رحم کوچک و بارداری

زمان مطالعه: ۸ دقیقه

رحم از مهم‌ترین اندام‌های تناسلی در زنان است که نقش بسیار مهمی در بارداری ایفا می‌کند. وجود هر گونه مشکل در این اندام می‌تواند باروری و به دنبال آن بارداری را مختل کند. البته ناگفته نماند که علم مدام در حال پیشرفت کردن است و راه‌های درمانی مختلفی برای بیماری‌های مربوط به رحم وجود دارد. یکی از این مشکلات، رحم کوچک است. این عارضه می‌تواند به اشکال مختلف بر باروری و بارداری تاثیر بگذارد. در این مطلب از سی سیب به بررسی رحم کوچک و بارداری، انواع آن و ارتباط آن با ناباروری می‌پردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

منظور از رحم کوچک یا رحم هیپولازی چیست؟

تعریف دقیقی از رحم کوچک یا رحم هیپولازی وجود ندارد. متوسط طول ​​رحم ۷.۵ سانتی‌متر، عرض ۵ سانتی‌متر و عمق آن ۲.۵ سانتی‌متر است. حتی اگر رحم شما از اندازه نرمال، ۲۵ درصد کوچک‌تر باشد، باز هم می‌توانید باردار شوید.

یک رحم سالم، گلابی شکل، توخالی و با دیواره‌های عضلانی ضخیم است. دو لوله فالوپ وجود دارد که هر کدام به یک تخمدان پر از تخمک متصل هستند. برخی از ناهنجاری‌های رحمی ممکن است مشکلی برای بارداری ایجاد نکنند؛ اما برخی دیگر از زنان با همان مسئله، برای باردار شدن دچار مشکل شوند؛ بنابراین، تاثیر این مشکلات از شخصی به شخص دیگر متفاوت است. یک رحم طبیعی یا حتی کوچک‌تر از حد متوسط زمانی که توسط هورمون‌های ترشح شده در دوران بارداری تحریک می‌شود، کشیده می‌شود و رشد می‌کند.

رحم کوچک با عنوان «هیپولازی رحم» نیز شناخته می‌شود. این مشکل یک بیماری مادرزادی است. در واقع، از بدو تولد در کودک وجود دارد و علت اصلی آن هنوز شناخته شده نیست. اولین چیزی که در دستگاه تناسلی جنین دختر رشد می‌کند، مجاری اولیه مولرین است. این دو مجرا به تدریج (در دوران بارداری) به شکل لوله‌های فالوپ، رحم و واژن درمی‌آیند. این عارضه می‌تواند منجر به درد شکم و پریودهای نامنظم شود. با این حال بسیاری از زنان از وجود این مشکل در بدن خود مطلع نیستند زیرا ممکن است اصلا علائمی نداشته باشند در ادامه به چند شکل از رحم کوچک اشاره می‌کنیم.

سندرم راکی تانسکی

ناهنجاری مجرای مولر یک بیماری بسیار نادر است که از هر ۴۵۰۰ نوزاد دختر، یک نفر را تحت تاثیر قرار می‌دهد. به این مشکل «آژنزیس رحمی» یا سندرم Mayer-Rokitansky-Küster-Hauser (MRKH) گفته می‌شود. این مشکل موجب می‌شود تا رحم کوچک بماند یا اصلا رحمی وجود نداشته باشد. گاهی این مشکل با بیماری آژنزیس واژینال همراه است که به معنی ناقص بودن واژن و یا حتی عدم وجود واژن است.

دخترانی که با رحم کوچک یا سندرم MRKH متولد می‌شوند، دارای الگوی کروموزوم معمولی هستند، یعنی ۴۶ کروموزوم و یک جفت XX دارند؛ بنابراین، این ناهنجاری فقط فیزیکی است. علاوه بر این، تخمدان‌های آن‌ها به طور طبیعی عمل می‌کند و اندام تناسلی آن‌ها در ظاهر حالتی طبیعی دارد. همچنین موهای ناحیه تناسلی آن‌ها نیز به حالت عادی رشد می‌کند.

دو نوع سندرم MRKH وجود دارد:

• نوع اول: در این حالت تنها اندام‌های تولید مثل تحت تاثیر اثرات ذکر شده قرار می‌گیرند.
• نوع دوم: سایر اندام‌ها (به غیر از اندام‌های تولید مثلی) نیز می‌توانند به طور غیرطبیعی رشد کنند و ناهنجاری‌های دیگری هم وجود داشته باشد. به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به سندرم MRKH نوع ۲ ممکن است دارای کلیه‌های غیرطبیعی، ناهنجاری‌های اسکلتی یا نقص قلبی باشد.

سندرم Mayer-Rokitansky-Kuster-Hauser (MRKH) دومین علت شایع عدم شروع قاعدگی در دوران بلوغ (آمنوره اولیه) است و پس از دیسژنزی گناد جایگاه دوم را دارد. زنانی که با این عارضه متولد می‌شوند ممکن است در دوران بلوغ پریود نشوند. همان طور که پیشتر اشاره شد، این ناهنجاری، بارداری را مختل می‌کند و در این مورد باید از رحم اجاره‌ای برای بچه‌دار شدن استفاده کرد.

رحم تک شاخ

ناهنجاری دیگری هم ممکن است در مجرای مولر ایجاد شود که نتیجه آن ایجاد رحم تک شاخ است. این ناهنجاری به گونه‌ای است که اندازه رحم نصف یک رحم طبیعی است و به جای دو لوله فقط یک لوله فالوپ وجود دارد. اگر رحم سالم باشد و به خوبی رشد کرده باشد، امکان باردار شدن برای زن وجود دارد. با این حال، فرد در طول بارداری باید بسیار مراقب خود باشد و مدام تحت نظارت پزشک باشد؛ زیرا این مشکل می‌تواند منجر به از دست دادن بارداری و زایمان زودرس شود.

علائم هیپوپلازی رحم

با توجه به موارد ذکر شده، رحم کوچک علائم زیر را خواهد داشت:

• عدم شروع قاعدگی در دوران بلوغ (آمنوره اولیه)
• درد شکم
• سوراخ واژن کوچک یا بدون سوراخ بودن آن
• ناباروری

معمولاً ویژگی‌های جنسی ثانویه وجود دارد که نشان می‌دهد فعالیت تخمدان‌ها طبیعی هستند.

علل بروز رحم هیپولازی

شایع‌ترین دلایل بروز این مشکل می‌تواند سوء تغذیه در دوران شیرخوارگی و برخی از شرایط ژنتیکی باشد که منجر به بروز ناهنجاری در جنین می‌شود. سایر علل کمتر شایع عبارت‌اند از عفونت، ورزش شدید بدنی در دوران کودکی، سابقه خانوادگی، مصرف مواد مخدر و تومور. در واقع این مشکل اکثراً به دلیل اختلالات ژنتیکی رخ می‌دهد.

نحوه تشخیص رحم کوچک

دستگاه تناسلی زنان در دوران بلوغ رشد می‌کند و این تکامل یک سری علائم دارد که نشان می‌دهند عملکرد این بخش از بدن خوب است و مشکلی وجود ندارد. به عنوان مثال، قاعدگی، ظاهر شدن موهای زیر بغل و آکنه از جمله این نشانه‌ها هستند. یکی از بارزترین علائم این بیماری عدم قاعدگی یا آمنوره در زنان نوجوان است. هر چند همیشه این‌طور نیست، زیرا ممکن است فرد پریود شود اما دوره‌های بسیار نامنظم و دردناک داشته باشد.

از آنجایی که اندام تناسلی بیرونی طبیعی به نظر می‌رسد، رحم هیپوپلازی اغلب تا سن بلوغ تشخیص داده نمی‌شود. برای تشخیص باید ابتدا معاینه لگنی انجام شود. سپس پیشنهاد می‌شود که کارهای زیر را انجام دهید:

• آزمایش خون
• سونوگرافی
• تصویربرداری MRI

سونوگرافی و MRI بهترین ابزارهای تصویربرداری برای تشخیص هیپوپلازی رحم هستند. در سونوگرافی رحم کوچک ممکن است موارد زیر مشاهده شود:

• تنگی واژن یا آپلازی (واژن ممکن است کوچک باشد یا وجود نداشته باشد)
• تنگی دهانه رحم (دهانه رحم کوچک و باریک)
• لوله‌های فالوپ ضعیف

(گاهی اوقات ممکن است تشخیص قطعی در سونوگرافی امکان‌پذیر نباشد)

• در موارد شدید، عدم وجود رحم (آپلازی رحم)
• وجود نوارهای انقباض (ضخیم شدن کانونی ناحیه اتصال) در رحم (در MRI بهتر دیده می‌شود)
• پیکربندی T شکل رحم (در MRI بهتر دیده می‌شود)
• ضخامت آندومتر، ناحیه حفره آندومتر و طول حفره آندومتر ممکن است به طور قابل‌توجهی کم باشد.
• کاهش قابل توجه طول دهانه رحم
• کاهش پرفیوژن رحم (در تصویربرداری داپلر رنگی رحم قابل مشاهده است).
• حجم میومتر کوچک یا کاهش یافته

گاهی برای ارزیابی داخلی باید از هیستروسکوپی استفاده شود. در ادامه نحوه عملکرد رحم طبیعی را توضیح می‌دهیم تا بهتر متوجه عملکرد رحم کوچک شوید.

رحم معمولی در دوران بارداری چگونه عمل می‌کند؟

وظیفه اصلی رحم در دوران بارداری نگهداری و پرورش جنین در حال رشد است. این اندام که با دیواره‌های عضلانی پوشانده شده است و دارای سه قسمت است:

• فوندوس (بالای رحم)
• بدنه اصلی
• دهانه رحم (ناحیه پایینی رحم)

به قسمتی که بدنه اصلی را به دهانه رحم متصل می‌کند، ایستموس گفته می‌شود. فوندوس به داخل بدن منتهی می‌شود، جایی که جنین در دوران بارداری رشد می‌کند. بدن برای نگه داشتن نوزاد در دوران بارداری منبسط می‌شود. دهانه رحم یک بافت استوانه‌ای شکل در انتهای رحم است که رحم و واژن را به هم متصل می‌کند. در حین زایمان، نوزاد به این بخش هل وارد می‌شود تا از واژن خارج شود.

همان طور که پیشتر ذکر شد، رحم عادی که بارداری را تجربه نکرده است، حدود ۷ سانتی‌متر طول دارد. در حالی که رحم زنی که بارداری را تجربه کرده است، در حالت عادی حدود ۹ سانتی‌متر است. رحم می‌تواند در طول بارداری به طور چشمگیری کشیده شود و با اندازه کودک در حال رشد تطبیق پیدا کند. رحم نقش مهمی در هنگام زایمان ایفا می‌کند. انقباضات زایمان زمانی به وجود می‌آیند که ماهیچه‌های رحم منقبض می‌شوند تا نوزاد را به داخل کانال زایمان هل دهند. پس از پایان زایمان، رحم یک بار دیگر منقبض می‌شود تا جفت را به بیرون هل دهد و ماهیچه‌ها برای جلوگیری از خونریزی شدید در حالت منقبض باقی می‌مانند.

رحم در دوران قاعدگی چگونه کار می‌کند؟

پوشش داخلی رحم آندومتر نامیده می‌شود و این پوشش در طول قاعدگی ریزش می‌کند. اندازه پوشش آندومتر هر ماه با آماده شدن بدن برای تخمک‌گذاری، انجام تخمک‌گذاری و سپس قاعدگی تغییر می‌کند. با نزدیک‌تر شدن بدن به مرحله تخمک‌گذاری (فرآیندی که تخمدان‌ها تخمک را آزاد می‌کنند)، پوشش آندومتر ضخیم‌تر می‌شود تا رحم برای نگهداری جنین آماده شود. هنگامی که این تخمک بارور نمی‌شود، رحم پوشش آندومتر خود را می‌ریزد و همین امر باعث قاعدگی می‌شود.

بارداری با رحم کوچک چگونه است؟

حال که نحوه عملکرد رحم طبیعی را در دوران بارداری متوجه شدید، نحوه کارکرد رحم کوچک و تاثیر آن بر بارداری را توضیح می‌دهیم. اکثر زنانی که رحم کوچک دارند تا زمان بارداری متوجه وجود این مشکل نمی‌شوند؛ زیرا با باردار شدن به متخصص مراجعه می‌کنند و با انجام آزمایش و سونوگرافی متوجه آن می‌شوند.

اما پاسخ سوال مهم، یعنی امکان بارداری با رحم کوچک، مثبت است. موفقیت بارداری به اندازه و عملکرد رحم بستگی دارد؛ بنابراین، امکان این وجود دارد که فرد حاملگی طبیعی خود را به پایان برساند؛ اما خطر سقط، خونریزی و زایمان زودرس همچنان بالا است. با وجود این عارضه پزشک باید روی شما و جنین نظارت کامل و مداوم داشته باشد. اگر علاوه بر رحم کوچک، دهانه رحم شما نیز کوچک باشد، ممکن است پزشک انجام سرکلاژ را توصیه کند. این گونه خطر زایمان زودرس کاهش می‌یابد.

همچنین ممکن است نیاز باشد داروهایی مانند توکولیتیک را مصرف کنید تا احتمال زایمان زودرس کاهش یابد. توکولیتیک ها رحم را شل می‌کنند و انقباضات زایمان زودرس را کاهش می‌دهند. همچنین با افزایش جریان خون می‌توان به رشد بافت پوششی یا اپیتلیوم رحم کمک کرد. گاهی هم نیاز است برای زنان دارای رحم کوچک هورمون درمانی تجویز شود تا شانس باروری افزایش یابد.

در واقع هر نوع روش دیگر برای افزایش اندازه رحم زمانبر و گاهی هم ناکارآمد است. در مواردی خاص، داشتن فعالیت جنسی منظم می‌تواند مفید باشد و موجب افزایش تدریجی اندازه رحم شود.

نحوه درمان رحم کوچک

انتخاب نوع درمان این بیماری بستگی به علائمی دارد که فرد نشان می‌دهد و پزشکان تشخیص می‌دهند. ممکن است برای تشخیص و درمان به تیمی از متخصصان نیاز باشد. با توجه به سن فرد در زمان تشخیص بیماری، ممکن است به پزشک اطفال، متخصص داخلی، متخصص زنان، متخصص کلیه (نفرولوژیست)، متخصص غدد، جراحان ارتوپد، جراحان پلاستیک، فیزیوتراپیست ها، روان‌پزشکان و سایر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی نیاز شود.

در برخی موارد، جراحی می‌تواند رحم‌های غیرطبیعی را اصلاح کند؛ اما نمی‌توان گفت که جراحی راه مناسبی برای درمان رحم کوچک است؛ مثلا با جراحی می‌توان رحم سپتوم را درمان کرد. رحمی که با غشایی به دو ناحیه تقسیم شده است.

داشتن تغذیه سالم و دریافت میزان مناسبی از مواد مغذی و معدنی هم می‌تواند کمک کننده باشد. مسلماً این موارد نمی‌تواند موجب بزرگ شدن رحم شود اما به قوی شدن رحم کمک می‌کند. بهتر است با پزشک خود در رابطه با استفاده از ویتامین‌های مختلف مشورت کنید.

در اکثر موارد تنها راه درمانی برای بارداری این افراد استفاده از رحم اجاره‌ای و انجام لقاح آزمایشگاهی (IVF) است. IVF روشی است که در آن تخمک در محیطی آزمایشگاهی با اسپرم بارور می‌شود و سپس جنین در رحم قرار داده می‌شود.

سخن نهایی

در این مطلب از سی سیب به بررسی رحم کوچک و بارداری پرداختیم. این بیماری بسیار نادر است و اکثراً به دلیل اختلالات ژنتیکی رخ می‌دهد. زنانی که دچار این مشکل شده‌اند معمولاً تا زمان بارداری متوجه آن نمی‌شوند زیرا علائمی ندارند یا نشانه‌های آن‌ها شبیه به درد قاعدگی است. نحوه درمان آن به علت زمینه‌ای رحم هیپولازی و علائم فرد ربط دارد. البته هنوز امکان درمان قطعی رحم کوچک وجود ندارد اما این افراد می‌توانند با استفاده از روش لقاح آزمایشگاهی بچه‌دار شوند. در برخی موارد هم خود فرد می‌تواند باردار شود اما این بارداری خطراتی خواهد داشت. نظر شما در این باره چیست؟ آیا در اطراف خود فردی را می‌شناسید که دچار این مشکل باشد؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.