بررسی دلایل کف کردن دهان نوزاد و راه درمان آن

آبریزش از دهان عارضه ای رایج در میان شیرخوارن به محسوب می شود به خصوص زمانی که دندان هایشان در حال بیرون آمدن است. کف کردن دهان شیرخواران معمولا جای نگرانی ندارد با این حال بزاق بیش از حد گاهی اوقات موجب تحریک پوست نوزاد می شود و بثورات پوستی ایجاد می کند. کف کردن دهان شیرخواران دلایل مختلفی دارد. نحوه گوارش و هضم غذا، دندان درآوردن، گرسنگی و … می توانند دلایل آبریزش دهان کودک باشند. در این مقاله از سایت سی سیب به دلایل عمده آبریزش دهان شیرخواران پرداخته ایم و راه حل درمان و کاهش آن را شرح داده ایم. شما را به خواندن کامل این مقاله دعوت می کنیم.

 کف کردن دهان نوزاد چیست؟

تف کردن، استفراغ خفیف یا برگشت غذا، شیر و بزاق است که در نوزادان رخ می دهد و در میان آنها بسیار رایج است. کمتر از نیمی از نوزادان به طور منظم تف می کنند و تقریباً همه نوزادان حداقل هر چند وقت یکبار آبریزش دهان دارند. تف کردن معمولاً بلافاصله پس از غذا دادن یا آروغ زدن رخ می دهد. مایع تف کردن ممکن است دقیقاً شبیه شیر خشک یا شیری باشد که به تازگی با آن تغذیه شده و یا شبیه دلمه به نظر برسد. مقدار ترشح مایع معمولاً فقط بخش کوچکی از شیر یا غذای تغذیه شده است اما اغلب بسیار بیشتر به نظر می رسد.

در طول سه ماه اول زندگی، تقریباً نیمی از نوزادان با بازگشت محتویات معده به مری مواجه می‌شوند، وضعیتی که به عنوان رفلاکس معده به مری، رفلاکس نوزاد یا رفلاکس اسید نوزاد شناخته می‌شود. دستگاه گوارش نوزاد در حال رشد است و اسفنکتر تحتانی مری او ( عضله حلقوی که غذا را در معده نگه می دارد ) برای چندین ماه کاملاً کار نمی کند. این امر باعث می‌شود که غذای تازه‌ای که او خورده است به راحتی برگردد. برای مثال، اگر معده کودک شما از شیر کاملا پر است یا به طور ناگهانی پس از خوردن غذا وضعیت او را تغییر داده اید موجب خروج غذا از معده او می شود و به شکل تف کردن از دهان خارج می شود. نوزادان تا زمانی که به دوسالگی نرسند کنترل کاملی بر ماهیچه های بلع و عضلات اطراف دهان خود ندارند. همچنین ممکن است نوزادان هنگام آروغ زدن، سرفه یا گریه، آب دهانشان را بالا بیاورند. نوزادان و شیرخوارانی که به طور کامل از شیر تغذیه می کنند تف کردن و بالا آوردن غذا در آنها بیشتر مشاهده می شود. زیرا حرکت مایعات از معده به مری راحت است.

نقش بزاق دهان در کودکان

آب دهان چندین عملکرد مهم را برای کودک شما انجام می دهد:

• وقتی رژیم غذایی کودک شامل مواد جوامد باشد، غذا را نرم و مرطوب می کند
• دهان کودک را مرطوب نگه می دارد
• بلعیدن را برای کودک آسان تر می کند
• بقایای مواد غذایی را شستشو می دهد
• از دندان های کودک شما محافظت می کند
• بزاق همچنین حاوی آنزیم گوارشی است که نشاسته را به قند تبدیل می کند.

تفاوت تف کردن نوزاد با استفراغ چیست؟

چندین عامل متمایزکننده بین استفراغ و تف کردن نوزاد وجود دارد :

• تف کردن جریان آرام و اغلب بی‌صدایی است که از دهان کودک خارج می شود. نوزادانی که آب از دهانشان خارج می‌شود اغلب مواقع راضی و آرام به نظر می‌رسند.
• تف کردن در اولین ماه‌های زندگی کودک شایع‌تر است و معمولاً با نزدیک شدن به یک سالگی و بعد از آن کمتر اتفاق می‌افتد. (تف کردن معمولاً قبل از ۶ ماهگی کودک شروع می شود.)
• استفراغ تقریباً همیشه جزو علائم بیماری(ویروسی، باکتریایی یا گوارشی) محسوب می شود و به خودی خود یک بیماری نیست. بنابراین، استفراغ معمولاً همراه با علائم دیگری مانند تب یا اسهال دیده می شود.
• حملات استفراغ اغلب به سرعت ظاهر می شوند و به سرعت پایان می یابند، زیرا با بیماری زمینه ای مرتبط هستند. بعلاوه استفراغ مکرر همراه با صدا است و رنگ مایل به سبز ناشی از صفرای کبد دارد.
• گاهی اوقات، استفراغ می تواند سبز باشد (که نشان دهنده عفونت است) یا قرمز (که نشان دهنده نوعی انسداد یا خونریزی گوارشی است).
• در موارد نادر استفراغ ممکن است به علت تنگی پیلور باشد.  زمانی که عضله معده ضخیم می شود و از حرکت غذا به روده کوچک جلوگیری می کند، می تواند باعث استفراغ و کم آبی بدن شود و نیاز به درمان فوری دارد. علائم معمولا زمانی شروع می شود که کودک بین ۲ هفته تا ۲ ماه سن دارد.

کف کردن دهان به چه عواملی بستگی دارد؟

تف کردن واکنشی طبیعی در کودکان است اما عواملی نیز وجود دارند که بر میزان آن موثر هستند:

• رفلاکس

از نظر علمی تف کردن نوعی ریفلاکس است. اما اگر با علائم دیگر یا کاهش وزن همراه باشد نشان دهنده رفلاکس کودک است که به نام GERD نوزاد نیز شناخته می شود. با GERD نوزاد، پوشش مری در اثر تف به بالا تحریک می شود و آسیب می بیند. این امر می‌تواند باعث درد و بی نظمی در حین و بعد از شیر خوردن شود و تغذیه و افزایش وزن کودک را با مشکل روبرو کند. سایر علائم GERD عبارتند از: ترشح بیش از حد آب دهان، گریه غیرقابل کنترل، خواب ضعیف و الگوهای تغذیه نامنظم. در صورت مشاهده این علائم با پزشک اطفال کودک صحبت کنید.

• سن

آب‌ریزش بعد از تولد شروع می‌شود و با فعال‌تر شدن نوزادان بین سه تا شش ماهگی به اوج خود می‌رسد. این اتفاق  طبیعی است مخصوصاً زمانی که کودک مراحل دندان درآوردن را طی می کند.

• رژیم غذایی

رژیم های غذایی با محتوای اسیدی بالا اغلب باعث تولید بیش از حد بزاق می شوند.

• اختلالات عصبی

برخی از اختلالات عصبی موجب غیرطبیعی شدن آبریزش دهان و بیشتر شدن آن می شوند، به خصوص اگر این اختلالات باعث از دست دادن کنترل عضلات صورت شوند. اختلالاتی همچون فلج مغزی، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS)، یا سکته مغزی باعث ضعف عضلانی میشوند که بر توانایی بستن دهان و بلع بزاق تأثیر می گذارد.

• سایر عوامل

آلرژی ها، تومورها و عفونت های بالای گردن مانند گلودرد استرپتوکوکی، عفونت لوزه ها و سینوزیت همگی بر میزان آبریزش از دهان تاثیر منفی دارند.

اندازه طبیعی آبریزش دهان نوزاد چقدر است؟

آبریزش دهان نوزاد پس از شیر خوردن، تغییر موقعیت نشستن یا خوابیدن، زمان دندان آوردن و ماههای اول تولد طبیعی است. برخی از نوزادان به ندرت آبریزش دهان دارند، بعضی از آنها تقریباً بعد از هر وعده غذایی تف می کنند و حجم کف دهان می تواند متفاوت باشد. بیشتر اوقات، کف دهان ترکیبی از غذا و اسید معده است و تعیین مقدار واقعی آن دشوار است به همین دلیل است که پزشکان به ندرت از حجم کف دهان برای تشخیص طبیعی بودن استفاده می کنند. در عوض، پزشکان معمولاً هنگام ارزیابی کف دهان نوزاد موارد زیر را در نظر می گیرند:

• آیا به میزان زیاد و شدید رخ می دهد؟
• رنگ قرمز، زرد یا سبز دارد؟ یا خون یا ماده ای را که شبیه تفاله قهوه است بیرون می دهد.
• گریه کردن یا قوس دادن به پشت هنگام شیر خوردن
• آیا از شیر خوردن امتناع میکند؟
• استفراغ شدید یا پرتابی مکرر دارد؟
• هنگام آبریزش کودک احساس درد یا ناراحتی دارد؟
• آیا کودک هنوز از شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می کند؟
• افزایش وزن کودک طبیعی است؟
• تف کردن همراه با علائم دیگری مانند مدفوع خونی، خس خس سینه یا سرفه، بی حالی و یا تب

این سوالات به تشخیص طبیعی بودن کف دهان نوزاد کمک می کند و نشانه سلامت یا بیماری است. درمان بستگی به عامل ایجاد کننده مشکل دارد. روشهای صحیح تغذیه می توانند در کاهش آبریزش دهانی مفید باشد. در موارد دیگر، پزشک ممکن است برای درمان رفلاکس دارو تجویز کند. اگر کف کردن معمولاً در حین یا مدت کوتاهی پس از شیر خوردن اتفاق می‌افتد، کودک درد یا ناراحتی بروز نمی دهد، رنگ بزاق دهان بی رنگ و طبیعی است، وزن اضافه می‌کند و هیچ یک از علامت‌های عفونت و بیماری را ندارد پس کف داشتن دهان او نیز طبیعی است.

نکاتی برای به حداقل رساندن تف کردن در نوزادان

همانطور که گفتیم کف کردن دهان در نوزادان امری طبیعی است اما اگر میخواهید میزان آن را کاهش دهید به نکات زیر توجه کنید:

• کودک را بیش از حد تغذیه نکنید. شکم نوزادان کوچک است و ظرفیت بالایی برای حجم زیاد غذا ندارند. تغذیه متعادل به ویژه برای شیرخوارانی که از شیر مادر و یا شیرخشک تغذیه می کنند اهمیت دارد زیرا بازگشت مایعات از معده به دهان سریعتر و راحتتر از جامدات رخ می دهد. اگر متوجه شدید که کودک شما اغلب در حین تغذیه دچار آبریزش دهان است سعی کنید حجم غذا را کم و دفعات آن را بیشتر کنید.
• کودک را به مدت ۳۰ دقیقه پس از شیر خوردن در حالت عمودی نگه دارید. ایستادن کودک پس از غذا خوردن به نیروی گرانش اجازه می دهد تا از بالا آمدن محتویات معده جلوگیری کند.
• برای جلوگیری از تجمع هوا در معده، مرتب آروغ نوزاد را بگیرید. آروغ زدن آرام در حین و بعد از شیر خوردن ( حداقل یک بار در نیمه شیردهی یا بعد از آن) به کاهش تف کردن کمک می کند.
• از فعالیت و بازی کردن با کودک پس از تغذیه خودداری کنید. فعالیت زیاد، جست و خیز و بازی کردن کودک پس از تغذیه موجب تشدید برگشت غذا از معده به دهان می شود.
• کودک را به آرامی و آهسته تغذیه کنید تا محتویات معده زمان بیشتری برای تخلیه به روده داشته باشد. از سینه ای که جریان آرام شیر دارد برای شیردادن استفاده کنید. اگر کودک شما از شیشه با شیشه شیر، شیر میخورد سرعت جاری شدن شیر را امتحان کنید. انجام دادن این روشها از ورود هوا به معده کودک جلوگیری می‌کند و تاثیر بسزایی در کاهش کف کردن دهان نوزاد دارد.
• کودک را به پشت بخوابانید. به پشت خوابیدن برای کاهش خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد توصیه می شود. خواباندن نوزاد روی شکم برای جلوگیری از تف کردن روش مناسبی نیست.
• اگر در دوران شیردهی هستید رژیم غذایی خود را بازنگری کنید. ممکن است برخی از مواد لبنی، مواد غذایی گیاهی و … موجب بیشتر شدن آب ریزش دهان کودک شود.

درمانهای دارویی برای رفلاکس

گاهی اوقات برای رفلاکس معده داروهایی تجویز می شود. برخی از داروها مانند رانیتیدین (زانتاک) به خنثی کردن اسیدهای معده و محافظت از پوشش حساس مری که با تف کردن در معرض اسید معده قرار می گیرد، کمک می کند. سایر داروها مانند امپرازول یا لانزوپرازول به تحریک معده کمک می کنند و سرعت تخلیه روده را بیشتر می کند.

سخن آخر

تف کردن شیرخواران امری طبیعی است و از ۳ ماهگی تا ۱۲ماهگی بیشتر می شود. برای کاهش آبریزش دهان کودک بهتر است کودک را به آرامی تغذیه کنید، از خوابیدن و فعالیت پس از غذا خوردن کودک جلوگیری کنید و غذا دادن به کودک را به شکلی صحیح انجام دهید. در صورتی که کف دهان کودک شفاف نباشد و غیرطبیعی به نظر برسد بهتر است کودک توسط پزشک اطفال ویزیت شود.