درمان قطعی تنبلی تخمدان + داروها

تنبلی تخمدان و سندروم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) از رایج‌ترین دلایل ناباروری در زنان هستند. در این مشکل تخمدان‌های زن به طور مرتب تخمک‌گذاری نمی‌کنند و همین امر بارداری را برای فرد سخت می‌کند؛ زیرا برای باردار شدن به تخمک نیاز است. با وجود این که این مشکل باروری را دشوار می‌کند، راه‌های مختلفی برای درمان آن وجود دارد. با همین روش‌ها نیز زنان مبتلا به این عارضه می‌توانند باردار شوند و حتی چند فرزند به دنیا بیاورند. در این مقاله از سی سیب به بررسی روش‌های درمان تنبلی تخمدان می‌پردازیم و داروهای مخصوص آن را معرفی می‌کنیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

تنبلی تخمدان چیست؟

تخمدان‌ها تقریباً یک بار در ماه تخمکی آزاد می‌کنند. این عمل تا زمان یائسگی فرد ادامه دارد. حال ممکن است زنی دچار مشکل تنبلی تخمدان شود و این عضو از بدن او نتواند به صورت ماهانه این کار را انجام دهد یا حتی برای مدتی تخمک‌گذاری قطع شود. گاهی هم این عمل قبل از رسیدن زن به سن یائسگی متوقف می‌شود. اگر فرد یائسه شود، دیگر پریود نمی‌شود و نمی‌تواند باردار شود. در صورتی که فردی که دچار این مشکل شده است، می‌تواند همچنان پریود شود اما برای داشتن چرخه قاعدگی منظم باید روش‌های درمانی را اتخاذ کند. این مشکل می‌تواند علائم مختلفی داشته باشد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

• عرق شبانه
• گرگرفتگی
• وجود مشکل در باردار شدن
• رابطه جنسی دردناک به دلیل نازک شدن پوشش واژن
• کاهش میل جنسی
• دوره‌های نامنظم
• آمنوره یا پریود نشدن
• آکنه
• لکه‌های پوستی
• رویش موهای زائد و مردانه

در ادامه روش‌های درمان تنبلی تخمدان را معرفی می‌کنیم.

علائم تنبلی تخمدان چیست؟

اگرچه این بیماری معمولا در ابتدا هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند، اما برخی از علائم با پیشرفت روند آن ظاهر می‌شوند. شناخت علائم باعث آغاز به موقع درمان تنبلی تخمدان خواهد شد. علائم این عارضه از فردی به فرد دیگر متفاوت است؛ با این حال علائم شایعی که اغلب در زنان مشاهده می‌شود به شرح زیر است:

• عدم قاعدگی در نتیجه تخمک گذاری نامنظم، تاخیر یا نامنظم شدن قاعدگی
• ناباروری، سقط مکرر جنین
• افزایش مو (افزایش رشد مو در بازوها و پاها، ناحیه شکم و پشت، تیره شدن و ضخیم شدن رنگ موها)
• پوست چرب و آکنه در ناحیه صورت، سینه و پشت
• ریزش مو با الگوی مردانه
• مشکلات وزن؛ اضافه وزن، افزایش سریع وزن و مشکل در کاهش وزن
• افسردگی و تغییرات خلقی
• فشار خون بالا
• ضخیم شدن دیواره داخل رحمی – خطر ابتلا به سرطان رحم در آینده
• آپنه خواب، خروپف
• بیماری‌های قلبی پیشرفته، اختلال در میزان قند خون

این علائم بیان شده شایع‌ترین علائم تنلبی تخمدان هستند. به طور کلی شایع‌ترین علامت شناخته شده برای این عارضه بی‌نظمی قاعدگی است. به خصوص در دختران جوان بین سنین ۱۳ تا ۱۹ سال، علائم این بیماری بی‌نظمی قاعدگی همراه با رشد بیش از حد مو و آکنه است. این بیماری در سنین بالاتر نیز ممکن است بروز کند.

انواع تنبلی تخمدان

تنبلی تخمدان بر اساس منشا اصلی ایجاد آن دسته‌بندی می‌شود. به طور کلی انواع این بیماری می‌تواند شامل ۴ دسته زیر باشد.

۱. مقاوم به انسولین

معمولا ۷۰ درصد موارد از این نوع است. انسولین برای تنظیم سطح گلوکز خون تولید می‌شود. در اثر مقامت بدن به انسولین، لوزالمعده انسولین بیشتری تولید می‌کند و این مسئله تولید آندروژن در تخمدان‌ها را افزایش می‌دهد.

۲. با منشا آدرنال

غدد آدرنال در هنگام مواجهه با یک موقعیت استرس زا، هورمون کورتیزول و همچنین آندروژن تولید می‌کنند. فعالیت بیش از حد غدد فوق کلیوی باعث تولید بیش از حد آندروژن می‌شود.

۳. تنبلی تخمدان مزمن

نوع مزمن آن باعث ایجاد مقاومت به انسولین می‌شود و مقاومت به انسولین نیز به نوبه خود باعث ایجاد تنبلی تخمدان می‌شود. در واقع مشکل در یک دور می‌افتد که یکدیگر را تشدید می‌کنند.

۴. با منشا کم کاری تیروئید

کم کاری تیروئید تاثیر مستقیم بر عملکرد تخمدان و رحم خواهد داشت و می‌تواند باعث ایجاد مشکل در تخمک گذاری شود. مطالعات متعددی در ارتباط بین کم کاری تیروئید و تنبلی تخمدان انجام شده و مشخص شده است که به طور میانگین ۲۲ درصد موارد تنبلی تخمدان حاصل کم‌کاری تیروئید هستند.

دلایل تنبلی تخمدان چیست؟

دلیل دقیق آن همیشه مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که غالبا بیش از یک عامل باعث این وضعیت می‌شود. شناخت عامل یا عوامل اصل درمان تنبلی تخمدان را راحت‌تر می‌کند. استعداد ژنتیکی مانند هر بیماری دیگر ممکن است یک عامل موثر باشد. این بیماری به ویژه در زنانی که اعضای خانواده آن‌ها، مانند مادر یا خواهرشان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هستند، بیشتر دیده می‌شود. با این حال، اطلاعات روشنی مبنی بر ارثی بودن تنبلی تخمدان وجود ندارد. به طور کلی می‌توان گفت علل این عارضه می‌تواند یک یا چند مورد از عوامل زیر باشد.

۱- سطوح بالای هورمون‌های مردانه (آندروژن)

سطوح بالای آندروژن مانع از ترشح تخمک توسط تخمدان‌ها می‌شود و باعث ایجاد چرخه‌های قاعدگی نامنظم می‌گردد. تخمک گذاری نامنظم باعث ایجاد کیسه‌های کوچک پر از مایع در تخمدان‌های شما می‌شود. آندروژن بالا همچنین باعث علائمی مانند آکنه و رشد بیش از حد مو در زنان می‌شود.

به دلیل عدم تعادل در هورمون‌های کنترل کننده دوره قاعدگی، تستوسترون بیش از حد طبیعی تولید می‌شود. در زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک، هورمون‌های لازم برای بلوغ کامل تخمک تولید نمی‌شود. از آنجایی که هیچ یک از تخمک‌ها نمی‌توانند بالغ شوند و از تخمدان بیرون بیایند، تخمک گذاری نمی‌تواند اتفاق بیفتد و هورمون پروژسترون تولید نمی‌شود. این باعث می‌شود دوره‌های قاعدگی نامنظم باشد. 

۲- مقاومت به انسولین

هورمون انسولین توسط پانکراس (لوزالمعده) تولید می‌شود و سطح گلوکز خون را تنظیم می‌کند. مقاومت به انسولین در بسیاری از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک مشاهده می‌شود. در مقاومت به انسولین، بافت‌های بدن در برابر اثر انسولین مقاومت می‌کنند و در نتیجه بدن مجبور به تولید انسولین بیشتری می‌شود. در نتیجه هورمون انسولین که در سطوح بسیار بالایی وجود دارد، تخمدان‌ها را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث عدم تعادل هورمونی می‌شود. تولید انسولین بیش از حد، تولید آندروژن را افزایش می‌دهد و در نتیجه یک دور باطل کامل ایجاد می‌کند.

۳- التهاب خفیف و مزمن

این مشکل می‌تواند در اثر التهاب خفیف یا مزمن ایجاد شود. پزشک متخصص ممکن است آزمایش‌های خونی را تجویز کند که سطح پروتئین واکنش‌گر C (CRP) و گلبول‌های سفید را اندازه‌گیری کند که می‌تواند سطح التهاب را در بدن نشان دهد.

تشخیص تنبلی تخمدان چگونه انجام می شود؟

تشخیص و درمان تنبلی تخمدان توسط پزشک و با بررسی دقیق تصاویر رادیولوژی و شرح حال بیمار انجام می‌شود. افرادی که قاعدگی زودتر یا دیرتر از حد معمول دارند ممکن است با مشکلاتی مانند رشد مو و ریزش بیش از حد مو مواجه شوند. تخمدان‌ها و رحم بیمار با استفاده از سونوگرافی لگن یا واژینال به طور دقیق بررسی می‌شوند.

سطح هورمون‌ها در نتیجه یک آزمایش خون که معمولا در روز سوم قاعدگی انجام می‌گردد اندازه‌گیری می‌شود. در بیماران مبتلا به چنین بیماری، سطح هورمون FSH و LH که چرخه تخمک گذاری را تنظیم می‌کنند، خارج از حد طبیعی است. علاوه بر این، ممکن است سطح هورمون استروژن پایین و سطح هورمون‌های مردانه بالاتر از حد طبیعی باشد.

داشتن حداقل دو مورد از یافته‌های زیر در تشخیص ضروری است:

• تصویر تخمدان پلی کیستیک در سونوگرافی: کیست‌های زیادی به شکل گردنبند در اطراف تخمدان‌ها قرار می‌گیرند که اندازه آن‌ها بین ۸ تا ۱۰ میلی متر است.
• عدم تخمک گذاری: زنان مبتلا به تنبلی تخمدان ممکن است دوره‌های قاعدگی نامنظم داشته باشد یا اصلا قاعدگی نداشته باشند.
• هیپرآندروژنیسم مزمن: تولید بیش از حد هورمون آندروژن که در آزمایش مشخص می‌شود.

برای تشخیص قطعی تنبلی تخمدان یکی از این موارد به تنهایی کافی نیست. حداقل دو مورد از این یافته‌ها باید به طور همزمان مشاهده شوند.

عوارض تنبلی تخمدان کدامند؟

این مشکل می‌تواند باعث عوارضی نیز بشود. بعضی از این عوارض جزئی بوده مانند درشت شدن موها و بعضی عوارض نیز جدی‌تر هستند. بعضی از عوارض احتمالی که در صورت عدم درمان تنبلی تخمدان می‌تواند در دراز مدت ایجاد شود شامل موارد زیر است.

۱- ناباروری

سندرم تخمدان پلی کیستیک شایع‌ترین علت مشکل در بارداری است. با این حال، نمی‌توان گفت که تنبلی تخمدان عامل دائمی ناباروری است. برخی از بیماران مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است مشکلی برای بارداری نداشته باشند. توصیه می‌شود برنامه‌ریزی برای بارداری را به تعویق نیندازید زیرا تصور می‌شود که این امر به بهبود بیماری نیز کمک می‌کند.

۲- سرطان رحم

به دلیل این بیماری، تخمک گذاری در زنان کاهش می‌یابد یا نادر خواهد شد. بنابراین بدن برای مدت طولانی در معرض اثرات استروژن بالا قرار می‌گیرد. از آنجایی که پروژسترون ترشح شده پس از تخمک گذاری اثرات استروژن را سرکوب می‌کند، احتمال بروز سرطان رحم بالا می‌رود.

۳- دیابت

اضافه وزن باعث مقاومت به انسولین می‌شود. با افزایش مقاومت، تولید انسولین نیز برای کنترل قند افزایش می‌یابد. این وضعیت باعث می‌شود انسولین بیش از حد لازم در بدن ترشح شود. مقاومت به انسولین با دیابت نوع ۲، سطح چربی بالا، فشار خون بالا و سندرم تخمدان پلی کیستیک همراه است.

در نتیجه، در اثر عدم درمان تنبلی تخمدان، بیماران در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ هستند. از سوی دیگر، مقاومت به انسولین در بیماران غیر چاق مبتلا به تنبلی تخمدان نیز بالا است.

۴- عوارض مرتبط با چاقی

رهایی از وزن اضافی نیز برای دستیابی به نتایج موفقیت آمیز در دوران بارداری مهم است. حتی پس از بارداری، زنان مبتلا به تنبلی تخمدان باید پیگیری‌های زنان و زایمان خود را ادامه دهند و معاینات سالانه خود را دنبال کنند تا دچار اضافه وزن و عوارض آن نشوند.

تغییر سبک زندگی

پیش از هر چیزی باید سبک زندگی خود را تغییر دهید و غذای سالم بخورید، به وزن خود توجه کنید و ورزش کنید. کاهش وزن را آهسته آغاز کنید. می‌توانید از رژیم غذایی استفاده کنید که مناسب تنبلی تخمدان است. حتی با کاهش وزن کم می‌توانید تغییراتی را مشاهده کنید و بسیاری از علائم بهبود خواهند یافت. کاهش تنها ۵ تا ۱۰ درصد از وزن بدن می‌تواند بدن شما را نسبت به انسولین حساس‌تر کند؛ زیرا یکی از عوارض این بیماری مقاومت بدن در برابر انسولین است. تنظیم همین مورد می‌تواند در منظم شدن چرخه قاعدگی شما تأثیر زیادی بگذارد و بسیاری از عوارض همچون آکنه و رشد موهای زائد را کاهش دهد. کاهش وزن موجب کنترل بهتر گلوکز و بهبود سطح هورمون آندروژن می‌شود.

سعی کنید در کنار توجه به رژیم غذایی، هفته پنج روز به مدت سی دقیقه ورزش کنید. نیازی نیست ورزش‌های سنگین را انتخاب کنید. همین کار هم می‌تواند روی وزن شما اثر بگذارد. برای داشتن یک رژیم غذایی خوب می‌توانید از متخصص تغذیه کمک بگیرید. بیشتر از میوه‌ها و سبزیجات تازه استفاده کنید. پروتئین بدون چربی بخورید. از میزان کربوهیدرات و غذاهای فرآوری شده کم کنید. از لبنیات کم چرب استفاده کنید.

نکته مهم دیگر این است که از استرس و اضطراب دوری کنید. مسلما انجام این کار سخت است اما سعی کنید از هر چه که موجب استرس شما می‌شود درو شوید. اخبار نخوانید. برنامه کاری و تحصیلی فشرده برای خود نچینید. به چیزهای بیهوده فکر نکنید و… . می‌توانید از مشاور و روانشناس برای کنترل و مدیریت استرس کمک بگیرید. داشتن استرس به اندازه سایر علائم روی ادامه این مشکل تأثیر می‌گذارد.

داروهای درمان اختلال در عملکرد قاعدگی

سندرم تخمدان پلی کیستیک و تنبلی تخمدان باعث ناهنجاری‌های هورمونی می‌شوند و این امر می‌تواند منجر به پریودهای کم (الیگومنوره) یا عدم پریود (آمنوره) شود. برخی از داروهای می‌توانند هورمون‌ها را تنظیم کنند و چرخه قاعدگی را به حالت طبیعی خود برگردانند. دو نوع داروی خوراکی وجود دارد که معمولاً برای درمان بی‌نظمی‌های قاعدگی استفاده می‌شوند:

• قرص‌های ضدبارداری که با جلوگیری از تخمک‌گذاری، چرخه قاعدگی را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
• پروورا (مدروکسی پروژسترون)، شکل خوراکی هورمون زنانه پروژسترون است که برای درمان آمنوره ثانویه استفاده می‌شود.
• علاوه بر این داروهای خوراکی، حلقه‌های ضدبارداری واژینال و دستگاه‌های داخل رحمی (IUD) حاوی پروژسترون نیز می‌توانند به درمان بی‌نظمی‌های قاعدگی کمک کنند.

داروهای درمان ناباروری

در بسیاری از زنان، اختلال عملکرد هورمونی مرتبط با سندروم تخمدان پلی کیستیک  می‌تواند باردار شدن را دشوار کند. در واقع فرد نمی‌تواند تخمکی آزاد کند که بتواند باردار شود. داروهایی وجود دارند که شانس باردار شدن را برای این افراد بیشتر می‌کنند و می‌توان از آن‌ها به تنهایی یا به صورت ترکیبی استفاده کرد. این داروها عبارت‌اند از:

• کلومید (کلومیفن سیترات)، رایج‌ترین داروی باروری مورد استفاده برای این منظور است.
• Femara (لتروزول)، دارویی که عمدتاً برای درمان سرطان سینه استفاده می‌شود، می‌تواند روند تخمک‌گذاری را تحریک کند.
• گلوکوفاژ (متفورمین) داروی مربوط به دیابت است که می‌توان از آن در کنار سایر داروها استفاده کرد. این دارو می‌تواند شانس باروری را افزایش دهد و پریودها را منظم کند.
• گنادوتروپین ها، هورمون‌های تزریقی متشکل از هورمون محرک فولیکول (FSH) یا هورمون لوتئینه کننده (LH) هستند و معمولاً زمانی استفاده می‌شوند که Clomid یا Femara باعث تخمک‌گذاری نمی‌شوند و اثربخش نبوده‌اند.

داروهای درمان مقاومت به انسولین

یکی دیگر از راه‌های درمان تنبلی تخمدان این است که از داروهای درمان مقاومت به انسولین استفاده شود. حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک  به دلیل شروع مقاومت به انسولین (وضعیتی که تحت تأثیر عدم تعادل تولید استروژن است) تا سن ۴۰ سالگی به دیابت یا پیش دیابت مبتلا می‌شوند. این زنان بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارند، وضعیتی که ناشی از اختلال در متابولیسم گلوکز در دوران بارداری است. داروهای دیابتی که برای درمان مقاومت به انسولین استفاده می‌شوند، عبارت‌اند از:

• گلوکوفاژ (متفورمین)، این دارو می‌تواند دیابت را کنترل کند و شانس کاهش وزن را افزایش دهد.
• Actos (پیوگلیتازون)، یک داروی خوراکی که برای کاهش قند خون بالا استفاده می‌شود.
• آواندیا (روزیگلیتازون)، یک داروی خوراکی در رده پیوگلیتازون است.
• آواندامت، ترکیبی از روزیگلیتازون و متفورمین است.
• ویکتوزا (liraglutide)، دارویی تزریقی که برای کنترل سطح انسولین و گلوکز استفاده می‌شود.

داروهای مربوط به درمان افزایش وزن

تقریباً نیمی از زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اضافه وزن دارند. سندرم تخمدان پلی کیستیک نه تنها باعث افزایش وزن می‌شود، بلکه کاهش وزن را برای زنان بسیار دشوارتر می‌کند. علاوه بر ورزش و رژیم غذایی، گاهی اوقات از درمان‌های دارویی برای کاهش وزن استفاده می‌شود.

• کنتراو (نالترکسون/بوپروپیون) که با تحریک بخش‌های پاداش و گرسنگی مغز، میل به غذا را مهار می‌کند.
• Qsymia (فنترمین/توپیرامات) که داروی سرکوب کننده اشتها است و مشابه با داروی قبلی عمل می‌کند.
• ساکسندا (لیراگلوتید)، برای درمان مقاومت به انسولین و چاقی استفاده می‌شود.
• Wegovy (سماگلوتاید)، داروی تزریقی که به سرکوب اشتها و به تاخیر انداختن خالی شدن معده کمک می‌کند و از آن یک بار در هفته باید استفاده کرد.
• Xenical (اورلیستات)، دارویی که می‌تواند از جذب چربی جلوگیری کند.

درمان هیپرآندروژنیسم

زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک اغلب سطوح بالایی از هورمون‌های مردانه (آندروژن ها) از جمله تستوسترون دارند. این بیماری که به آن هیپرآندروژنیسم گفته می‌شود، می‌تواند منجر به شروع ویژگی‌های ثانویه مردانه مانند ریزش مو با الگوی مردانه و هیرسوتیسم (رشد موهای زائد صورت و بدن) شود. هیپرآندروژنیسم معمولاً با داروهایی درمان می‌شود که یا تولید آندروژن را مسدود می‌کنند یا اثرات رشد غیرطبیعی مو را خنثی می‌کنند. این داروها عبارت‌اند از:

• آلداکتون (اسپیرونولاکتون)، دارویی دیورتیک که اثرات ضد آندروژنی قوی دارد.
• پروپشیا (فیناستراید) که برای درمان ریزش مو در زنان مبتلا به سندروم تخمدان پلی کیستیک  استفاده می‌شود.
• وانیکا (Eflornithine hydrochloride)، یک کرم موضعی است که برای جلوگیری از رشد مو استفاده می‌شود.

علاوه بر تغییرات در رشد مو، هیپرآندروژنیسم می‌تواند منجر به ایجاد آکنه شود. آکنه ناشی از سندروم تخمدان پلی کیستیک معمولاً با داروهای موضعی مانند بنزوئیل پراکسید، اسید سالیسیلیک، رتینوئیدها یا آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود.

کلام آخر

در این مقاله از سی سیب به بررسی روش‌های درمان تنبلی تخمدان و سندروم تخمدان پلی کیستیک پرداختیم و داروهای مؤثر بر این عارضه را معرفی کردیم. در کل نمی‌توان این مشکل را به صورت قطعی درمان کرد اما با روش‌های زیادی می‌توان آن را کنترل کرد. داروها را نباید سرخود مصرف کنید. تمامی آن‌ها را پزشک باید با توجه به شرایط شما مشخص کند. آیا شما هم دچار این مشکل شده‌اید؟ کدام یک از روش‌ها برای شما مؤثر بوده است؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.