مادران باردار و شیرده باید همواره توجه کنند طی دوران بارداری و پس از زایمان سلامتی جسمانی بدن، مهم‌ترین مسئله برای آنان و نوزاد است؛ زیرا در دوران بارداری، جنین به طور کامل توسط مادر تغذیه می‌شود و این موضوع تا پس از زایمان نیز ادامه پیدا میکند. همۀ مواد غذایی که مادر مصرف میکند، مادۀ سازنده شیر کودک است. به همین دلیل مصرف برخی داروها یا مواد شیمیایی مضر باعث انتقال آن مواد به شیر مادر شده و ممکن است باعث بروز بیماری در نوزاد شود. سلامت شیر مادر تأثیر بسیار زیادی بر رشد و سلامتی کودک دارد.
یکی از مشکلاتی که ممکن است برای برخی از مادران شیرده رخ دهد، به وجود آمدن زردی شیر مادر است. ایجاد زردی شیر مادر، برای مادر نگران کننده است، زیرا ممکن است باعث آسیب به نوزاد شود. در این مقاله از مجموعه ۳۰ سیب قصد داریم به طور کامل دربارۀ زردی شیر مادر و شرایط آن صحبت کنیم؛ بنابراین تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
تعریف زردی شیر مادر
پیش از اینکه دربارۀ زردی شیر مادر به طور کامل صحبت کنیم و علت آن را جویا شویم، باید نکاتی را در رابطه با یرقان یا زردی پوست و چشم، بدانیم که ممکن است در برخی از نوزادان و کودکان نمایان شود. آشنایی با این مسئله، فرآیند بروز زردی شیر مادر را برای شما روشن‌تر خواهد کرد.
در بسیاری از مواقع و در حدود ۶۰ درصد از نوزادان پس از تولد مشاهده می‌شود که بخش‌هایی از پوست و چشم کودک دچار زردی شده است و اصطلاحاً کودک به بیماری زردی مبتلا شده است که باید برای مدتی تحت درمان قرار بگیرد. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که میزان زیادی از «بیلی روبین» که رنگدانۀ زرد رنگ است، وارد خون نوزاد شود.
به دلیل اینکه ماده «بیلی روبین» از کبد عبور میکند و به تدریج وارد روده می‌شود، امکان ایجاد زردی در کودکان وجود دارد؛ زیرا در بسیاری از نوزادان کبد کاملاً رشده پیدا نکرده است؛ به همین دلیل نمی‌تواند «بیلی روبین» را از خون حذف کند. زمانی که مقدار «بیلی روبین» در خون بیشتر از حد معمول باشد، وارد پوست شده و در نتیجه پوست و چشم‌ها، زرد رنگ دیده می‌شوند.
این نکته باید ابتدا بیان می‌شد تا زردی که در کودک رخ می‌دهد، با زردی شیر مادر اشتباه گرفته نشود. هرچند که علت این دو موضوع به نوعی با یکدیگر مرتبط هستند و زردی شیر مادر نوعی عارضه و زردی است که در زمان شیردهی اتفاق می‌افتد و ممکن است از یک روز تا ۷ روز پس از تولد نوزاد رخ هد. حتی ممکن است علائم آن حدود سه ماه بعد از تولد نوزاد نیز مشاهده شود.
جهت بیان علت‌های وقوع زردی در شیر مادر، نظریه‌های مختلفی وجود دارد. یکی از رایج‌ترین علت‌هایی که برای زردی شیر مادر بیان شده است، وجود یک ماده در شیر مادر است که باعث می‌شود بیلی روبینی که در کبد نوزاد قرار دارد، تجزیه نشود و باعث ایجاد زردی در کودک شود. در واقع منظور از زردی شیر مادر ایجاد رنگ زرد در شیر نیست؛ بلکه بروز بیماری زردی در نوزاد است که به علت خوردن شیر مادر به وجود می‌آید. این موضوع بسیار نادر است و تنها کمتر از ۳ درصد از نوزادان هستند که به این بیماری مبتلا می‌شوند. زمانی که نوزادی به بیماری زردی شیر مادر مبتلا می‌شود، هیچ واکنش خاصی نشان نمی‌دهد و طی چند روز درمان می‌شود.
علائم زردی شیر مادر چیست؟
زردی شیر مادر به احتمال بسیار زیاد در هفتۀ اول پس از تولد نوزاد رخ می‌دهد؛ بنابراین اگر بابت بروز عارضۀ زردی شیر مادر نگران هستید، می‌توانید حالات و علائم نوزاد را در این یک هفته به طور کامل بررسی کنید یا حتی با مراجعه به پزشک می‌توانید درمان اولیه را انجام دهید.
- هنگامی که نوزاد دچار بیماری زردی شیر مادر می‌شود، رنگ پوست او زرد رنگ می‌شود.
- همچنین سفیدی چشم نوزاد نیز تا حدودی به سمت رنگ زرد متمایل می‌شود.
- بروز حالت خستگی و بی حالی در نوزاد یکی دیگر از علائم زردی شیر مادر است.
- در صورتی که بیماری زردی شیر مادر برای مدت طولانی ماندگار شود، ممکن است نوزاد دچار افزایش وزن شود؛ در این حالت گریه‌های کودک معمولاً با صدای بلند خواهد بود.
در صورتی که هر یک از علائم ذکر شده را در نوزاد مشاهده کردید، سریعاً به پزشک مراجعه کنید تا درمان نوزاد شروع شود؛ اما توجه داشته باشید تا زمان مراجعه به پزشک، شیردهی به نوزاد هیچ گونه خطری نخواهد داشت.
چگونه می توان از بروز زردی شیر مادر جلوگیری کرد؟
به دلیل اینکه بیماری زردی شیر مادر امروزه آن چنان توسط پزشکان شناخته شده نیست، نمی‌توان از طریق روش‌های خاصی از بروز بیماری زردی شیر مادر در نوزاد جلوگیری کرد؛ اما نکتۀ مهم این است که به دلیل نگرانی بابت این مسئله، به هیچ عنوان شیردهی را قطع نکنید. شیر مادر سرشار از مواد غذایی، پروتئین‌ها و ویتامین‌های لازم برای رشد نوزاد است و قطع شدن آن ممکن است عواقبی بدتر از زردی شیر مادر را در نوزاد ایجاد کند.
زردی شیر مادر چگونه درمان می‌شود؟
برای اینکه شدت بیماری زردی شیر مادر مشخص شود، ابتدا در آزمایشگاه میزان «بیلی روبین» موجود در خون نوزاد اندازه‌گیری می‌شود. به طور کل روش‌های درمانی زمانی انجام می‌شوند که میزان «بیلی روبین» موجود در خون نوزاد از ۲۰ میلی گرم بیشتر باشد. بطور کل میزان بیلی روبین نرمال در بدن نوزاد حدود ۱۶ میلی گرم است. میزان بیشتر می‌تواند باعث زردی شود. در واقع زردی شیر مادر باعث شده است میزان «بیلی روبین» موجود در خون افزایش پیدا کند و با انتقال به سطح پوست باعث ایجاد بیماری زردی شود. این موضوع به علت نارسایی یا عدم رشد کامل کبد و روده‌های نوزاد اتفاق می‌افتد. در مواردی نیز درمان برای زردی شیر مادر زمانی انجام می‌شود که میزان «بیلی روبین» از ۲۰ میلی گرم بیشتر باشد.
کمک به افزایش فعالیت روده ها و کبد نوزاد با شیردهی بیشتر مادر
بهترین روش درمانی این است که شما به فعالیت روده‌های نوزاد کمک کنید و عملکرد روده‌ها و کبد نوزاد را افزایش دهید. این کار زمانی انجام می‌شود که مقدار بیشتری شیردهی طی یک روز داشته باشید. برخی بانوان تصور می‌کنند با قطع کردن شیردهی می‌توانند به درمان نوزاد کمک کنند؛ اما این موضوع فقط باعث پیشرفت بیماری می‌شود. سعی کنید تعداد دفعات شیردهی را به ۸ تا ۱۲ بار طی یک روز برسانید. با افزایش تعداد شیردهی به مرور زمان روده سعی میکند «بیلی روبین» موجود در بدن را دفع کند. البته این فرآیند، به این معنا نیست که همیشه با ادامۀ شیردهی، نوزاد درمان شود.
استفاده از دستگاه های فتوتراپی
در موارد خاص ممکن است پزشک از شما بخواهد برای یک روز شیردهی را کاملاً متوقف کنید. این اتفاق زمانی می‌افتد که میزان «بیلی روبین» در خون به بیشتر از ۲۰ میلی گرم برسد. تنها راه چاره در این حالت؛ استفاده از دستگاه های فتوتراپی خواهد بود که با تشخیص به موقع و انجام روش‌های درمانی طبق تجویز پزشک متخصص، کاهش میزان «بیلی روبین» را شاهد خواهیم بود. فتوتراپی روشی است که توسط آن با تاباندن نور به شکل مستقیم به کودک میزان زردی کاهش پیدا میکند. در این روش از نور سفید، سبز و زرد استفاده می‌شود. دستگاه فتوتراپی در تمامی بیمارستان‌ها موجود است. فتوتراپی بیلی روبین را به مواد سازنده ادرار و مدفوع تجزیه میکند تا از بدن دفع شود.
در بسیاری از مواقع به خصوص در کشور ایران یکی از راه‌های مؤثر برای درمان زردی نوزاد، استفاده از فتوتراپی است که به کمک فیبر نوری و برخورد آن با سطح پوست میزان بیلی روبین کاهش یافته و زردی درمان خواهد شد.
آیا زردی شیر مادر خطرناک است؟
با توجه به اینکه تعداد زیادی از نوزادان پس از تولد ممکن است به بیماری زردی مبتلا شوند که این زردی ممکن است به علت عوامل فیزیولوژی موجود در بدن نوزاد و همچنین شیر مادر باشد، می‌توان تخمین زد که تعداد زیادی از این نوزادان پس از ابتلا به بیماری زردی، از طریق ادامۀ شیردهی یا همچنین استفاده از روش‌های مثل فتوتراپی کاملاً درمان شده‌اند. زردی شیر مادر زمانی خطرناک است که طی روزهای اولیه و با ادامه دادن شیردهی متوقف نشود و گسترش یابد.
در این حالت مادر باید نوزاد را نزد پزشک ببرد تا آزمایش سنجش میزان «بیلی روبین» انجام شود و به کمک دستگاه‌های مخصوص نوزاد به صورت ۲۴ ساعته تحت نظر قرار بگیرد تا بتوان میزان پیشرفت زردی را در نوزاد کاهش داد. با این حال به ندرت می‌توان نوزادی یافت که به علت بروز بیماری زردی شیر مادر، فوت کرده باشد. بنابراین در صورتی که علائم ایجاد زردی را در نوزاد خود مشاهده کردید، سعی کنید با آرامش کامل دورۀ درمان اولیه را طبق تجویز پزشک متخصص سپری کنید. فراموش نکنید هرگونه استرس و اضطراب می‌تواند به شیر مادر منتقل شود و نوزاد با مصرف شیر همۀ این موارد را احساس خواهد کرد.
مادر شیرده در هنگام زردی نوزاد باید چه غذاهایی مصرف کند؟
یکی از نکاتی که مادر شیرده باید هنگام ابتلای نوزاد به بیماری زردی رعایت کند، نوع تغذیه است. بهترین راه حل این است که با توجه به زردی نوزاد به پزشک مراجعه کرده و برنامۀ غذایی مناسب خود را از پزشک دریافت کنید.
- در کل می‌توانید از قطره «بیلی ناستر» طبق تجویز پزشک استفاده کنید که به شکل روزانه، تأثیر مطلوبی بر کاهش زردی نوزاد خواهد داشت.
- همچنین با توجه به اینکه مادر شیرده باید در زمان ابتلای نوزاد به زردی شیر مادر، تعداد دفعات شیردهی را افزایش دهد، باید به سبک غذایی خود توجه بسیار زیادی داشته باشد. بهتر است طی دوران ابتلای نوزاد به زردی، مادر غذاهای گرم مصرف نکند. غذاهایی که طبع گرمی دارند، شدت زردی نوزاد را افزایش می‌دهند. توصیه می‌شود به جای مصرف غذاهای گرم، غذاهایی با طبع سرد و معتدل مصرف کنید.
- به عنوان مثال سعی کنید مصرف ماست، دوغ، ماهی و لیمو شیرین را در زمان ابتلای نوزاد به زردی شیر مادر افزایش دهید و در مقابل غذاهایی مثل آبگوشت، عسل، پرتغال و بادمجان یا بادام زمینی را مصرف نکنید. بعضی از غذاها طبع معتدلی دارند و مصرف آنها باید به صورت متعادل انجام شود؛ غذاهایی مثل فرنی یا موز و شیر برنج چنین غذاهایی هستند.
- استفاده از مواد غذایی مسهل به افزایش کار روده نوزاد و دفع بیشتر بیلی روبین کمک میکند مثلا مصرف ترنجبین با توصیه و مشورت پزشک برای مادران توصیه می شود.
سخن پایانی
در این مقاله از مجموعه ۳۰ سیب دربارۀ زردی شیر مادر و علت و روش درمان آن به طور کامل صحبت شد. زردی شیر مادر یک بیماری تقریباً نادر است که تنها ۳ درصد نوزادان به آن مبتلا می‌شوند و پزشکان هنوز علت دقیق وجود ماده‌ای در شیر مادر که باعث ایجاد زردی در نوزاد می‌شود را پیدا نکردند. با این حال زردی که به علت عوامل فیزیولوژی در نوزاد ایجاد می‌شود با زردی شیر مادر تفاوت دارد و تعداد بیشتری از نوزادان پس از تولد به آن مبتلا می‌شوند. زردی به علت تجمع بیلی روبین ایجاد شده و می‌تواند با استفاده از فتوتراپی و برخی روش‌های دیگری که در این مطلب گفته شد، درمان شود و باعث ایجاد نگرانی نخواهد بود. سعی کنید ۷ روز اول پس از تولد نوزاد علائم آن را به خوبی چک کنید تا در صورت ایجاد زردی به موقع برای درمان او اقدام کنید.
