برفک دهان نوزاد چگونه ایجاد میشود و علائم و روش درمان آن چیست؟

آیا تا به حال نام برفک دهانی نوزاد به گوشتان خورده است؟ آیا نوزاد شما لکه ها و نقطه های سفیدی در دهان خود دارد؟ آیا بعد از پیدا شدن این لکه ها، غذا دادن و شیردهی به نوزاد برای شما سخت تر یا حتی دردناک شده است؟ این لکه های سفید چیستند؟ آیا مشاهده آن ها در دهان نوزاد نشانه خطرناکی است؟ آیا باید هرچه سریعتر به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید؟ این لکه ها علامت زخم یا یک بیماری جدی تلقی می شوند؟

واقعیت این است که به وجود آمدن لکه های سفید در دهان نوزادان، که به آن برفک دهان نوزاد هم می گویند امری رایج است. نگران شدن والدین از مشاهده این لکه ها و به وجود آمدن سوالاتی از قبیل بالا نیز کاملا طبیعی است. هرچه نباشد، پدر و مادر بیش از هر زمان دیگری در دوران نوزادی نگران سلامت فرزند خود هستند و می خواهند اطمینان داشته باشند که نوزادشان مشکلی از این بابت ندارد.

اما جای نگرانی نیست. همانقدر که برفک دهان نوزادان رایج است، به همان میزان هم کاملا درمانپذیر است. برای آشنایی با مشکل برفک دهان نوزادان، و آشنایی با علل، علائم و روش های درمانی آن بهتر است در ادامه مقاله همراه ما باشید تا با یکی از شایع ترین مشکلات مربوط به نوزادان و راه حل آن آشنا شوید.

برفک دهان نوزاد

چنانچه نوزاد شما در هنگام شیردهی زیاد گریه یا بهانه گیری می کند، و چنانچه متوجه وجود لکه های سفیدی در دهان او شدید، این علائم به معنای آن است که احتمالا نوزاد شما دچار یک نوع عفونت قارچی دهانی به نام برفک شده است.

این نوع عفونت دهانی تنها مختص نوزادان نیست، و بزرگسالان هم بنا بر دلایل متفاوت می توانند به آن مبتلا شوند. اما در ادامه قصد داریم تا بیشتر در مورد اینکه برفک دهان نوزاد دقیقا چیست و چگونه می توانید نوزاد خود را از شر آن خلاص کنید، صحبت کنیم.

برفک دهان نوزاد چیست؟

برفک دهان نوزاد، هم مشکلی رایج در میان نوزادان است و هم در اغلب اوقات یک مشکل جدی نیست. برفک دهان نوزاد، همانطور که اشاره کردیم در حقیقت نوعی از عفونت قارچی در دهان است که در بیشتر موارد در قالب لکه های سفید یا زرد غیرطبیعی، یا زخم هایی که دهان نوزاد را پوشانده اند ظاهر می شود. برفک دهان اغلب روی لثه ها، زبان، سقف دهان یا داخل لپ های نوزاد ایجاد می شود.

بیماری برفک دهان نوزاد حاصل وجود و فعالیت مخمر یا قارچی به نام کاندیدا آلبیکانز (Candida albicans) است. گرچه برفک دهان بیشتر یک نوع عفونت ملایم به شمار می رود، اما می تواند موجب بروز ناراحتی در نوزاد شود یا حتی باعث بروز درد در دهان او گردد.

البته بهتر است به عنوان مادر هم این نکته را بدانید که قارچ ها و عفونت ها واگیردار هستند، لذا اگر نوزاد شما به عفونت برفک دهان مبتلا باشد، می تواند در هنگام شیر خوردن آن را به شما نیز منتقل کند. پس بهتر است هرچه زودتر برای درمان برفک دهان نوزاد اقدامات لازم را صورت دهید، تا هم از شیوع عفونت به بدن خودتان جلوگیری نمایید، هم زمینه راحتی و آرامش فرزند کوچک خود را فراهم آورید. 

نوزادان چگونه به برفک دهان مبتلا می شوند؟

گرچه این عفونت قارچی موسوم به برفک در دهان نوزاد خودش را نشان می دهد، اما به احتمال زیاد در دهانه رحم مادر یا کانال زایش، قبل از به دنیا آمدن نوزاد به وجود آمده است. یعنی دقیقا جایی که نوزاد از آن خارج می شود.

کاندیدا موجودی زنده است که معمولا در داخل دهان یا واژن زندگی و رشد می کند، و اغلب توسط باکتری های میکروسکوپی دیگر تحت نظر است. اما چنانچه بیمار شوید، یا شروع به استفاده از آنتی بیوتیک کنید، یا دچار تغییرات هورمونی شوید (مانند تغییرات هورمونی رایج در دوران بارداری)، تعادل ایمنی بدن بر هم می خورد و باعث رشد باکتری کاندیدا، و در نهایت موجب بروز عفونت می شود.

از آنجایی که برفک معمولا در زمان تولد وارد بدن نوزاد می شود، در میان نوزادان زیر سن ۲ ماه رواج زیادی دارد. هرچند نوزادان بزرگسال تر هم اگر برای مبارزه با عفونت های دیگر بدن از آنتی بیوتیک استفاده کنند، ممکن است به برفک مبتلا شوند (آنتی بیوتیک هایی که باکتری های مفید و مسئول مراقبت از قارچ کاندیدا را از بین می برند). البته نوزادانی که دچار ضعف در سیستم ایمنی بدن هستند نیز شانس بالایی برای ابتلا به برفک دهان نوزاد دارند.

از طرف دیگر عفونت قارچی برفک ممکن است از سینه مادر هم شروع شود و به بدن نوزاد منتقل گردد. به این صورت که اگر سینه مادر بعد از شیردهی به خوبی خشک نشود، شانس رشد قارچ بالا رفته و احتمال بروز عفونت زیاد می شود. در این بین، پستانک ها و شیشه های شیر می توانند باعث شوند تا داخل دهان نوزاد بیش از حد مرطوب بماند، که این خود یک محیط کاملا ایده آل برای رشد عفونت برفک است.

بنابراین نوزادانی که در بدو تولد به این عفونت مبتلا نشده باشند و از سینه خشک و تمیز مادر تغذیه کنند، همواره از شانس کمتری برای ابتلا به عفونت برفک دهان نوزاد برخوردار خواهند بود.

به یاد داشته باشید که کلیه عفونت های قارچی به اکسیژن، رطوبت و تاریکی برای رشد احتیاج دارند.

علائم برفک دهان نوزاد

در زیر به رایج ترین علامت ها و نشانه های برفک دهان نوزاد اشاره می کنیم:

لکه های کیسه مانند سفید در داخل دهان نوزاد

وجود یک پوشش یا لکه های پراکنده سفید رنگ روی زبان، لثه ها، داخل لپ یا سقف دهان نوزاد می توانند از جمله علائم وجود برفک دهان باشند. البته به یاد داشته باشید که این لکه ها ممکن است در اثر مقاومت بدن نوزاد در برابر شیر هم به وجود آمده باشند، که در این صورت تنها بعد از شیردهی روی زبان کودک می مانند، اما اغلب بعد از حدود یک ساعت خود به خود از بین می روند. برای اینکه بفهمید آیا لکه یا پوشش سفید زبان نوزاد ناشی از شیر است یا گونه ای از عفونت قارچی، تلاش کنید با یک تکه پارچه تمیز و نرم، یا گاز استریل به آرامی روی زبان بچه بکشید و ببیند که آیا لکه های سفید سر جای خود باقی می مانند یا از بین می روند. چنانچه بعد از این کار زبان به رنگ صورتی برگشت و به نظر سالم رسید، به درمان دیگری نیاز نخواهید داشت. اما چنانچه این لکه ها به آسانی از میان برداشته نشوند، یا برعکس راحت پاک شوند اما در زیرشان لکه های قرمز و سفتی باقی بماند، به احتمال زیاد برفک هستند و باید با پزشک متخصص اطفال خود تماس بگیرید.

گریه و شلوغی نوزاد در هنگام خوردن شیر یا مکیدن پستانک

اینکه نوزاد مکیدن از پستان مادر یا پستانک یا شیشه شیر را آغاز کند و سپس بلافاصله با درد آن را رها کند، خودش علامت دیگری است که می تواند نشانه ای از وجود برفک دهان نوزاد باشد. به یاد داشته باشید که برفک دهان می تواند موجب ناراحتی یا درد نوزاد در هنگام مکیدن شود.

برفک دهان نوزاد درد دارد؟

بله به طور کلی می‌توان گفت این یک عارضه دردناک است. البته میزان درد ناراحتی آن بسته به گسترش برفک‌ها می‌تواند متفاوت باشد. برفک دهان و درد ناشی از آن، مکیدن سینه مادر و قورت دادن شیر را مشکل می‌کند و باعث مشکلات بیشتر می‌شود. کودک ممکن است درد خود را با علائمی چون بی‌قراری، گریه، بی میلی به شیر خوردن و مشکلات خواب نشان دهد. سایر ناراحتی‌هایی که ممکن است در اثر برفک دهان نوزاد ایجاد شود شامل موارد زیر است:

• ترک و خشکی در گوشه دهان
• خونریزی پس از برداشتن پلاک
• احساس سوزش در دهان
• امتناع از غذا خوردن و بی‌قراری دائمی
• طعم بد یا از دست دادن حس چشایی در دهان
• احساس وجود پنبه در دهان
• مشکل در بلعیدن

آیا برفک دهان واگیردار است؟

اگر در حال شیردهی هستید، پس احتمالش وجود دارد که نوزاد شما تنها کسی نباشد که به عفونت برفک مبتلا است. عفونت های قارچی، از جمله برفک دهان نوزاد می توانند طی چند ماه اول مراقبت از کودک، بین سینه مادر و دهان نوزاد در رفت و آمد باشند (و چنانچه هر دو طرف، یعنی مادر و نوزاد درمان نشوند، این عفونت می تواند تا چندین مدت بعد هم به حیات و رفت و آمد خود ادامه دهد). بنابراین مادرانی که نوزاد خود را برای درمان برفک دهان پیش پزشک می برند، خودشان نیز باید برای پیشگیری از بازگشت بیماری، درمان را انجام دهند تا عفونت روی سینه باقی نماند.

علائم وجود عفونت برفک روی سینه، و مخصوصا نوک سینه شامل سوزش و زخم شدن نوک سینه، در کنار ایجاد ظاهری درخشان، خارش و پوسته پوسته شدن نوک سینه می شود. همچنین ممکن است در طول شیردهی یا بعد از آن سینه دچار دردهای تیز و تیرکشنده بشود.

گاهی از اوقات، چنانچه نوزاد برفک دهان داشته باشد، ممکن است بعدها به عفونت قارچی جوش پوشک (که با نام عفونت جوش پوشک نیز شناخته می شود) مبتلا شود. این عفونت در واقع یک جوش خشن و قرمز رنگ است که در زیر بدن نوزاد ایجاد می شود و حاصل از عفونت های قارچی فعال است.

درمان برفک دهان نوزاد

از آنجاییکه برفک به آسانی به بدن دیگری منتقل می شود، بهتر است مادر و نوزاد هردو باهم درمان شوند.

برای درمان عفونت برفک دهان نوزاد، پزشک متخصص اطفال ممکن است مصرف داروهای ضد قارچی مانند نیستاتین را توصیه کند، که معمولا به صورت موضعی روی بخش های داخلی دهان و زبان نوزاد مالیده می شود و پس از حدود ۱۰ روز می تواند عفونت را از بین ببرد.

اگر از این داروهای موضعی استفاده می کنید، مطمئن شوید که آن را روی تمام لکه های سفید داخل دهان نوزاد، دقیقا طبق دستورالعمل پزشک می مالید. در موارد سخت تری که این دارو موثر نباشد، می توان از داروی دیگری به نام فلوکونازول (نام تجاری داروی دیفلوکان)، نیز استفاده کرد. فلوکونازول یک خوراکی است که با قطره چکان وارد دهان نوزاد می شود.

نوزادانی که به عفونت برفک دهان مبتلا هستند و عفونت قارچی جوش پوشک هم دارند، می توانند با داروهای ضد قارچ دیگری که مختص درمان آن ناحیه طراحی شده اند، تحت درمان قرار بگیرند.

اما چنانچه برفک روی نوک سینه خودتان هم وجود داشته باشد، بهتر است از داروها و پمادهای مخصوص ضد قارچ روی سینه های خود نیز استفاده کنید.

با استفاده از داروهای مناسب، تنها حدود یک هفته زمان می برد تا برفک از بین برود. چنانچه بعد از این مدت برفک همچنان باقی ماند بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

برفک دهان نوزاد و طب سنتی

طب سنتی هم راهکارهایی را برای درمان برفک دهان نوزادان پیشنهاد می کند.

بر اساس آموزه های طب سنتی، مصرف تخم گشنیز می تواند برای درمان برفک دهان نوزاد مفید باشد. هرچند جوشانده تخم گشنیز بیشتر برای درمان برفک دهان بزرگسالان توصیه شده است، اما با استفاده عصاره صنعتی این گیاه که دوز بسیار پایینی دارد، می توانید برفک دهان نوزادان را هم درمان کنید.

برفک دهان نوزاد و گرفتگی صدا

در بعضی از شرایط والدین متوجه می شوند که نوزادشان بعد از ابتلا به برفک دهان، دچار گرفتگی صدا هم می شود و این عامل نگرانی است. بهتر است بدانید که برفک دهان نوزاد ارتباط مستقیمی با گرفتگی صدای او در این دوران ندارد.

اغلب والدین به توصیه برخی از پزشکان برای درمان برفک دهان از داروی نیستاتین استفاده می کنند، که یکی از عارضه های جانبی آن گرفتگی صدای نوزاد است.  این گرفتگی صدا جدی نیست و پس از مدتی خود به خود برطرف می شود، اما اگر همچنان نگران هستید، می توانید مصرف نیستاتین را متوقف کرده، و به جای آن از ویوله دوژانسین استفاده کنید. این دارو بزاق دهان نوزاد را به رنگ بنفش در می آورد، اما نگران آن نباشید.

آیا برفک دهان نوزاد خود به خود خوب میشود؟

برفک در نوزادان مشکلی است که باید درمان شود. زیرا برفک در نوزادان معمولا خود به خود از بین نمی‌رود و باید توسط پزشک متخصص درمان شود. قطره‌های ضد قارچ به عنوان داروی برفک در نوزادان استفاده می‌شود. این قطره‌ها در نوزادان به عنوان قطره برفک شناخته می‌شوند.

درمان ممکن است بسته به سن کودک و شدت مشکل متفاوت باشد. هدف از درمان باید جلوگیری از تکثیر و گسترش بیشتر قارچ باشد. پیشگیری از عود در آینده یکی دیگر از اهداف درمان است. بنابراین، بهداشت دهان و دندان کودک باید رعایت شود. درمان به طور کلی شامل داروهای ضد قارچ، دهان شویه‌ها و قرص‌ها می‌شود. علاوه بر این، برخی اقدامات برای بهداشت دهان مورد نیاز است. داروهای ضد التهابی را می‌توان در نوزادان دارای درد، حساسیت و التهاب استفاده کرد. از آنجایی که این بیماری می‌تواند از مادر به نوزاد منتقل شود، پزشکان ممکن است کرم‌هایی را برای نوک سینه‌های مادر نیز توصیه کنند.

برفک دهان نوزاد خطرناک است؟

اگرچه در اغلب اوقات این بیماری مشکل جدی ایجاد نمی‌کند و به راحتی درمان می‌شود؛ اما اگر برفک دهان درمان نشود، می‌تواند باعث عفونت شدید ریه یا سایر عفونت‌ها شود. ضایعات این بیماری می‌تواند به داخل گونه‌ها، کام، لثه‌ها و لوزه‌ها گسترش یابد. در مواردی که برفک دهان شدیدتر می‌شود، به خصوص در مادرانی که به بیماری‌هایی مانند سرطان و ایدز مبتلا هستند، ضایعات می‌توانند به سمت مری پیشرفت کنند. علاوه بر علائم فوق، بیماران ممکن است علائمی مانند مشکل در بلع و درد به دلیل گیر کردن غذا در گلو را نیز نشان دهند. بنابراین توصیه می‌شود که به محض بروز علائم برفک دهان نوزاد یا مادر به پزشک مراجعه نمایید و درمان را شروع کنید.

چگونه می توان از برفک دهان نوزاد پیشگیری کرد؟

عملا هیچ راهی وجود ندارد که بتوانید از طریق آن مانع از برخورد عفونت برفک در کانال زایش، با نوزاد بشوید. مگر آنکه برای زایمان سزارین انجام دهید تا نوزاد از دهانه رحم خارج نشود.

اما می توانید از بروز این عفونت در آینده جلوگیری نمایید. به این صورت که مرتباً پستانک ها، شیشه های شیر و شیردوش هایی که با نوک سینه برخورد دارند را تمیز و ضدعفونی کنید.

نکته: اجازه دهید بین نوبت های شیردهی سینه ها کاملا خشک شوند تا از رشد باکتری ها و دیگر میکروب ها روی آنها جلوگیری به عمل آید. تعویض پدهای بهداشتی بعد از شیردهی، پوشیدن سوتین های پنبه ای که رطوبت را در خود نگه نمی دارند، و شستن مداوم این سوتین ها با آب گرم (و خشک کردن آنها زیر نور خورشید، برای ایجاد محافظت بیشتر)، می توانند اقداماتی مناسب برای جلوگیری از ابتلای سینه به برفک باشند.

از آنجاییکه آنتی بیوتیک ها می توانند موجب برانگیخته و فعال شدن عفونت های قارچی شوند، باید تنها زمانی استفاده شوند که واقعا به آنها نیاز باشد. این موضوع هم برای مادر و هم برای نوزاد صدق می کند.

اگر نوزاد من به برفک دهان مبتلا باشد، هنوز می توانم شیردهی کنم؟

فرآیند شیردهی الزاما نباید در صورتی که یکی از طرفین (مادر یا نوزاد) به عفونت برفک مبتلا باشد متوقف، یا در آن تداخلی ایجاد شود، اما وجود این عارضه می تواند شیردهی را برای نوزاد یا مادر سخت و حتی دردناک کند. این خود دلیل دیگری است که بهتر است هرچه زودتر این عفونت برطرف شود.

یکی از کارهایی که می تواند به شما در شیردهی در زمان وجود برفک کمک کند، این است که در صورت داشتن شرایط و محیط خصوصی لازم در کنار آب و هوای مناسب، نوک سینه های خود را برای چند دقیقه در روز در معرض نور آفتاب قرار دهید، چراکه عفونت های قارچی از نور خورشید متنفرند. همچنین خوردن پروبیوتیک ها می تواند در تسریع روند درمان و غیرفعال نگه داشتن عفونت برفک به شما کمک زیادی بکند، چراکه پروبیوتیک ها ایمن هستند و در روند شیردهی تداخلی ایجاد نمی کنند.

حتی اگر نوزاد شما در هنگام شیر خوردن کج خلقی می کند، همچنان تلاش کنید تا از طریق سینه یا شیشه به او شیر بدهید. زمانی که فرآیند درمان آغاز شود و ناراحتی های نوزاد کاهش یابند، خود به خود فرآیند شیر خوردن به حالت عادی باز می گردد.