برخی از نوزادان در اولین سال‌های زندگی خود به ویروس‌های مختلفی مبتلا می‌شوند که سرماخوردگی و سایرعفونت‌های تنفسی بیشتر مشاهده می‌شود. عفونت ادراری نوزادان نیز یکی از عفونت‌های شایع مجاری ادراری است و در نوزادان دختر بیشتر رخ خواهد داد. طبق آمار بدست آمده حداکثر ۸ درصد از نوزادان دختر و ۲ درصد از نوزادان پسر، تا سن ۵ سالگی به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند. نوزادانی که کلیه و مجاری ادراری آنها دچار اختلال شده است، بیشتر در معرض خطر ابتلا به عفونت ادراری هستند؛ اما اگر نوزاد شما به عفونت ادراری مبتلا شود، صرفاً به دلیل وجود نقص یا ناهنجاری در کلیه یا مجاری ادراری نوزاد نیست. در ادامۀ این مطلب از مجموعه سی سیب به بررسی عفونت ادراری نوزادان و روش‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.
عفونت ادراری نوزادان چیست؟
عفونت ادراری در نوزادان زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها از طریق مجاری ادراری وارد ادرار شده و در مثانهٔ نوزاد رشد می‌کنند. این میکروب‌ها می‌توانند بخش‌های مختلف دستگاه ادراری را عفونی کنند از جمله:
- کلیه‌ها که مواد زائد و آب اضافی را برای تولید ادرار از خون جدا می‌کنند.
- مثانه که ادرار را ذخیره می‌کند.
- مجاری ادرار که ادرار را از مثانه تخلیه می‌کند.
- لوله‌های حالب که ادرار را از کلیه به مثانه می‌فرستند.
به طور کلی نوزادان دختر بیشتر از نوزادان پسر، به عفونت ادراری مبتلا می‌شوند؛ زیرا مجاری ادراری آنها کوتاه‌تر از پسران است. بنابراین باکتری‌های مقعد راحت‌تر وارد واژن و مجاری ادراری آنها می‌شود. برخی نوزادان به دلیل وجود مشکلاتی در مثانه یا کلیه، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت ادراری نوزادان هستند.
به عنوان مثال باریک شدن مجاری ادراری باعث مسدود شدن جریان ادرار و در نهایت منجر به انتشار میکروب‌ها و بروز عفونت ادراری نوزادان می‌شود. علاوه بر این، رفلاکس مثانه (برگشت ادرار از مثانه به لولهٔ حالب و کلیه) باعث مبتلا شدن نوزاد به عفونت ادراری خواهد شد.
عفونت ادراری در نوزادان چه علائمی دارد؟
به طور کلی علائم عفونت ادراری در کودکان واضح‌تر از نوزادان است.
علائم و نشانه های اصلی عفونت ادراری در کودکان
- درد در قسمت پایین شکم
- درد در پشت و پهلو
- احساس نیاز فوری به ادرار
علائم عفونت ادراری نوزادان کمتر از ۳ ماه یا بالای ۳ ماه
- گیجی
- کم اشتهایی
- تب است
علائم شایع عفونت ادراری نوزادان
علائم عفونت ادراری نوزادان ممکن است مانند علائم سایر مشکلات جسمی باشد،اما شایع‌ترین علائم عفونت ادراری نوزادان شامل موارد زیر است:
- تحریک پذیری بالا و گریهٔ زیاد
- از دست دادن اشتها
- خواب آلودگی غیر عادی و بیش از حد
- سوزش و درد هنگام ادرار کردن
- کند شدن روند وزن گیری
- ادرار بد بو یا کدر
- وجود خون در پوشک
- تب بالا
- اسهال
- استفراغ
روش‌های تشخیص عفونت ادراری نوزادان
تشخیص عفونت ادراری نوزادان اغلب با آزمایش نمونهٔ ادرار نوزاد، انجام می‌شود.
- برای جمع آوری ادرار نوزادانی که پوشک می‌پوشند، می‌توان با قرار دادن یک لوله (کاتتر) در مجاری ادراری و مثانهٔ نوزاد، از ادرار او نمونه تهیه کرد.
- همچنین پزشک می‌تواند از طریق یک سوزن، از ادرار نوزاد نمونه بگیرد. به این صورت که یک سوزن را به شکل مستقیم از طریق معده، وارد مثانهٔ نوزاد کرده و ادرار نوزاد را جمع آوری می‌کند. برای جمع آوری ادرار کودکانی که هنوز قادر به توالت رفتن نیستند، یک کیسهٔ پلاستیکی را روی اندام تناسلی آنها قرار داده تا نمونهٔ ادرار در آن جمع شود.
- برای برخی از نوزادان به خصوص پسرانی که کمتر از ۳ ماه دارند و نوزادانی که به دلیل ابتلا به عفونت ادراری، وضعیت جسمانی خوبی ندارند، سونوگرافی انجام می‌شود تا پزشک مطمئن شود که مشکلی در مجاری ادراری آنها وجود ندارد.
- اگر به تشخیص پزشک اورولوژی (متخصص بیماری‌های کلیه و مجاری ادراری)، نوزاد به چند عفونت ادراری مختلف مبتلا باشد باید یک یا چند آزمایش تصویربرداری را انجام دهد تا نوع عفونت و مشکلات دستگاه ادراری نوزاد بررسی و درمان شود.
آزمایش های تصویربرداری برای بررسی عفونت ادراری نوزادان
آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی مشکلات و عفونت ادراری نوزادان شامل موارد زیر است؛
سونوگرافی
در این روش از امواج صوتی، برای بررسی هرگونه انسداد و سایر مشکلات موجود در کلیه‌ها استفاده می‌شود.
اسکن هسته ای
در این روش به وسیلهٔ مایعات حاوی رادیواکتیو، عملکرد کلیه‌ها بررسی می‌شود.
ام آر آی
ام آر آی روشی است که از طریق امواج رادیویی، برای عکس برداری از کلیه و مثانه استفاده می‌شود.
سی تی اسکن یا توموگرافی
در این روش از طریق یک اشعهٔ ایکس قدرتمند از مثانه و کلیه‌ها عکس برداری می‌شود. در صورتی که مجاری ادراری نوزاد دچار مشکل شده باشد، باید به یک متخصص اورولوژیست یا پزشک کلیه مراجعه کنید. اگر علائم هشدار دهندهٔ عفونت ادراری مانند تب بالا، بی اشتهایی و غیره را در نوزاد خود مشاهده کردید باید به صورت اورژانسی به پزشک متخصص مراجعه کنید؛ زیرا عفونت ادراری نوزادان در صورتی که به موقع درمان نشود ممکن است به یک بیماری کلیوی جدی تبدیل شود.
روش‌های درمان عفونت ادراری نوزادان
- برای درمان عفونت ادراری نوزادان زیر ۳ ماه آنتی بیوتیک تجویز می‌شود که به صورت قطره و تزریق وریدی مصرف می‌شود؛ بنابراین نوزاد باید در بیمارستان بستری و درمان شود.
- اما نوزادانی که بزرگتر از۳ ماه هستند را معمولاً می‌توان با آنتی بیوتیک خوراکی در خانه درمان کرد.
- مصرف آنتی بیوتیک باید در یک دورهٔ ۳ تا ۱۰ روزه و بنا به تشخیص پزشک باشد.
- دقت داشته باشید که داروهای تجویز شده را سر ساعت مشخص و طبق دوره‌ای که پزشک تعیین کرده به کودک خود بدهید؛ زیرا قطع مصرف داروها پیش از زمان معین شده باعث می‌شود میکروب‌های ناشی از عفونت ادراری نوزادان در برابر آنتی بیوتیک مقاومت نشان دهند و منجر به تشدید عفونت شود.
- اگر نوزاد یا کودک شما بعد از سه روز مصرف آنتی بیوتیک بهبود نیافت یا علائم او بدتر شد حتماً به پزشک خود مراجعه کنید.
- بیشتر نوزادانی که به عفونت ادراری مبتلا هستند به سرعت و ظرف حدود یک هفته درمان می‌شوند.
- اما ممکن است برخی نوزادان و کودکان تا چند هفته علائم عفونت ادراری را داشته باشند و به تشخیص پزشک باید در بیمارستان بستری شوند که این امر ممکن است برای والدین کمی ناراحت کننده باشد.
- پس از اتمام دورهٔ درمان، پزشک مجدداً ادرار نوزاد را آزمایش می‌کند تا مطمئن شود که عفونت ادراری نوزاد برطرف شده باشد.
جلوگیری از عفونت ادراری نوزادان
عفونت ادراری زمان اتفاق می‌افتد که یک باکتری وارد دستگاه ادراری نوزاد شود. تشخیص عفونت ادراری نوزاد بسیار راحت خواهد بود. زیرا رنگ و بوی ادرار سریع تغییر می‌کند. چند روش مختلف برای جلوگیری از عفونت ادراری وجود دارد که باعث می‌شود با رعایت آن از ایجاد عفونت در نوزاد جلوگیری کنید.
- اولین مورد این است که بعد از اینکه احساس کردید نوزاد مدفوع یا ادرار کرده است، بلافاصله او را عوض کنید. اگر این مواد باکتریایی یا ادرار مدت‌ها در پوشک بماند، باعث عفونت می‌شود.
- سعی کنید پوشاک نوزاد را از سمت جلو به سمت عقب تمیز کنید.
- مورد بعدی که از ابتلای نوزاد به عفونت ادراری جلوگیری می‌کند، مصرف کافی شیر و مواد غذایی است.
- همچنین با دستان آلوده پوشک نوزاد را تعویض نکنید. زیرا ممکن است که روی سطح دستان شما باکتری یا میکروب وجود داشته باشد و وارد دستگاه ادراری نوزاد شود.
علائم عفونت ادراری نوزاد
تشخیص عفونت ادراری در نوزاد، کار چندان پیچیده‌‌ای نیست. با بررسی برخی از علائم ساده، شما قادر خواهید بود این مشکل در نوزاد تشخیص دهید. در ادامه علائم عفونت ادراری نوزاد را بیان می‌کنیم.
۱.تکرر ادرار
یکی از علائم که نشان دهندۀ عفونت ادراری نوزاد است، تکرر ادرار است. همانطور که گفته شد، نوزادان هفته اول بعد از تولد نیاز دارند که از ۶ تا ۸ مرتبه پوشاک تعویض کرده و ادرار داشته باشند. اما در صورتی که فاصلۀ زمانی بین ادرار نوزاد کاهش پیدا کند و دفعات آن نسبت به حالت عادی بیشتر شود، این موضوع نشان دهندۀ عفونت ادراری در نوزاد خواهد بود. این مشکل با مراجعه به پزشک و تجهیز برخی از آنتی بیوتیک‌ها و داروها به راحتی برطرف می‌شود. عفونت ادراری در بیشتر مواقع موضوع نگران کننده‌ای نیست و ممکن است برای بسیاری از افراد اتفاق بیافتد.
۲.تب
یکی دیگر از علائم عفونت ادراری نوزاد، تب است. هر گونه عفونت در بدن، باعث واکنش سیستم ایمنی بدن می‌شود. وقتی که سیستم ایمنی در حال مبارزه با باکتری‌ها و مواد آلوده است، دمای بدن افزایش می‌یابد. تب یکی از نشانه‌های وجود عفونت و بیماری درون بدن است. بنابراین اگر احساس کردید که دمای بدن نوزاد شما نسبت به حالت معمولی افزایش پیدا کرده و نوزاد بی حال شده است، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. زیرا تب در نوزاد علت‌های مختلفی دارد و عفونت ادراری تنها یکی از دلایل آن است. بنابراین نباید تشخیص آن را به تنهایی و بدون تجویز پزشک انجام دهید.
۳.خون در ادرار
خون در ادرار نوزادان پسر یا دختر در برخی از مواقع ممکن است عادی باشد. اما در زمانی که فرزند پسر شما مدت‌ها است که ختنه کرده است یا شما برای ختنه آن هنوز اقدام نکرده‌اید، مشاهده خون در ادرار خطرناک است. همچنین ترشحات هورمونی نوزادان دختر معمولاً در روزهای اول پس از تولد اتفاق می‌افتد. اگر بیشتر از یکبار خون را در پوشک نوزاد دختر خود مشاهده کردید، حتماً به پزشک مراجعه کنید. زیرا این موضوع یکی دیگر از علت‌های عفونت باکتریایی است.
۴.درد هنگام ادرار
اگر نوزاد شما برای مدت طولانی ادرار نمی‌کند یا در زمان ادرار گریه می‌کند، احتمالاً در زمان تخلیه دچار درد شدیدی است. درد در زمان ادرار، یکی از نشانه‌های عفونت است که در افراد بزرگسال نیز با سوزش و خارش شدیدی همراه است. شما باید این موضوع را از تغییر علائم ظاهری نوزاد متوجه شوید. به عنوان مثال در صورتی که بی قرار است، احتمالاً دچار عفونت ادراری شده است.
۵.بوی بد ادرار
ادرار غلیظ در نوزادان باعث ایجاد بوی بد می‌شود. همانطور که در این مقاله گفته شد، ادرار غلیظ همیشه نگران کننده نیست و ممکن است برای بسیاری از نوزادان اتفاق بیافتد. اما گاهی اوقات بوی بد ادرار ممکن است ناشی از ادرار غلیظ نباشد. اگر به صورت مکرر در پوشک نوزاد متوجه این بوی بد شدید، در این حالت نمی‌توان علت آن را صرفاً ادرار غلیظ دانست. ممکن است که موضوع مهمتر باشد. به همین دلیل بهتر است که به پزشک مراجعه کنید و آزمایش دهید.
نحوه پیشگیری از عفونت ادراری نوزادان
اگرچه جلوگیری از عفونت ادراری نوزادان دشوار است؛ اما رعایت برخی موارد باعث می‌شود که بهداشت ناحیهٔ تناسلی و دستگاه ادراری نوزاد حفظ شده و در صورت ابتلا به عفونت، سریع‌تر برطرف شود. برای پیشگیری از عفونت ادراری نوزادان باید سعی کنید پوشک نوزاد را پس از ادرار یا مدفوع به موقع تعویض کنید. علاوه بر این، موقع شستن یا تمیز کردن نوزاد باید به این نکته توجه کنید که پای نوزاد را از جلو به عقب تمیز کنید و بشویید؛ زیرا با این کار باکتری‌های موجود در مدفوع به دستگاه تناسلی نوزاد نفوذ نخواهد کرد و نوزاد به عفونت ادراری مبتلا نمی‌شود.
بررسی نهایی
هنگامی که باکتری‌های موجود بر روی پوست یا مقعد نوزاد از طریق دستگاه تناسلی وارد مجاری ادراری و مثانه می‌شود، نوزاد دچار عفونت ادراری خواهد شد. عفونت ادراری نوزادان یکی از غفونت‌های شایع است که در نوزادان دختر بیشتر مشاهده می‌شود؛ زیرا دستگاه تناسلی و مجاری ادراری کوتاه‌تری نسبت به نوزادان پسر دارند. نکتهٔ مهمی که وجود دارد این است که نوزادانی که دارای ناهنجاری‌های کلیوی هستند نیز بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری خواهند بود.
به همین دلیل مراقبت از آنها و رعایت نکات بهداشتی مانند تعویض به موقع پوشک، بسیار مهم و ضروری است. علاوه بر این، بیماری‌هایی مانند رفلاکس مثانه و باریک شدن مجاری ادراری نوزادان باعث تشدید عفونت ادراری نوزادان می‌شود؛ بنابراین تشخیص به موقع مشکلات دستگاه تناسلی و دستگاه ادراری نوزادان کمک می‌کند تا از انتشار عفونت ادراری و بروز ناهنجاری‌های دیگر جلوگیری شود.
عفونت ادراری نوزادان می‌تواند بخش‌های مختلف اندام تناسلی نوزاد مانند مثانه، کلیه‌هاو لوله‌های حالب را نیز آلوده کند. اگر متوجه شدید که دستگاه تناسلی نوزاد شما حساس شده و هنگام ادرار کردن بیقراری و گریه می‌کند، سرگیجه، استفراغ، بی اشتهایی و مدام حالت خواب آلودگی دارد ممکن است به عفونت ادراری مبتلا شده باشد. توجه داشته باشید که تشخیص و درمان به موقع عفونت ادراری نوزادان باعث می‌شود تا از انتشار عفونت و ایجاد مشکلات جدی برای کلیه‌ها جلوگیری شود.
منابع:
