یکی از موضوعاتی که دغدغه خاطر بسیاری از مادران باردار است، زمان مناسب برای زایمان است. اگر چه نظرات مختلفی در خصوص تاریخ مناسب زایمان وجود دارد؛ اما یکی از مسائلی که نسبت به خطرات آن هشدارهای زیادی داده میشود، زایمان دیررس است. در این مقاله از سی سیب به این مطلب خواهیم پرداخت که اساساً به چه زایمانی، دیررس گفته میشود؟ خطرات و عوارض زایمان دیررس برای نوزاد و مادر چیست؟ مشکلات حین زایمان دیررس چیست؟ چگونه میتوان خطرات زایمان دیررس را مدیریت کرد و کاهش داد؟ برای دریافت پاسخ این سوالات با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
چه زمانی یک زایمان جز زایمانهای دیررس محسوب میشود؟
در قدم اول ممکن است این سؤال مطرح شود که زایمان چه زمانی دیررس محسوب میشود؟ به طور کلی نمیتوان زمان دقیقی را مبنی بر دیررس بودن زایمان اعلام کرد. تاریخ زایمان، چه از اولین روز آخرین قاعدگی محاسبه شود و چه از اندازهگیریهای انجام شده از طریق سونوگرافی، تنها تخمینی از آن زمان است؛ اما به طور کلی باید در نظر گرفت که نوزادان زمانی به دنیا میآیند که بدن و به خصوص سیستم تنفسی آنها تکاملیافته باشد.
اکثر بارداریها ۳۷ تا ۴۲ هفته طول میکشند و تصور میشود ۴۰ هفتگی زمان مناسبی برای به دنیا آمدن نوزاد باشد؛ اما برخی از بارداریها ممکن است مدت زمان بیشتری به طول بینجامند. به طور کل اگر بارداری بیش از ۴۲ هفته طول بکشد، به آن زایمان دیررس میگویند.

چرا زایمان دیررس اتفاق میافتد؟
دقیقا مشخص نیست چه عواملی منجر به زایمان دیررس میشود. گاهی موعد زایمان به دلیل عدم اطمینان از آخرین قاعدگی اشتباه محاسبه میشود. باید در نظر داشت که طول چرخههای قاعدگی افراد مختلف یکسان و منظم نیست و همین امر میتواند محاسبه دقیق زمان تولد نوزاد را نیز با چالشهایی مواجه سازد. اگر دورههای قاعدگیتان طولانیتر از میانگین ۲۸ روز باشد، احتمالاً بارداریهایی را تجربه خواهید کرد که به نظر میرسد کمی طولانیتر از میانگین سایر افراد باشند. در این خصوص انجام سونوگرافی در ۱۲ هفته اول (سه ماهه اول) دقیقترین راه برای تشخیص تاریخ بارداری و محاسبه زمان زایمان است؛ مگر اینکه تاریخ لقاح به طور خاص مشخص باشد، (مانند لقاح آزمایشگاهی) که در این حالت زمان زایمان دقیقاً محاسبه میگردد.
به طور کلی عواملی همچون زایمان اول بودن، داشتن سابقه زایمان دیررس، اضافه وزن مادر و شاخص توده بدنی بالای ۳۰، بالا بودن سن مادر و پسر بودن نوزاد احتمال زایمان دیررس در فرد را افزایش دهند.
همچنین تحقیقات نشان میدهد عوامل ژنتیکی در زایمان دیررس نقش مهمی دارند و برخی از افراد به طور ژنتیکی برنامهریزی شدهاند تا حاملگیهای طولانیتر از حد متوسط داشته باشند و برخی نیز کوتاهتر. به نظر میرسد که میراث ژنتیکی پدر و مادر، بر طولانی شدن مدت بارداری تأثیر میگذارد. اگر مادر یا خواهر خودتان یا همسرتان زایمان دیررس را تجربه کرده باشند، احتمال اینکه شما نیز زایمان دیررس داشته باشید، بیشتر از سایر افراد است. البته همه اینها به این معنی است که بارداری طولانیتر ممکن است برای برخی از افراد طبیعی باشد و نوزادان آنها فقط به مدتی طولانیتر از دیگران نیاز دارند تا برای ورود به برای دنیای بیرون آماده شوند.
از آن جایی که گفته شد دیررس بودن زایمان با میراث ژنتیکی والدین در ارتباط است، انتظار میرود که طول معمول بارداری برای افراد با پیشینههای قومی مختلف نیز متفاوت باشد. به عنوان مثال، به نظر میرسد زنانی که سیاهپوست یا آسیایی هستند، به طور متوسط بارداری کوتاهتری نسبت به سفیدپوستان دارند.
نشانههای نوزاد دیررس
علائم دیررس بودن نوزادان از هم متفاوت است؛ اما به طور کلی نوزادان دیررس با پوست خشک، شل و پوسته پوسته، ناخنهای بیش از حد رشد کرده، موی زیاد روی سر، چینهای قابل مشاهده در کف دست و کف پا، قهوهای یا زرد شدن پوست نوزاد که ناشی از دفع مدفوع نوزاد در رحم مادر است، قابلتشخیص هستند. ممکن است روی پوست نوزادان دیررس لایه چربی مشاهده شود و حتی موهای آنها حالت کرکی پیدا کرده باشد.

عوارض زایمان دیررس برای نوزادان چیست؟
اکثر زنانی که بعد از موعد مقرر زایمان میکنند، زایمان بدون عارضه دارند و نوزادان سالمی به دنیا میآورند. با این حال نمیتوان نادیده گرفت که زایمان دیررس با خطرات و ریسکهایی نیز همراه است. نوزادانی که پس از ۴۱ هفته به دنیا میآیند، به طور قابلتوجهی بزرگتر از سایر نوزادان هستند که به آن «ماکروزومی» میگویند که به معنای وزن بیش از ۴۵۰۰ گرم است. در این حالت ممکن است نوزاد تولد سختتری داشته باشد.
از سوی دیگر با عقب افتادن موعد زایمان ممکن است جفت در رحم به خوبی قبل عمل نکند. عملکرد ضعیف جفت در هفتههای آخر بارداری میتواند میزان اکسیژن و مواد مغذی دریافتی کودک را کاهش دهد. در نتیجه، کودک ممکن است در این دوران رشد طبیعی نداشته باشد. همین امر میتواند منجر به استرس جنین شود و ضربان قلب او را افزایش دهد؛ بنابراین اغلب نوزادان دیررس وزن بیشتری دارند اما نباید فراموش کرد که برخی از این نوزادان ممکن است وزن کمتری داشته باشند، موهایشان کرکی و ضعیف شده و پوستشان به شدت خشک باشد.
نوزادان دیررس اغلب اولین دفع مدفوع خود را قبل از تولد و در رحم مادر انجام دادهاند که آنها را در معرض خطر مشکلات تنفسی قرار میدهد. این عارضه یکی از شایعترین عوارض زایمان دیررس برای نوزادان است. آنها همچنین ممکن است به عوارضی همچون مشکلات متابولیسم و منقبض شدن بند ناف نیز دچار شوند که به دلیل کاهش مایع آمنیوتیک (مایعی که در رحم دور نوزاد را احاطه کرده است)، اتفاق بیفتد و کاهش اکسیژنرسانی به جنین را به همراه دارد.
بر اساس تحقیقات جدید، نوزادانی که پس از هفته ۴۲ بارداری به دنیا میآیند، در معرض خطر ابتلا به مشکلات رفتاری و عاطفی مانند اختلال کمبود توجه بیش فعالی در اوایل دوران کودکی هستند. آنها تقریباً دو و نیم برابر بیشتر از سایر نوزادان در معرض ابتلا به این اختلال قرار دارند؛ بنابراین نمیتوان عوارض زایمان دیررس را فقط محدود به اوایل دوران تولد دانست.
البته تأکید میشود که هر چند این مشکلات فقط در تعداد کمی از زایمانهای دیررس رخ میدهد، اما هریک از این موارد میتواند در نهایت، خطر مردهزایی یا مرگ بلافاصله پس از تولد نوزاد را افزایش دهد؛ بنابراین محاسبه دقیق زایمان میتواند در کاهش این عوارض به شدت موثر باشد.
مشکلات حین زایمان دیررس چیست؟
همان گونه که گفته شد نوزادان دیررس با احتمال ماکروزومی و وزن بالای ۴۵۰۰ گرم متولد میشوند که همین امر زایمان را برای مادر نیز سختتر میسازد. اغلب پزشکان ممکن است سزارین را به عنوان روش زایمان توصیه کنند و زایمان طبیعی را برای مادر پرخطر تشخیص دهند؛ زیرا زمانی که موعد زایمان به تأخیر میافتد، احتمال عفونت و خونریزی پس از زایمان نیز بیشتر میشود. احتمال گیرکردن شانه و استخوان لگن نوزاد حین زایمان دیررس طبیعی بیشتر میشود. همچنین ممکن است زایمان دیررس عوارضی همچون پارگی شدید واژن را به همراه داشته باشند. البته باید در نظر داشت که اغلب عوارض زایمان دیررس نادر هستند و بیشتر نوزادان دیررس بدون مشکل متولد میشوند.

توصیههایی برای زایمان دیررس
تأخیر در زمان زایمان ممکن است برای مادر استرسزا باشد. در چنین شرایطی در نظر داشته باشید که گاهی اوقات، مداخلاتی برای شروع زایمان لازم است؛ اما نگران نباشید چرا که این مداخلات لزوما با ریسک و خطر همراه نیستند و برای سلامت شما و نوزادتان توسط پزشک متخصص در نظر گرفته میشوند.
- قدم اول این است که به بدن خود گوش دهید. گوش به زنگ زایمان نوزاد باشید. اگرچه ممکن است برایتان دشوار باشد اما سعی کنید قدر آخرین روزهای قبل از زایمان را بدانید. برای شروع از پیشبینیهای منفی و تمرکز بر عوارض زایمان دیررس دست بردارید و سعی کنید تا حد ممکن نترسید. همان گونه که گفته شد موعد زایمان یک ضربالاجل قطعی نیست؛ بنابراین در نظر داشته باشید که تأخیر در زایمان ممکن است تنها به دلیل اشتباه در محاسبه تاریخ تولد نوزاد باشد.
- پس از گذر از ۴۰ هفتگی فوراً با دکتر و مامای خود مشورت کنید و آنها را از احوال خود باخبر کنید.
- از اطرافیان خواهش کنید که شما را در روزهای آخر همراهی کنند و در پیشبرد کارها به شما یاری برسانند. حضور خانواده و به ویژه همسر میتواند منبع دلگرمی و آرامش باشد.
- همچنین همه راههای جایگزین زایمان طبیعی را به عنوان یک انتخاب جایگزین در نظر بگیرید و نسبت به نحوه زایمان تعصب نشان ندهید. زمانی که پزشک شما سزارین را برای تولد نوزاد ایمن و ضروری تشخیص میدهد، به او اعتماد کنید.
- اگر پزشک شما تشخیص میدهد که بارداری بیخطری خواهید داشت و میتوانید به صورت طبیعی زایمان کنید، در خانه بمانید. میتوانید تا جایی که برایتان راحت است حرکت کنید. میتوانید با خیال راحت غذا بخورید یا دوش بگیرید. در این روزها با آزادی کامل کارهای روزمره خود را انجام دهید و نگران نباشید. یادتان باشد که پزشک چنین چیزی را تشخیص داده است.
- برای زایمان عجله نداشته باشید. افرادی هستند که میخواهند در یک روز خاص فرزند خود را به دنیا آوردند یا برنامههای کاری، همسر، پدربزرگ و مادربزرگ نوزاد را بهانه میکنند و نسبت به انجام سزارین اصرار میورزند. در نظر داشته باشید که سلامت نوزاد شما نسبت به هر برنامه و اقدام دیگری در اولویت است.
- درست است که گاهی انتظار برای رسیدن به موعد زایمان مقرر سخت است. در هفتههای آخر بارداری برآمدگی شکم شما بزرگتر خواهد شد و در نهایت، در بیشتر مواقع برای انجام کارهای خود احساس ناراحتی خواهید کرد؛ اما در چنین شرایطی با صبوری و به دور از تنش و استرس از آخرین روزهای بارداری خود لذت ببرید و با آرامش برای به دنیا آمدن فرزندتان آماده شوید.
- بدون نظر پزشک متخصص و بنا بر توصیه اطرافیان از داروهای گیاهی استفاده نکنید. در نظر داشته باشید که اثرات بسیاری از خوراکیها و دمنوشهای گیاهی به صورت دقیق اندازهگیری نشده و ممکن است برخی از آنها شرایط پیشبینی نشدهای را برای شما پیش بیاورند.
- به اندازهای که برای شما و کودکتان لازم است استراحت کنید. اگر در خواب شبانه با مشکل مواجه شدهاید، در طول روز چرت کوتاه بزنید.
- توصیه میشود در چنین شرایطی چند سرگرمی را با همسرتان فهرست کنید و سعی کنید آنها را با هم اجرا کنید. همچنین میتوانید تغییراتی را در ظاهر خود به وجود آورید که میدانید ممکن است پس از زایمان برایتان انجام آن کارها خیلی آسان نباشد. تغییراتی مانند یک مدل موی جدید.
- کیف بیمارستان خود را برای هر گونه شرایط اضطراری آماده نگه دارید و مطمئن شوید که در زمان کوتاهی میتوانید آماده رفتن به بیمارستان شوید.

کلام آخر
در مطلبی که از نظر گذراندید توضیح داده شد که زایمان دیررس به دلیل عوارض و مشکلاتی که ممکن است حین و پس از تولد نوزاد برای مادر و کودک ایجاد کنند، باید مورد توجه قرار گیرد. با این همه توضیح داده شد که بیشتر نوزادان دیررس با سلامت کامل و بدون هیچ مشکلی متولد میشوند و عوارضی که در خصوص زایمان دیررس نام برده شد اغلب به ندرت اتفاق میافتند؛ بنابراین پس از ۴۰ هفتگی به جای نگرانی و استرس بابت تأخیر در تولد نوزاد با پزشک خود در ارتباط باشید و در صورت صلاح دید پزشک در خصوص صبر کردن تا زمان شروع درد زایمان، از آخرین روزهای بارداری خود لذت ببرید. تجربه شما در این زمینه چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.