد تأیید شده ومراحل درمان آغاز گردد، در صورتی که نشانه‌های اولیه در نوزاد را مشاهده کردید، حتماً برای انجام آزمایش به پزشک مراجعه کنید. نوزادی که مبتلا به فاویسم هستند ممکن است پس از تولد نیز نشانه و علائم خاصی را از خود نشان ندهد و پدر یا مادر هیچگاه متوجه وجود این بیماری در نوزاد نشوند.
تنها زمانی می‌توان متوجه این بیماری شد که نوزاد نسبت به یک عامل خاص واکنش نشان دهد. مثلا گرده باقالا همان چیزی است که می‌تواند باعث بروز حساسیت و واکنش نوزاد نسبت به مواد درون آن شود. این واکنش به یکباره صورت نمی‌گیرد و ممکن است پس از گذشت چند ساعت، نوزاد نسبت به مواد موجود در باقلا واکنش نشان دهد.
- ابتدا نوزاد بی حال می‌شود و واکنش خود را با گریه‌های شدید نشان می‌دهد.
- افزایش دمای بدن یا تب ممکن است طی یکی دو روز بعد از ابتلا به فاویسم، در نوزاد ایجاد شود.
- در این حالت مدفوع نوزاد را بررسی کنید؛ زیرا یکی از علائم مهم ابتلا به فاویسم آن اسهال خواهد بود. همچنین رنگ ادرار و مدفوع نیز تغییر می‌کند. این تغییر رنگ می‌تواند یکی دیگر از نشانه‌های وجود بیماری فاویسم در نوزاد باشد.
- همچنین برخی نوزادان دچار مشکلات گوارشی و درد در ناحیۀ شکم می‌شوند.
- مادر می‌تواند با علائم مختلفی مثل گریه یا رفلاکس معده و همچنین تغییر رنگ مدفوع و ادرار متوجه این تغییرات در نوزاد شود. این علائم بسیار مهم هستند؛ به همین دلیل نوزاد حتماً باید سریعاً تحت معاینۀ پزشک و آزمایش قرار بگیرد.
- هرچه بیماری فاویسم پیشرفته شود، رنگ پوست نیز تغییر خواهد کرد. شما مشاهده خواهید کرد که به مرور رنگ پوست نوزاد تغییر کرده و زرد رنگ شده است. به همین دلیل بسیاری از والدین احساس می‌کنند نوزاد دچار بیماری زردی شده است که البته این بیماری به علت تجزیۀ شدید گلبول‌های قرمز در بدن نوزاد، ایجاد می‌شود. این موضوع نوعی رابطه فاویسم و زردی نوزاد را نشان می‌دهد. رنگ ادرار به سمت زرد تیره متمایل می‌شود و سفیدی چشم نیز تغییر رنگ داده و زرد رنگ می‌شود.
بیماری فاویسم چگونه درمان می‌شود؟
به طور کلی بیماری فاویسم تا بزرگسالی همراه شخص خواهد بود و باعث ایجاد مشکلاتی خواهد شد. شاید بتوان به کمک برخی از داروها بیماری فاویسم را کنترل کرد؛ اما درمان کامل بیماری فاویسم تاکنون امکان پذیر نبوده است.
- بهترین راه این است که نوزاد در مقابل موادی که می‌توانند باعث ابتلا یا تشدید بیماری فاویسم شوند، قرار نگیرد و در بزرگسالی نیز این موضوع را رعایت کند. به عنوان مثال گرده باقلا به عنوان یک مادۀ ممنوع به هیچ وجه نباید در مقابل نوزاد مبتلا به فاویسم قرار بگیرد.
- همچنین برخی از مواد سمی مثل سم حشرات و آفت کش‌ها نیز دارای بوی نامطبوعی هستند که برای افراد مبتلا به فاویسم بسیار آزاردهنده است.
- همچنین این افراد باید از مصرف برخی مواد مواد غذایی که دارای فیبر هستند مثل لوبیا، عدس و نخود پرهیز کنند و به میزان کم آنها را مصرف کنند.
- افرادی که به بیماری فاویسم مبتلا هستند، ممکن است نسبت به برخی از داروها نیز حساسیت نشان دهند.
- بوی مواد شیمیایی مثل تینر، الکل یا بنزین، ممکن است برای این گونه افراد باعث بروز حساسیت و واکنش شده و بسیار آزاردهنده باشد.
مادری که فرزند مبتلا به بیماری فاویسم دارد، باید اطلاعات کاملی در این باره به دست بیاورد. به عنوان مثال مواد غذایی یا عواملی که باعث تجزیۀ خون در بدن می‌شوند را شناسایی کرده و از مصرف آنها برای فرزند خود، خودداری کند؛ زیرا تجزیۀ خون در بدن، باعث بروز علائم بیماری فاویسم شود.
رابطه فاویسم و زردی نوزاد
به طور کلی بیماری فاویسم و رابطۀ آن با زردی نوزاد، یک رابطۀ مستقیم است. هرچه بیماری فاویسم شدیدتر شود، به مرور زردی نوزاد نیز افزایش پیدا خواهد کرد. زرد شدن پوست، زرد شدن سفیدی چشم‌ها، افزایش دمای بدن، اسهال و استفراغ همه نشانه‌هایی از بیماری زردی در نوزاد هستند. اگر در ساعات اولیه پس از ابتلای نوزاد به زردی، به پزشک مراجعه کنید، می‌توانید سریعاً بیماری را درمان کنید. به عنوان مثال مصرف برخی از قطره‌های دارویی نقش مؤثری در درمان بیماری زردی نوزاد دارند.
بیماری فاویسم ابتدا بسیار معمولی است، اما در صورتی که عوامل تشدید کنندۀ بیماری فاویسم به مرور زمان تکرار شود، ممکن است باعث تشدید علائم این بیماری شود. در نوزادان، این علائم بسیار آزاردهنده بوده و به یک موضوع نگران کننده تبدیل خواهد شد. اشخاصی که به طور ژنتیکی دچار بیماری فاویسم هستند، بیشتر از سایر فرزندان در معرض زردی قرار دارند. پزشکان داروهایی را برای کنترل بیماری فاویسم تجویز می‌کنند؛ اما این داروها فقط می‌توانند یک کنترل کننده باشند و نقش درمانی چندانی دربارۀ این بیماری ندارند.
بیماری فاویسم در دوران کودکی
بررسی‌های علمی که برای بیماری فاویسم انجام شده است، نشان می‌دهند بیماری فاویسم ممکن است در هر سنی در فرزند ظاهر شود و اختصاص به دوران نوزادی یا شیر خواری کودک ندارد. در سنین ۳ تا ۵ سالگی نیز احتمال زیادی وجود دارد که علائم بیماری فاویسم تشدید شود. معمولاً در دوران کودکی، فرزند علاقۀ زیادی به مصرف خوراکی‌هایی با رنگ هایی صنعتی و مضر دارد. این مواد شیمیایی، داروها و مواد صنعتی می‌توانند بسیار خطرناک باشند.
در صورتی که در سنین کودکی علائم فاویسم را در فرزند خود مشاهده کردید، سعی کنید خوراکی‌ها و مواد غذایی به او بدهید تا میزان ادرار فرزند افزایش پیدا کند. در صورتی که علائم شدید بیماری فاویسم مشاهده شود، باید با مراجعه به بیمارستان به صورت تزریق وریدی درمان انجام شود. ممکن است تزریق خون نیز در افراد مبتلا به بیماری فاویسم انجام شود؛ زیرا هنگامی که کودک در معرض مواد شیمیایی و مواد غذایی حساسیت‌زا قرار می‌گیرد، باعث تجزیۀ هموگلوبین خون می‌شود و کودک به سرعت کم خونی پیدا می‌کند؛ این کم‌خونی ممکن است بسیار خطرناک باشد.
سخن پایانی
در این مقاله از مجموعه ۳۰سیب دربارۀ رابطه فاویسم و زردی نوزاد به طور کامل صحبت کردیم. بیماری فاویسم به علت کمبود یک نوع آنزیم خاص به نام آنزیم G6PD در بدن، از طریق مادر یا پدر به فرزند منتقل شود. لازم به ذکر است بیشتر نوزادان پسر، در معرض ابتلا به بیماری فاویسم قرار دارند. این‌گونه بیماران هنگامی که در معرض برخی مواد غذایی یا شیمیایی مثل گرده باقلا قرار بگیرند، هموگلوبین خون آنها تجزیه شده و میزان «بیلی روبین» در خون آنها افزایش می‌یابد. این تجزیۀ خون در سنین بالاتر، بسیار خطرناک است. بهترین راه حل برای جلوگیری از تشدید بیماری فاویسم، این است که با مراجعه به پزشک، تزریقات لازم انجام شود. همچنین والدین این فرزندان باید مراقبت‌های بیشتری برای نوزاد در نظر بگیرند تا فرزند آنها در مقابل عوامل حساسیت‌زا قرار نگیرد.
