ارتباط با فرزندان فقط در کلام خلاصه نمی‌شود. لحن و تن صدا، نگاه، در آغوش گرفتن و همچنین مقرراتی که وضع می‌کنید، پاداش‌ها و تنبیه‌هایی که در نظر می‌گیرید و حتی حمایتی که در مواقع لزوم از فرزند خود می‌کنید، مجموعه‌ای از رفتارهاست که در نهایت منجر به برقراری ارتباط با فرزندان می‌شود. مدل رفتار والدین با کودکان نه تنها به آنها یاد می‌دهد چطور با دیگران ارتباط برقرار کنند، بلکه باعث رشد عاطفی آنها شده و در ادامه زندگی و موفقیت آنها تاثیرگذار است.
ما در این مقاله ابتدا ۴ روش تربیتی متداول در خانواده‌ها را به همراه ویژگی‌هایش بیان کردیم و سپس ۹ نکته کلیدی رفتار والدین با کودکان را توضیح دادیم. رعایت این نکات می‌تواند باعث ایجاد ارتباط درست و منطقی بین والدین و فرزندان شود. با ما همراه باشید.
چهار سبک تربیت فرزند
چهار روش تربیتی فرزندان که در اغلب خانواده‌ها به چشم می‌خورد عبارتند از سهل‌گیرانه، مقتدرانه، غفلت‌آمیز ومستبدانه. استفاده از هرکدام از این روش‌ها به تنهایی تاثیرات منفی بر رفتار کودک دارد. در ادامه به توضیح مختصر این سبک‌ها می‌پردازیم:
روش سهل‌گیرانه
در این روش والدین دائم در حال برآورده کردن نیازهای فرزندان هستند و معمولا انتظاری از آنها ندارند؛ به استقلال فرزند خود احترام زیادی می‌گذارند، اما هیچ‌وقت او را راهنمایی نمی‌کنند. در خانه چنین والدینی قوانین و مقررات جایی ندارد و معمولا برای شادی فرزند خود همه کار می‌کنند. این والدین بیشتر از اینکه نقش والد داشته باشند نقش دوست را ایفا می‌کنند. آنها از برخورد با فرزندشان اجتناب کرده و معمولا تشویقشان می‌کنند.
روش مقتدرانه
در این روش والدین هم نیازهای فرزندان را برآورده می‌کنند و هم انتظارات زیادی از آنها دارند. قوانین و مقررات چنین خانواده‌هایی زیاد است و همه باید به آن قوانین احترام بگذارند. این والدین با فرزندان خود ارتباط برقرار کرده و نظرات، احساسات و افکار فرزندان خود را به رسمیت می‌شناسند. چنین والدینی برای فرزندان خود تنبیه در نظر می‌گیرند و از این تنبیه فرصتی برای تفکر و یادگیری فرزند می‌سازند. چنین والدینی کودکان منضبط و مسئولیت‌پذیر تربیت می‌کنند.
روش غفلت آمیز
در این روش رفتار والدین با کودکان، والدین نه نیاز فرزندان را برآورده می‌کنند و نه از آنها انتظاری دارند. در این خانواده‌ها، بچه‌ها خودشان باید از خودشان مراقبت کنند. چنین والدینی برای پرورش، یادگیری و راهنمایی فرزندشان وقت نمی‌گذارند و اغلب فرزندان در چنین خانواده‌هایی با مسائلی مثل ضعف عزت نفس مواجه هستند و توانایی برقراری ارتباط با دیگران ندارند. والدین غافل معمولا با فرزند خود ارتباطی برقرار نمی‌کنند و قانون و مقررات در خانه‌شان جایی ندارد. اغلب چنین پدر و مادرهایی را سرد و بی‌توجه می‌خوانند؛ اما شاید علت سردی آنها مشکلات فردی خودشان است.
روش مستبدانه
در این روش درحالی که انتظارات والد از فرزند زیاد است، هیچ توجهی به رفع نیازهای او ندارد. قوانینی که چنین والدینی وضع می‌کنند سختگیرانه و بدون در نظر گرفتن احساسات فرزندان است. وقتی از آنها علت وضع قوانین را بپرسی جواب می‌دهند چون من اینطور می‌خواهم. نوع ارتباط والدین با کودکان یک‌طرفه و از جانب والد به فرزند است و اسم نظم و انضباط سختگیرانه خود را عشق می‌گذارند.
۹ نکته کلیدی رفتار والدین با کودکان
حال که با روش‌های تربیتی متداول آشنا شدیم، در این بخش به بیان نکاتی می‌پردازیم که رعایت آنها به ایجاد ارتباط درست بین والدین و فرزندان کمک می‌کند.
عزت نفس فرزندتان را تقویت کنید
بچه‌ها خود را از چشم والدین می‌بینند. لحن صدا، زبان بدن و تمامی حرف‌های والدین برای بچه‌ها الگو است. بنابراین گفتار و کردار شما به عنوان والد بیش از هر چیزی بر رشد عزت نفس فرزندتان تاثیرگذار است.
تمجید از دستاوردهای هرچند کوچک او باعث می‌شود احساس غرور کند. اجازه بدهید کودک کارهای خود را به صورت مستقل انجام دهد، در این صورت احساس توانایی و قدرت کند. در مقابل، تحقیر کردن یا مقایسه نادرست با کودکان دیگر باعث می‌شود احساس بی ارزشی کند.
بگذارید فرزندتان بداند که همه اشتباه می‌کنند و شما علی‌رغم اشتباهاتش دوستش دارید.
کارهای درست کودک را پررنگ کنید
نکته کلیدی دوم در رفتار والدین، با کودکان توجه به رفتارهای درست کودک است. آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چند بار در روز فرزندتان را دعوا می‌کنید؟ خودتان را جای او بگذارید. نسبت به رئیسی که همواره در حال امر و نهی و دعوا کردن است چه احساسی دارید؟ حتی اگر بدانید نیتش خیر است و منظور بدی ندارد!
روش مؤثرتر ارتباط والدین با کودکان این است که کارهای درست آنها را یادآوری و پررنگ کنید: خیلی خوب است که بدون اینکه از تو بخواهم تختت را مرتب کردی! این رفتار بیشتر از سرزنش‌های مکرر تاثیرگذار است و کودکان را به تکرار کارهای درست تشویق می‌کند.
قانون تعیین کنید و خود به آن پایبند باشید
نظم و انضباط در هر خانه‌ای ضروری است. هدف نظم و انضباط یاد دادن رفتارهای قابل قبول و خود کنترلی به کودکان است. شاید آنها در برابر قوانین و محدودیت‌هایی که وضع می‌کنید جبهه بگیرند؛ اما برای اینکه در بزرگسالی به افرادی مسئولیت‌پذیر تبدیل شوند به این قوانین و محدودیت‌ها نیازمندند.
می‌توانید سیستمی طراحی کنید که هر کس قوانین را زیر پا گذاشت باید عواقب آن را بپذیرد و تنبیه شود. مثلا اگر کسی حرف ناپسند بزند از اسباب‌بازی مورد علاقه‌اش خبری نیست.
یکی از اشتباهات رایج والدین این است که عواقب را اجرا نمی‌کنند. شما نمی‌توانید فرزند خود را به خاطر یک حرف ناپسند، یک روز تنبیه کنید و روز دیگر نادیده بگیرید. اگر می‌خواهید کودکتان مطابق انتظارتان تربیت شود باید در این راه ثابت قدم باشید.
برای بچه‌هایتان وقت بگذارید
در بعضی از خانواده‌ها، والدین و فرزندان حتی برای یک وعده غذایی هم دور هم جمع نمی‌شوند چه برسد به اینکه بخواهند برای هم وقت بگذارند. اما باید بدانید که کودکان بیشتر از هر چیزی نیاز دارند که با والدین خود وقت با کیفیت بگذرانند. پیشنهاد می‌کنیم صبح‌ها ۱۰ دقیقه زودتر از خواب بیدار شوید تا صبحانه را با فرزندتان بخورید یا شب‌ها بعد از خوردن شام یک‌راست به سراغ شستن ظرف‌ها نروید؛ بلکه برنامه یک پیاده‌روی شبانه را بچینید. بچه‌ها وقتی توجهی که می‌خواهند را از پدر و مادر دریافت نمی‌کنند، اغلب به بدرفتاری روی می‌آورند تا به آنها توجه شود.
الگوی خوبی باشید
نکته کلیدی بعدی در رفتار والدین با کودکان الگو بودن است. کودکان در سنین پایین با نگاه کردن به والدین خود چیزهای زیادی در مورد نحوه رفتار کردن می‌آموزند. هرچه سن آنها کمتر باشد، بیشتر به پدر و مادر به چشم الگو می‌نگرند. بهتر است پدر و مادر قبل از اینکه در زمان عصبانیت شروع به داد و فریاد و کتک کاری کنند، فکر کنند که آیا دوست دارند فرزندشان هم چنین واکنشی در عصبانیت نشان دهد؟ مطالعات نشان داده کودکانی که اهل کتک زدن هستند معمولا چنین الگویی را در خانه داشته اند.
سعی کنید ویژگی‌هایی را که می‌خواهید فرزندتان داشته باشد در رفتار خود نمایش دهید. ویژگی‌هایی از قبیل احترام، صمیمیت، صداقت، مهربانی، بردباری، رفتار غیر خودخواهانه. مهم‌تر از همه اینکه طوری با فرزند خود رفتار کنید که دوست دارید با شما رفتار کند.
با فرزندتان ارتباط برقرار کنید
نمی‌توانید از فرزندتان انتظار داشته باشید چون می‌گویید فلان کار غلط است و دلیلی برای آن ندارید به حرفتان گوش دهند. اگر در مورد اصول و ارزش‌هایتان به بچه‌ها توضیح ندهید، کم‌کم بچه‌ها ارزش‌ها و قوانین‌تان را زیر پا می‌گذارند. والدینی که با استدلال با فرزندان خود ارتباط برقرار می‌کنند، به آنها کمک می‌کنند تا بدون قضاوت، ارزش‌های والدین را درک کنند و یاد بگیرند.
انعطاف پذیر باشید
اگر همواره از رفتار فرزندتان احساس ناامیدی می‌کنید، شاید انتظارات غیر واقعی از او دارید. والدینی که رفتارشان دستوری است و معمولا باید و نباید در جملاتشان زیاد استفاده می‌شود اغلب نتیجه عکس می‌گیرند.
همانطور که فرزند شما بزرگ می‌شود، باید نحوه تربیت فرزند خود را تغییر دهید. روشی که در ۴ سالگی برای فرزندتان به کار می‌گیرید، قطعا در ۱۰ سالگی مفید نخواهد بود.
نوجوانان کمتر والدین خود را الگو قرار می‌دهند؛ اما شما سعی کنید به راهنمایی، تشویق و تنبیه خود ادامه دهید و در عین حال استقلال فرزند خود را به رسمیت بشناسید.
نشان دهید که عشق شما بدون قید و شرط است
نکته بعدی در رفتار والدین با کودکان عشق بدون قید و شرط است. شما به عنوان والد، مسئول اصلاح و راهنمایی فرزندانتان هستید. اما نحوه بیان این راهنمایی‌ها بسیار مهم است و اگر درست انجام نشود قطعا نتیجه عکس خواهد داشت.
هنگامی که مجبورید جلوی کودک بیاستید، از سرزنش، انتقاد یا عیب جویی بپرهیزید؛ چرا که این رفتارها منجر به رنجش او شده و در نهایت به عزت نفسش لطمه می‌زند. درعوض، سعی کنید حتی زمانی که فرزندانتان را تنبیه می‌کنید، به او عشق بورزید. طوری رفتار کنید که بفهمد اگرچه انتظار دارید دفعه بعد بهتر عمل کند، اما کماکان دوستش دارید.
نیازها و محدودیت‌های خود را به عنوان والدین بشناسید
بپذیرید که به عنوان یک انسان کامل نیستید. شما به عنوان تصمیم‌گیرنده در یک خانواده نقاط ضعف و قوتی دارید که باید آنها را بشناسید. سعی کنید روی نقاط ضعف خود کار کنید و از همسر و فرزندتان بخواهید که از شما انتظارات واقع‌بینانه داشته باشند. شما مجبور نیستید جواب تمام سوالات را بدانید.
سعی کنید علاوه بر نیازهای فرزندتان، برای نیازهای خودتان هم وقت بگذارید. این باعث نمی‌شود که شما خودخواه به نظر برسید؛ بلکه نشان می‌دهد که شما برای سلامت خود اهمیت قائلید.
کلام آخر
داشتن رفتار درست با کودکان یکی از دغدغه‌های والدین، به خصوص کسانی که برای اولین بار صاحب فرزند شدند است. رعایت نکات کلیدی که در این مقاله مطرح شد به والدین کمک می‌کند ارتباط دوستانه و البته مقتدرانه‌ای با فرزندان خود برقرار کند. فرزندان می‌فهمند هرجا که نیاز داشتند می‌توانند از حمایت والدین خود برخوردار شوند؛ اما باید در برابر رفتارهای اشتباه خود پاسخگو باشند. چنین رفتاری فرزندان شما را متعهد و مسئولیت‌پذیر بار می‌آورد و به موفقیتشان در آینده کمک می‌کند.
اگر شما والدین عزیز اطلاعات بیشتری در این زمینه دارید یا طبق تجربه، تکنیک‌های رفتاری موثری می‌شناسید، حتما در بخش نظرات با ما و همراهان ما در میان بگذارید.
