روش‌های مختلفی برای آزمایش کردن و شناسایی مشکلات رحمی وجود دارد. یکی از این روش‌ها، عکس رنگی رحم یا «هیستروسالپنگوگرام» است. در این روش با استفاده از رنگی خاص، از رحم شما عکس می‌گیرند و درون آن را بررسی می‌کنند. اگر برای شما این سوال پیش آمده است که مراحل انجام این روش چیست؟ آیا انجام آن خطراتی دارد؟ انجام این روش به چه افرادی توصیه می‌شود؟ ادامه این مقاله را مطالعه کنید. در این مطلب به بررسی نکات مختلف این روش می‌پردازیم.
هیستروسالپنگوگرام یا عکس رنگی رحم چیست؟
هیستروسالپنگوگرام (HSG) آزمایشی است که با رنگ اشعه ایکس انجام می‌شود و از آن برای تشخیص مشکلات مربوط به باروری استفاده می‌شود. در طول HSG، اشعه ایکس تصاویری از حفره رحم و لوله‌های فالوپ را در حالی که با رنگ مخصوصی پر شده‌اند، ثبت می‌کند. HSG می‌تواند به ارائه‌دهنده شما کمک کند تا مشکلاتی را در آناتومی تولید مثل شما تشخیص دهد که ممکن است مانع باردار شدن شما شود. این مشکلات شامل انسداد لوله‌های فالوپ و شکل نامنظم رحم می‌شوند.
چه زمانی هیستروسالپنگوگرام انجام می‌شود؟
آزمایش عکس رنگی رحم، در دو هفته اول چرخه قاعدگی شما و قبل از تخمک‌گذاری انجام می‌شود. در این زمان احتمال بارداری شما کم است یا این که در طول انجام آن پریود نیستید. اگر باردار هستید یا اگر عفونت لگنی دارید، نباید HSG انجام دهید. HSG می‌تواند به پزشک شما کمک کند تا ببیند لوله‌های فالوپ رحم باز هستند یا مسدود شده‌اند. با این اطلاعات می‌توان متوجه شد که علت مشکلات باروری شما چیست. لوله‌های فالوپ باید باز باشند تا لقاح انجام شود. اسپرم از طریق لوله‌های فالوپ حرکت می‌کند تا تخمک را بارور کند. تخمک بارور شده (جنین) از طریق لوله‌های فالوپ به رحم می‌رود، جایی که می‌تواند رشد کند و به یک جنین سالم تبدیل شود. لوله فالوپ مسدود شده از وقوع این فرآیندها جلوگیری می‌کند و یکی از دلایل اصلی ناباروری است.
البته HSG موارد دیگری را هم به پزشک شما نشان می‌دهد:
موفقیت جراحی بستن لوله‌ها یا چک کردن برگشت آن‌ها: از این روش برای چک کردن بسته شدن لوله‌های فالوپ هم استفاده می‌شود. این جراحی را افرادی انجام می‌دهند که نمی‌خواهند باردار شوند. همچنین می‌توان با آن چک کرد که آیا این روش برگشت موفقیت‌آمیز دارد یا خیر.
برنامه‌ریزی برای تصویربرداری بیشتر: HSG می‌تواند بی‌نظمی‌هایی را که در رحم شما وجود دارد، نشان دهد (فیبروم، شکل غیرطبیعی). پزشک شما می‌تواند از آن برای برنامه‌ریزی کردن در مورد تصویربرداری بیشتر از جمله سونوهیستروسکوپی و هیستروسکوپی استفاده کند و تصمیم بگیرد آیا این تصاویر لازم هستند یا خیر. سونو هیستروگرافی می‌تواند نتایج HSG را بیشتر مشخص کند و به تشخیص نهایی کمک کند، در حالی که هیستروسکوپی می‌تواند شرایط خاصی را که رحم شما را درگیر می‌کند، درمان کند.
البته امروزه از هیستروسالپنگوگرام فقط برای تعیین باز بودن لوله‌ها استفاده می‌شود، زیرا برای تشخیص دیگر موارد، آزمایشات کم عارضه و کامل‌تری وجود دارد.
از این روش می‌توان برای تشخیص موارد زیر استفاده کرد:
- فیبروئید رحم
- پولیپ آندومتر
- چسبندگی‌ها
- مشکلات مادرزادی (ناهنجاری‌های رحمی)
- تومورها
مراحل انجام عکس رنگی رحم
پس از انجام این کار، پزشک سابقه پزشکی شما را بررسی می‌کند تا مطمئن شود کاندیدای خوبی برای HSG هستید. اگر سطح هورمون لوتئینیزه کننده (LH) خود را ردیابی می‌کنید، پزشک ممکن است نتایج آزمایش LH شما را بررسی کند تا مطمئن شود که باردار نیستید. همچنین پزشک شما بررسی می‌کند که آیا به محلول رنگی استفاده شده در طول HSG حساسیت دارید یا خیر.
یک ساعت پیش از انجام این روش می‌توانید از داروهای بدون نسخه برای درد استفاده کنید. برای جلوگیری از عفونت از قبل آنتی‌بیوتیک مصرف کنید. بهتر است یک همراه داشته باشید تا بعد از انجام این روش شما را به منزل برساند و کارهای لازم را انجام دهد زیرا ممکن است بعد از انجام آن دچار گرفتگی عضلات شوید. HSG کمتر از پنج دقیقه طول می‌کشد. شما می‌توانید در همان روز عمل خود به خانه بروید.
متخصص زنان، رادیولوژیست یا متخصص غدد تولید مثل می‌توانند HSG را انجام دهند. پس از آن، رادیولوژیست عکس‌برداری اشعه ایکس شما را ارزیابی می‌کند و گزارشی را می‌نویسد و یافته‌ها را برای پزشک شما ارسال می‌کند.
در حین انجام این کار با یک رنگ حفره رحم و لوله‌های فالوپ شما را پر می‌کنند. این رنگ یک طرح کلی از رحم و لوله‌های فالوپ شما ایجاد می‌کند که در عکس اشعه ایکس مشخص است. اگر اشعه ایکس نشان دهد که رنگ در لوله‌های فالوپ شما جریان دارد، آن‌ها باز هستند. اگر رنگ با مانعی برخورد کند که از جریان آن جلوگیری می‌کند، لوله‌های فالوپ شما مسدود هستند.
نحوه انجام HSG
روی یک میز دراز خواهید کشید، زانوهایتان را خم کرده و پاهایتان را باز کنید، گویی در حال انجام معاینه لگن هستید. دستگاهی که اشعه ایکس (دستگاه فلوروسکوپی) را می‌گیرد، بالای میز قرار داده می‌شود. پزشک ابزاری به نام اسپکولوم را در واژن شما قرار می‌دهد تا آن را گشاد کند. این گونه امکان مشاهده دهانه رحم فراهم می‌شود.
ابتدا دهانه رحم شما را تمیز می‌کنند. سپس یک کاتتر کوچک را در کانال دهانه رحم و داخل آن قرار می‌دهند. کاتتر یک لوله پلاستیکی نازک به نام کانولا است. همچنین ممکن است پزشک از یک لوله پلاستیکی نازک که بادکنکی در انتهای آن وجود دارد، استفاده شود. این بادکنک وقتی داخل بدن شما قرار می‌گیرد، باد می‌شود تا لوله را برای تزریق رنگ در جای خود نگه دارد.
تزریق رنگ چگونه انجام می‌شود؟
برای تزریق رنگ از شما خواسته می‌شود تا پاهای خود را صاف روی میز قرار دهید. سپس پزشک یا ارائه‌دهنده مراقبت‌های پزشکی با اسپکولوم این کار را انجام خواهد داد. او محلول رنگ را به آرامی به داخل رحم شما پمپ می‌کند. در همین حین تکنسین رادیولوژی با دستگاه فلوروسکوپی روی ناحیه لگن شما کار می‌کند. ممکن است در این مرحله کمی گرفتگی احساس کنید. اگر لوله‌های فالوپ شما مسدود شده باشند، ممکن است در اثر فشار وارد شده کمی کشیده شوند.
همچنین ممکن است از شما خواسته شود دن خود را جا به جا کنید تا نحوه حرکت محلول در لوله‌های فالوپ را بتوان بهتر ارزیابی کرد. اگر لوله‌های فالوپ شما باز است، رنگ باید بیرون بریزد و در نزدیکی روده شما پخش شود. البته این رنگ جذب بدن می‌شود و ضرری ندارد. اگر لوله‌ها مسدود باشند، رنگ بیرون نمی‌ریزد. پس از عکس‌برداری لوله یا کانولا را از بدن شما خارج می‌کنند.
آیا انجام هیستروسالپنگوگرام دردناک است؟
ممکن است در حین انجام این کار و همچنین بعد از آن کمی درد احساس کنید. همچنین ممکن است در حین وارد شدن رنگ در رحم مقداری گرفتگی احساس کنید. اگر لوله‌ها مسدود باشند، این گرفتگی کمی بیشتر احساس می‌شود. این احساس درد نیز ممکن است تا چند ساعت پس از عمل وجود داشته باشد. شما می‌توانید برای کاهش درد مسکن بدون نسخه مصرف کنید.
بهتر است پس از انجام این روش از پد بهداشتی استفاده کنید زیرا ممکن است رنگ اضافه از واژه خارج شود. اغلب، ترشحات چسبناک و حاوی مقادیر کمی خون است. به غیر از این مورد، ممکن است عوارض جانبی دیگری را هم تجربه کنید:
- سرگیجه
- ناراحتی معده یا حالت تهوع
- مقدار کمی خونریزی واژینال برای یک یا دو روز
شما می‌توانید کارهای روزمره خود را پس از این روش انجام دهید. این مورد بستگی به شما دارد. اگر درد زیادی را احساس نمی‌کنید، مشکلی برای انجام کارهای عادی وجود ندارد.
انجام آزمایش عکس رنگی رحم چه خطراتی دارد؟
این روش هیچ خطر خاص و بزرگی ندارد. اشعه ایکس استفاده شده در این روش نیز بسیار ناچیز است و خطرناک تلقی نمی‌شود. ممکن است برخی از افراد عوارض نادری را تجربه کنند:
- عفونت
- صدمه به رحم
- واکنش آلرژیک به محلول رنگ
در صورت مشاهده هر گونه علائم که نشان‌دهنده عفونت است، با پزشک خود تماس بگیرید:
- تب
- لرز
- غش کردن
- استفراغ
- خونریزی شدید واژن
- ترشحات بدبو از واژن
- احساس گرفتگی شدید در ناحیه شکم
در صورت داشتن شرایط زیر ممکن است انجام این روش برای شما کمی مشکل‌ساز شود:
- جراحی قبلی شکم
- چاقی
- بیش از حد لاغر بودن
- آندومتریوز شدید
- عفونت لگن
- بیماری مزمن روده
آیا انجام هیستروسالپنگوگرام شانس بارداری را افزایش می‌دهد؟
پس از دیدن نتایج اولیه، پزشک توصیه خواهد کرد که در مرحله بعدی چه کاری انجام دهید. اگر نتایج نشان دهد که لوله‌های رحم مسدود هستند، از روش دیگری مثل لاپاراسکوپی برای تشخیص بیشتر و درمان مشکل استفاده خواهد شد. ممکن است به شما توصیه شود برای درمان ناباروری از روش لقاح آزمایشگاهی یا IVF استفاده کنید که در این حالت نیازی به باز بودن لوله‌های فالوپ نیست.
در برخی نتایج آمده است که شستشوی لوله‌ها شانس باروری را افزایش می‌دهد. در این حالت از روشی مثل HSG استفاده می‌شود با این تفاوت که فقط تزریق رنگ انجام می‌شود و از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود. شانس باروری در طول سه تا شش ماه اول پس از تزریق رنگ بیشتر هم خواهد بود.
تحقیقات نشان داده است که وقتی محلول رنگی حاوی ماده محلول در روغن باشد، میزان لقاح افزایش می‌یابد. با این حال، این مطالعات کیفیت متفاوتی دارند. قبل از اینکه HSG به عنوان یک درمان باروری و همچنین یک روش تشخیصی در نظر گرفته شود، به تحقیقات بیشتری نیاز است. پس این روش می‌تواند انسدادهای جزیی را برطرف کند اما مطالعاتی مبنی بر مسدود کردن لوله‌ها توسط آن وجود ندارد.
مزایا و معایب انجام عکس رنگی رحم چیست؟
- اگر بخش کانولاسیون دهانه رحم برای تزریق رنگ را در نظر نگیریم، HSG یک روش غیرتهاجمی است.
- در مقایسه با لاپاراسکوپی و سایر تست‌های تشخیصی ارزان است
- می‌تواند برخی از بیماری‌های غیرمعمول مانند فیستول‌های رحمی را با ریختن رنگ از طریق حفره غیرطبیعی شناسایی کند.
- گاهی از این روش برای درمان هم می‌توان استفاده کرد.
- خونریزی رحم و عفونت ممکن است رخ دهد، بنابراین در صورت لزوم آنتی‌بیوتیک‌های پیشگیرانه تجویز می‌شود و بیمار باید مصرف کند.
- رحم ممکن است به طور تصادفی در اثر عبور کانولا سوراخ شود.
- بیمار ممکن است به ماده رنگی حساسیت نشان دهد.
کلام آخر
در این مقاله از سی سیب به بررسی نحوه انجام عکس رنگی رحم پرداختیم و کاربرد آن را بررسی کردیم. از این روش برای مشاهده وضعیت درون رحم استفاده می‌شود و از رنگ و دستگاه اشعه ایکس برای این کار استفاده می‌شود. انجام این روش خطری ندارد و در صورت داشتن شرایط ذکر شده، می‌توانید از این روش استفاده کنید. آیا تا کنون تجربه‌ای در این زمینه داشته‌اید؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
