کاهش پلاکت خون در بارداری و درمان آن

زمان مطالعه: ۷ دقیقه

یکی از مشکلات شایع در زمان بارداری کاهش پلاکت خون یا ترومبوسیتوپنی است. کاهش پلاکت خون در بارداری، یکی از عوارض بارداری محسوب می‌شود. این عارضه می‌تواند مشکلات مختلفی را برای مادر باردار ایجاد کند. به همین دلیل در صورتی که علائم این بیماری را در زمان بارداری مشاهده کردید، باید بلافاصله برای درمان و کنترل آن اقدام کنید.

 کاهش میزان پلاکت در خون باعث می‌شود روند انعقاد خون با مشکل مواجه شود. به عنوان مثال وقتی بدن شما زخم می‌شود، به سرعت پلاکت‌ها در محل زخم تجمع پیدا کرده و باعث توقف خونریزی می‌شوند. اما در نبود پلاکت، خون لخته نمی‌شود و خونریزی ادامه دار خواهد بود. این موضوع برای زایمان بسیار نگران کننده است.

چرا که شما هنگام زایمان مقدار زیادی خون از دست خواهید داد. این مشکل ممکن است در حدود ۱۰ درصد از مادران باردار به وجود بیاید. در ادامه این مقاله از مجموعه سی سیب به طور کامل در رابطه با کاهش پلاکت خون در بارداری صحبت خواهیم کرد که می‌تواند به صورت خوش خیم یا بدخیم ایجاد شود.

ترومبوسیتوپنی چیست؟

ترومبوسیتوپنی یکی از مشکلات شایع در زمان بارداری و به معنای کاهش میزان پلاکت در خون است. این بیماری ممکن است با شدت‌های مختلفی در بدن مادر باردار ایجاد شود. البته باید گفت بیماری کاهش پلاکت خون فقط مختص به مادران باردار نیست. برخی افراد نیز ممکن است به صورت ژنتیکی به این بیماری مبتلا شده باشند. دورۀ بیماری افرادی که به صورت عادی میزان پلاکت خون در بدن آنها کم است، ممکن است چند ماه یا چند سال طول بکشد.

ولی برای مادران باردار فقط مربوط به دوره بارداری خواهد بود. بعد از تولد نوزاد بلافاصله مشکل در بدن مادر برطرف می‌شود و هیچ گونه نگرانی در رابطه با آن وجود نخواهد داشت. شما بعد از مشاهدۀ علائم این بیماری، باید به پزشک زنان و زایمان مراجعه کنید.

پزشک میزان پلاکت خون در بدن شما را اندازه گیری کرده و با توجه به شدت بیماری، روش‌های درمانی مختلفی را پیش روی شما قرار می‌دهد. معمولاً پزشکان زنان و زایمان در صورتی که مشاهده کنند شما به این بیماری مبتلا هستید، تا روز زایمان مراقبت‌های لازم را توصیه می‌کنند.

علائم ترومبوسیتوپنی یا کاهش پلاکت خون در بارداری چیست؟

با توجه به اینکه بهتر است کاهش پلاکت خون در بارداری را در سریعترین زمان ممکن شناسایی و برای درمان آن اقدام کنید، در ادامه تمامی علائم و نشانه‌های مربوط به کاهش پلاکت خون در بارداری را برای شما بیان می‌کنیم تا در صورتی که احساس کردید به این نشانه‌ها مبتلا هستید، به پزشک زنان و زایمان مراجعه کنید.

۱.خونریزی از لثه

یکی از علائم بسیار ساده‌ای که به شما نشان می‌دهد میزان پلاکت در خون شما کاهش پیدا کرده است، خونریزی از لثه است. به عنوان مثال ممکن است در زمان مسواک زدن، این خونریزی از لثه را مشاهده کنید. البته در برخی افراد خونریزی از لثه به علت مشکلات و عفونت‌های دندانی به وجود می‌آید. اما در صورتی که مشاهده کردید این خونریزی‌ها متوقف نمی‌شوند و به صورت مداوم تکرار می‌شوند لازم است به پزشک مراجعه کنید تا میزان پلاکت خون شما بررسی شود.

۲.خون در ادرار یا مدفوع

یکی دیگر از نشانه‌های کاهش پلاکت در زمان بارداری، وجود خون در ادرار یا مدفوع است. به ندرت ممکن است در ادرار یا مدفوع خود خون مشاهده کنیم. این موضوع قطعاً نشان دهندۀ وجود یک بیماری در بدن است. اگر در زمان بارداری این علائم را مشاهده کردید، به احتمال زیاد میزان پلاکت خون شما کاهش پیدا کرده است.

 البته باید بگوییم کم شدن میزان پلاکت در خون مادر باردار کاملاً طبیعی است. چرا که در ماه‌های اول بارداری، میزان خون رسانی به بدن نوزاد زیاد می‌شود. در صورتی که کاهش میزان پلاکت خون از حد معینی بیشتر شود، موضوع نگران کننده و خطرناک خواهد بود.

۳.کبود شدن بدن

اگر مشاهده کردید بخش‌های مختلف بدن شما بدون دلیل خاصی کبود می‌شوند، این موضوع نیز یکی دیگر از نشانه‌های کاهش پلاکت در خون است. ممکن است به دلیل خونریزی عروق در زیر پوست، کبودی مشاهده شود. در صورتی که پلاکت در خون شما کم باشد، خونریزی به راحتی متوقف نخواهد شد؛ درنتیجه کبودی ادامه دار خواهد بود. همچنین احتمال لخته شدن خون در محل عروق خونی بسیار پایین خواهد بود.

۴.خستگی و بی ‌حالی

شما به عنوان یک مادر باردار به صورت عادی احساس خستگی و بیحالی خواهید داشت. بنابراین تشخیص کاهش پلاکت در خون از روی خستگی و بی حالی کار بسیار مشکلی است. در صورتی که احساس کردید بیشتر ساعات روز خسته هستید و تمایل به انجام فعالیتی ندارید.

 بهتر است حتماً به پزشک مراجعه کرده و آزمایشات لازم را انجام دهید. این موضوع می‌تواند نشان دهندۀ کم خونی بدن نیز باشد. در زمان بارداری احتمال کم شدن پلاکت خون بیشتر خواهد بود. بنابراین به این موضوع توجه کنید.

۵.خونریزی بینی

اگر مشاهده کردید بدون دلیل خونریزی بینی دارید، باید برای انجام آزمایشات مربوط به پلاکت خون به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که خونریزی بینی تکرار شود و بند آوردن خون بسیار مشکل باشد، شاید میزان پلاکت در خون شما کاهش پیدا کرده است.

مقدار دقیق پلاکت در خون مادر باردار چقدر است؟

تنها آزمایشات مربوط به تعیین پلاکت در خون هستند که می‌توانند ابتلا به این بیماری را در بدن فرد تشخیص دهند. معمولا حدود ۷ تا ۱۲ درصد بانوان باردار در زمان بارداری به بیماری کاهش پلاکت در خون مبتلا می‌شوند. متوقف شدن این بیماری در بدن و افزایش مجدد پلاکت‌ در خون، معمولاً پس از زایمان اتفاق خواهد افتاد. برخی از افراد ممکن است تا چند هفته بعد از زایمان نیز همچنان به بیماری ترومبوسیتوپنی مبتلا باشند.

به صورت طبیعی و در بدن افرادی که باردار نیستند، تعداد پلاکت‌ها از حدود ۱۵۰ هزار تا ۴۵۰ هزار پلاکت در هر میکرولیتر خون خواهد بود که با توجه به شرایط ژنتیکی بدن فرد و مصرف مواد غذایی ممکن است متغیر باشد. در صورتی که آزمایشات نشان دهد میزان پلاکت‌ها در خون از ۱۵۰ هزار پلاکت کمتر شده است، یعنی شما به بیماری ترومبوسیتوپنی مبتلا هستید. شاید تصور کنید که در بدن مادر باردار میزان پلاکت‌ها به یک باره کاهش پیدا می‌کند، (یعنی ممکن است به صورت ناگهانی تعداد پلاکت‌ها به پایین‌تر از ۱۵۰ هزار پلاکت برسد)، اما در واقع اینطور نیست.

کاهش پلاکت خون مادر باردار به مرور اتفاق می‌افتد. به گونه‌ای که در سه ماهه اول تا حد معینی میزان پلاکت‌ در خون کم می‌شود. در سه ماه دوم ممکن است کم شدن پلاکت‌ها تا حدی ادامه پیدا کند که مادر باردار به بیماری ترومبوسیتوپنی مبتلا شود. به طور میانگین در سه ماه اول بارداری تعداد پلاکت‌ها در خون مادر باردار حدود ۲۵۱ هزار پلاکت خواهد بود.

در برخی از مادران باردار در زمان زایمان میزان پلاکت بسیار کم بوده و در حدود ۲۱۷ هزار پلاکت است. آزمایشات نشان می‌دهد افرادی که یکبار در بارداری به بیماری ترومبوسیتوپنی مبتلا شده‌اند، ممکن است مجدداً در بارداری‌های بعدی نیز به این بیماری مبتلا شوند. بنابراین اگر مشاهده کردید که در بارداری اول دچار این بیماری شدید، حتماً برای بارداری‌های بعدی مراقبت‌های لازم را انجام دهید.

دلیل کاهش پلاکت خون در بارداری چیست؟

کاهش پلاکت خون در زمان بارداری دلایل مختلفی دارد.

۱.در زمان بارداری، بدن پلاسمای خون بیشتری می‌سازد تا خون مورد نیاز جنین را فراهم کند. در نتیجه حجم خون در بدن مادر باردار افزایش می‌یابد. با توجه به اینکه میزان پلاکت تولید شده در بدن مادر باردار از قبل ثابت است، بنابراین با افزایش تولید سلول‌های خونی، نسبت پلاکت به حجم خون کاهش می‌یابد. در واقع در زمان بارداری تولید پلاکت دستخوش تغییر نمی‌شود، بلکه این تولید سلول‌های خونی است که باعث می‌شود میزان پلاکت خون کمتر از حد مورد نیاز باشد.

 2.یکی دیگر از دلایلی که باعث کاهش میزان پلاکت خون در بارداری می‌شود، بزرگ شدن اندازه طحال است. هنگامی که طحال در زمان بارداری بزرگتر شود، تعدادی از پلاکت‌های موجود در خون را از بین می‌برد. در نتیجه میزان پلاکت خون در بدن مادر باردار کاهش پیدا می‌کند.

درمان کاهش پلاکت خون در مادر باردار

روش درمان کاهش پلاکت خون در مادر باردار، تا حدودی به زمان تشخیص این بیماری نیز بستگی دارد. به همین دلیل است که به شما توصیه می‌شود در صورتی که علائم و نشانه‌های بیماری ترومبوسیتوپنی را مشاهده کردید، به سرعت به پزشک مراجعه کنید تا روند درمان سریع‌تر آغاز شود. در اکثر موارد اگر این بیماری به شکل خفیف در بدن مادر باردار ظاهر شود، بدون نیاز به مراجعه به پزشک و درمان خاصی می‌توان آن را کنترل کرد. یعنی لازم نیست اقدامات خاصی را انجام دهید.

زیرا موارد خفیف این بیماری در زمان بارداری مشکل خاصی را برای شما ایجاد نمی‌کند. همچنین تقریباً در همۀ مادران باردار بعد از زایمان، بلافاصله این بیماری از بین خواهد رفت و کاهش پلاکت در خون مادر باردار، حتی تأثیر سوئی بر فرزند او نیز نخواهد گذاشت.

• هنگامی که مادر باردار زایمان می‌کند، تقریباً از روز سوم به بعد باید تعداد پلاکت‌های خون او عادی شود. در صورتی که بیماری کاهش پلاکت خون به صورت شدید در بدن مادر باردار ظاهر شود، شاید لازم باشد از قرص‌های استروئیدی یا تزریق پروتئین خون برای درمان استفاده شود.
• همچنین ممکن است پزشک از شما بخواهد برای بالا بردن میزان پلاکت در خون، تزریق پلاکت و پلاسما انجام دهید.
• متأسفانه برخی از مادران باردار به نوع شدیدتری از بیماری ترومبوسیتوپنی مبتلا می‌شوند. به همین دلیل فقط یکبار تعویض پلاسما در زمان بارداری برای درمان آنها کارساز نیست. یعنی باید به صورت منظم به شکل ماهیانه یا چند ماه یکبار تعویض پلاسما انجام دهند تا حاملگی آنها به خوبی به پایان برسد.
• ·        گاهی اوقات از روش‌های دیگری نیز برای درمان استفاده می‌شود. مثلا ممکن است پزشک نوعی استروئید خوراکی تجویز کند که مادر باردار موظف است به صورت روزانه این دارو را مصرف کند.
• گاهی اوقات نیز به مادر باردار پلاسما یا پلاکت اهدا می‌شود. گاهی منشأ کاهش پلاکت در خون مادر، وجود یک نوع سندروم خاص است که معمولاً در ماه‌های آخر بارداری ظاهر می‌شود. این سندروم HELLP)) نام دارد. این سندروم تفاوت بزرگی با بیماری ترومبوسیتوپنی دارد. علائم این سندروم به شکل شدیدتری ظاهر می‌شود. یعنی ممکن است مادر باردار حالت تهوع و سردرد‌های شدید و تورم مچ دست و پا را نیز در کنار علائم قبلی داشته باشد.

سخن پایانی

در این مقاله به طور کامل در رابطه با کاهش پلاکت خون در بدن مادر باردار صحبت شد. همچنین روش‌های درمان و علت بروز این بیماری نیز بیان شد. با این که درصد کمی از مادران باردار با این مشکل مواجه می‌شوند، اما در صورتی که پس از مشاهده علائم، این بیماری نادیده گرفته شود، ممکن است در زمان زایمان مشکلات بسیار ناگواری برای مادر باردار رخ دهد.

 زمانی که تعداد پلاکت‌ها در خون مادر باردار کاهش پیدا کند، خونریزی بسیار زیاد خواهد بود. همچنین فرآیند لخته شدن و متوقف شدن خونریزی اتفاق نخواهد افتاد. بنابراین بدن مادر باردار با کوچک‌ترین زخمی مقدار زیادی خونریزی خواهد داشت که برای مدت‌های طولانی ادامه پیدا می‌کند و می‌تواند آسیب زیادی به مادر باردار وارد کند.