رفلاکس نوزاد | درمان + علائم

زمان مطالعه: ۱۱ دقیقه

حتما شما هم بارها دیده‌اید که نوزادان محتویات معده خود را بالا بیاورند. رفلاکس نوزاد مشکلی رایج است و در نوزادان زودرس بیشتر هم اتفاق می‌افتد. با وجود رایج بودن این مشکل، ممکن است نگرانی‌هایی برای والدین و اطرافیان نوزاد ایجاد شود. در این مطلب از سی سیب به بررسی رفلاکس نوزادان می‌پردازیم و این مشکل را از جنبه‌های مختلف بررسی می‌کنیم. با ادامه این مقاله ما را همراهی کنید.

رفلاکس در نوزادان به چه معنا است؟

بالا آوردن محتویات معده در نوزادان امری طبیعی است که اصولا به معده آن‌ها کمک می‌کند تا مقدار اضافه غذا را خالی کند و کودک به خاطر پر بودن معده اذیت نشود. به صورت کلی این مشکل نگران‌کننده نیست و نیازی به درمان پزشکی ندارد. با این حال شما می‌توانید با انجام کارهایی از بروز این مشکل جلوگیری کنید. پیش از هر چیزی توجه شما را به نکات زیر جلب می‌کنیم:

• رفلاکس زمانی رخ می‌دهد که اسفکتر تحتانی مری (LES) که عضله‌ای در بالای معده است، ضعیف و شل شده باشد یا هنوز تکامل پیدا نکرده باشد.

• حدود ۷۰ درصد نوزادان سالم به طور منظم رفلاکس دارند که این اتفاق در ۴ ماهگی به اوج خود می‌رسد. علت این امر هم آن است که سیستم گوارش آن‌ها هنوز به طور کامل رشد نکرده است.

• اصولا رفلاکس کودک در سنین ۶ الی ۱۲ ماهگی برطرف می‌شود زیرا رژیم غذایی آن‌ها شکل گرفته است و رده هم به خوبی رشد کرده است.

• تا زمانی که نوزاد شما سالم است و دارد به طور طبیعی رشد می‌کند، بالا آوردن شیر مشکلی را نشان نمی‌دهد و نیازی نیست نگران شوید.

نوع شدیدتر رفلاکس که به آن رفلاکس گاستروازوفاژیال یا بازگشت اسید به معده (GERD) گفته می‌شود هم ممکن است در نوزادان دیده شود اما نادر است. در این حالت نوزاد به درمان دارویی و گاهی جراحی نیاز دارد. در اکثر نوزادان میزان رفلاکس خفیف است و نیازی به درمان ندارد و با راه‌های ساده می‌توانید آن را کاهش دهید. که در ادامه مقاله با آنها آشنا می‌شوید.

علائم رفلاکس در نوزادان

رفلاکس علائم مختلفی دارد که عبارت‌اند از:

• استفراغ کردن و بالا آوردن: اصولا بالا آوردن در نوزادان امری طبیعی است اما کودکانی رفلاکس دارند، ممکن است بیشتر و همچنین با شدت بالاتری این کار را انجام دهند.
• تغذیه ضعیف: رفلاکس موجب تحریک مری می‌شود. به همین دلیل ممکن است نوزاد شما به صورت معمول غذا نخورد و در زمان شیر خوردن کمر خود را قوس کند و نوک پستان را مدام رها کند.
• بدخلقی: نوزادانی که مبتلا به رفلاکس هستند، پس از شیر خوردن بداخلاقی می‌کنند و تحریک‌پذیر می‌شوند.
• مشکلات تنفسی: نوزادان مبتلا به رفلاکس ممکن است مدام سرفه کنند و از سینه آن‌ها صدای خس خس شنیده شود. معمولا این نشانه‌ها زمانی که نوزاد به صورت صاف دراز کشیده باشد، بیشتر می‌شوند.
• سکسکه کردن: معمولا این نوزادان به دلیل وجود هوای اضافی در شکم و تحریک مری بیشتر سکسکه می‌کنند و موقع آروغ زدن آب دهان بیرون می‌ریزند.

در موارد شدید رفلاکس ممکن است علائم زیر را هم مشاهده کنید:

• مشکل خواب و بیدار شدن مداوم در شب
• گرفتگی بینی
• گرفتگی صدا
• سرفه‌های مزمن
• احساس درد در سینه یا شکم

عوارض رفلاکس در نوزادان

رفلاکس مانند. هر عارضه ای دیگری ممکن است برای نوزاد شما دارای عوارضی باشد. مهم ترین عوارض رفلاکس نوزاد عبارتند از:

استفراغ یا تف کردن

نوزادان مبتلا به رفلاکس اغلب پس از تغذیه، مقدار کمی شیر یا شیر خشک را تف می کنند. این موضوع نه تنها تمیزی و بهداشت نوزاد را به خطر می اندازد بلکه باعث ناآرامی و ناراحتی او نیز می شود.

کاهش وزن

استفراغ مکرر یا تف کردن مکرر می تواند منجر به دریافت ناکافی مواد مغذی و در برخی موارد منجر به کاهش وزن یا حتی ضعف بدن شود.

تحریک پذیری و بی حوصلگی

رفلاکس نوزاد می تواند باعث ناراحتی و درد و در نهایت منجر به خلق و خوی نامناسب، بداخلاقی و تحریک پذیری در او شود. این نوزادان ممکن است بیشتر گریه کنند، مخصوصاً در حین یا بعد از تغذیه.

مشکل در تغذیه

نوزادان مبتلا به رفلاکس ممکن است در حین تغذیه با مشکلاتی مانند امتناع از غذا خوردن، دور شدن از شیشه یا سینه یا قوس دادن پشت خود مواجه شوند.

مشکلات تنفسی

در برخی موارد، محتویات استفراغ ناشی از رفلاکس می تواند وارد مجاری تنفسی نوزاد شده و در نهایت منجر به سرفه، خس خس سینه یا عفونت های تنفسی مکرر شود. این عارضه گاهی به عنوان آسپیراسیون شناخته می شود و ممکن است نیاز به مراقبت پزشکی داشته باشد.

اختلالات خواب

ناراحتی ناشی از رفلاکس می تواند خواب نوزاد را مختل کند و منجر به بیداری مکرر یا مشکل در خوابیدن او شود.

التهاب مری 

قرار گرفتن مداوم در معرض اسید معده می تواند باعث التهاب مری شود که به ازوفاژیت معروف است. علائم ازوفاژیت عمدتاً شامل درد، مشکل در بلع، و تحریک پذیری در طول یا بعد از غذا خوردن است. 

اگر مشکوک هستید که نوزادتان رفلاکس دارد یا اگر متوجه عوارض جانبی نگران کننده ای شدید، با یک متخصص اطفال مشورت کنید. آن‌ها می توانند راهنمایی مناسب ارائه داده و گزینه های درمانی مفیدی را پیشنهاد کنند.

کدام نوزادان بیشتر در معرض ابتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) هستند؟

ابتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) در نوزادان زیر ۱ سال بسیار شایع است اما با این وجود، عوامل خاصی می توانند خطر ابتلا به GERD را در نوزادان افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:

زایمان زودرس

نوزادان نارس یا زودرس به دلیل سیستم گوارشی توسعه نیافته و ضعیف تر، بیشتر از سایر نوزادان مستعد ابتلا به GERD یا رفلاکس نوزادان هستند.

سابقه خانوادگی

نوزادانی که سابقه خانوادگی GERD یا سایر اختلالات گوارشی دارند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری باشند.

فتق هیاتال

نوزادان مبتلا به فتق هیاتال، که در آن معده از طریق سوراخی در دیافراگم به قفسه سینه فشار می آورد، ممکن است بیشتر مستعد ابتلا به بیماری ریفلاکس معده به مری یا همان GERD باشند.

شرایط پزشکی

برخی شرایط پزشکی مانند اختلالات عصبی، آسم، فیبروز کیستیک یا اختلالات ژنتیکی می توانند خطر ابتلا به GERD در نوزادان را افزایش دهند.

ذکر این نکته ضروری است که در اکثر موارد رفلاکس نوزاد طبیعی است و بدون مداخله پزشکی خود به خود برطرف می شود. اما اگر مشکوک هستید که کودکتان به GERD مبتلا است یا علائم شدیدی را تجربه می کند، توصیه می شود برای تشخیص دقیق و درمان مناسب با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید.

درمان خانگی رفلاکس در نوزادان

پیش از هر کاری نوزاد خود را نزد متخصص ببرید و مطمئن شوید که مشکل خاصی وجود ندارد. پس از اطمینان حاصل کردن از این امر، می‌توانید با انجام کارهایی رفلاکس کودک خود را کاهش دهید. در ادامه به بررسی این راهکارها می‌پردازیم.

توجه به نحوه غذا دادن به نوزاد

اگر نوزاد شما دچار رفلاکس می‌شود، پیش از هر چیزی باید به نحوه غذا دادن به او توجه کنید. اگر شکم نوزاد پر نباشد، کمتر دچار رفلاکس می‌شوند. البته منظور ما این نیست که به نوزاد خود گرسنگی بدهید! به جای این که در یک وعده شیر بیشتری به او بدهید، تعداد وعده‌های غذایی او را بیشتر کنید و در هر وعده مقدار کمتری شیر به او بدهید. این گونه معده او سنگین نمی‌شود.

آروغ زدن

یکی دیگر از روش‌های کاهش رفلاکس در نوزادان این است که به او کمک کنید در حین شیر خوردن و بعد از آن آروغ بزند تا از جمع شدن هوا در معده او جلوگیری شود و محتویات معده را بالا نیاورد. هوای جمع شده در معده بخشی از فضا را اشغال می‌کند. در نتیجه جایی برای شیر نمی‌ماند. برای همین هم معده شیر را پس می‌زند.

درست نگه داشتن نوزاد بعد از شیر دادن

وقتی به نوزاد شیر دادید، او را بلند کنید و حدود سی دقیقه به صورت نیمه عمودی او را نگه دارید. می‌توانید او را در آغوش بگیرید. سرش را روی شانه خود قرار دهید. اگر او را در ننو یا گهواره قرار می‌دهید هم به این حالت توجه کنید.

تغییر شیر خشک

ممکن است رفلاکس کودک شما نشانه‌ای از حساسیت غذایی باشد. برای همین بهتر است شیر خشک او را تغییر دهید و برند و ترکیبی را انتخاب کنید که با بدن او سازگارتر است. به ترکیبات پروتئینی شیر خشک دقت کنید. می‌توانید در این زمینه با پزشک مشورت کنید.

تغییر رژیم غذایی مادر

اگر خودتان به نوزاد شیر می‌دهید، باید به رژیم غذایی خود هم توجه کنید. ممکن است نوزاد به برخی از غذاهای موجود در رژیم غذایی شما حساسیت داشته باشد. به عنوان مثال، بسیاری از نوزادان به پروتئین درون شیر گاو حساسیت دارند. در نتیجه، ممکن است نیاز باشد لبنیات را از رژیم غذایی خود حذف کنید. البته با حذف هر چیزی از رژیم غذایی باید صبر کنید و نتیجه را بررسی کنید. گاهی ممکن است نیاز باشد تا دو هفته صبر کنید.

غلیظ کردن شیر نوزاد

تحقیقات نشان داده است که غلیظ کردن شیر خشک با سرلاک می‌تواند علائم GERD را در عرض یک تا هشت هفته کاهش دهد. نحوه غلیظ کردن شیر خشک را باید از پزشک بپرسید؛ زیرا برای هر نوزاد متفاوت خواهد بود. همچنین اگر نوزاد شما زیر ۶ ماه سن دارد، نباید چیزی جز شیر خشک به او بدهید. مگر این که پزشک آن را توصیه کند.

چه تغییراتی در رژیم غذایی ممکن است علائم ریفلاکس را در نوزادان بهبود بخشد؟

ابتدا باید به این نکته مهم اشاره کنیم که قبل از تغییر رژیم غذایی نوزاد خود برای درمان علائم رفلاکس با پزشک اطفال صحبت کنید. بسته به سن و علائم نوزاد، پزشک ممکن است به شما توصیه کند تا از رژیم غذایی زیر برای بهبود رفلاکس نوزاد خود استفاده کنید:

• از تغذیه بیش از حد به نوزاد خودداری کرده یا به دفعات کوچکتر و کمتر به او غذا بدهید. دستورالعمل های پزشک را دنبال کنید تا مطمئن شوید که نوزاد شما روزانه مقدار مناسبی غذا دریافت می کند.
• به نوزاد خود غذای غلیظ تری بدهید. به همین دلیل بد نیست کمی غلات به شیر خشک یا شیر مادر اضافه کنید. 
• پروتئین شیر گاو را از رژیم غذایی نوزاد حذف کنید چراکه علائم آلرژی به پروتئین شیر گاو شبیه علائم GER و GERD است. برای نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می ‌شوند، بهتر است برای ۲ تا ۴ هفته از شیر خشک مخصوص رفلاکس، به نام شیر خشک پروتئین هیدرولیز شده استفاده کنید.
• مطمئن شوید که آروغ نوزاد را در حین و بعد از شیر خوردن می گیرید تا هوای محبوس شده‌ای که ممکن است به علائم رفلاکس کمک کند، آزاد شود.
• نگه داشتن نوزاد در وضعیت عمودی حداقل ۳۰ دقیقه پس از شیر خوردن می تواند به جلوگیری از برگشت محتویات معده کمک کند.
• در صورت شیردهی، مادر می تواند غذاهایی را که ممکن است باعث ایجاد علائم رفلاکس در رژیم غذایی او شوند، حذف کند، مانند کافئین، غذاهای تند، شکلات و غذاهای اسیدی. اگر از شیر خشک استفاده می کنید، با یک متخصص اطفال مشورت کنید تا شیر خشک مناسبی را پیدا کنید که ضد التهاب معده و مری یا مخصوص رفلاکس نوزاد باشد.

درمان دارویی رفلاکس در نوزادان

روش‌های خانگی می‌تواند موارد خفیف رفلاکس را بهبود بخشند. در برخی موارد ممکن است نوزاد به دارو نیاز داشته باشد. در ادامه علائمی را نام می‌بریم که به شما نشان می‌دهد فرزندتان به درمان پزشکی و دارویی نیاز دارد:

• بروز مشکلات تنفسی به دلیل استنشاق شیر رفلاکس شده
• سرفه، احساس خفگی و خس خس سینه
• رشد ضعیف
• عدم خوردن غذا به دلیل درد داشتن
• احساس درد شدید

در صورتی که کودک شما دارای التهاب مری باشد و این التهاب به پوشش مری آسیب زده باشد، ممکن است پزشک دارو تجویز کند. داروهایی که برای درمان رفلاکس در نوزادان تجویز می‌شوند شامل آنتی‌اسیدها، مسدودکننده‌های H2 و مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs) می‌شوند. البته گاهی می‌توانید از داروهای بدون نسخه هم استفاده کنید. گاهی هم باید صبر کنید و ببینید که داروی انتخاب شده کارساز بوده است یا خیر. در نتیجه، ممکن است از همان ابتدا نتیجه نگیرید و نیاز به آزمون و خطا باشد تا داروی مناسب را پیدا کنید.

آنتی‌اسیدها

آنتی‌اسیدهای بدون نسخه مناسب برای درمان رفلاکس نوزاد شامل موارد زیر می‌شوند:

• میلانتا (قابل استفاده در کودکان بالای یک ماه)
• آلومینیوم ام جی یا Maalox (قابل استفاده در کودکان بالای یک ماه)
• تامز (برای کودکان زیر ۱ سال توصیه نمی‌شود)

استفاده منظم از آنتی‌اسیدها ممکن است به نوزادان مبتلا به علائم خفیف GRED کمک کند. با این حال ممکن است خطراتی وجود داشته باشد که باید قبل از استفاده از این داروها در نظر بگیرید و با پزشک اطفال نوزاد خود مشورت کنید. همچنین باید دوز توصیه شده را رعایت کنید. استفاده از دوزهای بالا ممکن است نوزاد شما را به راشیتیسم مبتلا کند. در این وضعیت استخوان‌های کودک شما نرم و ضعیف خواهند شد.

میلانتا و آلومینیوم ام جی هم در دوزهای بالا دارای اثر ملین هستند و می‌توانند موجب اسهال نوزاد شوند.

داروی میلانتا به صورت شربت است که می‌توانید آن را با آب یا شیر مخلوط کنید. اگر پزشک آنتی‌اسیدی را تجویز کرد که به صورت قرص موجود است، باید آن را پودر کنید و با شیر مخلوط کنید. میزان تجویز دارو هم به وزن، سن و… بستگی دارد.

به طور کلی نباید آنتی‌اسیدها را بیش از دو هفته مصرف کنید. اطلاعات دارو را با دقت بخوانید و اگر علائم رفلاکس نوزاد شما پس از دو هفته از بین نرفت، با پزشک اطفال تماس بگیرید.

نکته: داروهایی که به نوزاد خود می‌دهید نباید حاوی آسپرین یا بیسموت ساب سالیسیلات باشند. این داروها موجب تورم مغز و نارسایی کبد می‌شوند.

مسدودکننده‌های H2

مسدودکننده‌های H2 داروهایی هستند که هورمون‌های هیستامین را مسدود می‌کنند تا میزان اسیدی را که معده تولید می‌کند، کاهش دهند. این داروها موجب بهبود پوشش مری هم می‌شوند. برخی از انواع این مسدودکننده‌ها برای درمان رفلاکس در نوزادان به کار می‌روند. ممکن است عوارض جانبی کمی همچون شکم درد، اسهال یا یبوست هم ایجاد کنند. البته نباید از این دارو برای مدت طولانی استفاده کرد. این دارو به شکل قرص و شربت موجود است. سرعت تاثیر این داروها نیز بالا است و در زمان کمی می‌توانید تاثیر آن‌ها را ببینید. مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند موجب بروز عفونت در دستگاه گوارش نوزاد شود.

مهارکننده‌های پمپ پروتون

مهارکننده‌های پمپ پروتون اغلب در کاهش اسید معده موثرتر از مسدودکننده‌های H2 هستند. این دارو انواع مختلفی دارد. برای مصرف این داروها حتما باید نسخه پزشک را داشته باشید. این داروها عوارض جانبی بیشتری نسبت به مسدودکننده‌های H2 دارند و می‌توانند موجب بروز مشکلات کبدی، پولیپ در معده و کاهش ایمنی بدن در برابر عفونت‌های باکتریایی شوند.

پزشکان اصولا این دارو را برای کی دوره ۴ الی ۸ هفته‌ای تجویز می‌کنند. در تعیین دوز باید سن، وزن و… در نظر گرفته شود.

در چه صورتی نوزاد برای درمان رفلاکس به جراحی نیاز دارد؟

در موارد نادری که علائم GERD زیاد و خطرناک باشند و زندگی نوزاد را تهدید کنند، ممکن است پزشک جراحی را توصیه کند. شرایطی که ممکن است موجب شوند پزشک این روش را توصیه کند، شامل موارد زیر می‌شوند:

در صورتی که بیماری گاستروازوفاژیال بیشتر از سال اول زندگی نوزاد ادامه پیدا کند و با روش‌های دیگر درمان نشود.

اگر نوزاد مکررا دچار ذات‌الریه آسپیراسیون که ناشی از بازگشت محتویات معده در مجاری تنفسی است، می‌شود.

اگر نوزاد در زمان‌های مختلف دچار آپنه می‌شود که در آن نفس کشیدن او به مدت بیش از ۲۰ ثانیه به صورت کامل یا تا حدی قطع می‌شود.

در صورتی که نوزاد ریتم قلبی نامنظمی داشته باشد که به آن برادی کاردی گفته می‌شود.

اگر به راه‌های تنفسی نوزاد آسیب وارد شده و دچار بیماری مزمن ریوی دیسپلازی برونکوپولمونری شده باشد.

نوزاد به دلیل سوءتغذیه به درستی رشد نکرده باشد.

رفلاکس نوزاد تا چند ماهگی ادامه دارد؟

رفلاکس نوزاد، که به عنوان رفلاکس معده به مری (GER) نیز شناخته می شود در ۳ ماهگی بسیار شایع است و معمولاً با رشد و تکامل نوزادان، خود به خود بهبود می یابد. اکثر نوزادان تا سن ۱ سالگی رفلاکس بیشتری را تجربه می کنند اما علائم آن به تدریج در حدود ۸ تا ۱۲ ماهگی کاهش می یابد. با این حال، توجه داشته باشید که این بازه زمانی برای هر نوزاد متفاوت است و برخی از نوزادان ممکن است علائم رفلاکس را برای مدت طولانی‌تری تجربه کنند.

رفلاکس کودکان تا چند سالگی ادامه دارد؟

رفلاکس در کودکان زیر ۲ سال شایع است و در ۹۵ درصد موارد، نوزادان در سن ۱۲ تا ۱۵ ماهگی با رفلاکس معده دست و پنجه نرم می کنند. با این وجود رفلاکس معده در کودکان ۲ تا ۳ سال یا بیشتر نیز شایع است و چنانچه این مشکل ادامه دار باشد، مراجعه به پزشک اطفال ضروری است.

سخن آخر

در این مطلب از سی سیب به بررسی رفلاکس نوزاد، علائم و نحوه درمان آن پرداختیم. بسیاری از نوزادان به این مشکل مبتلا هستند و این امر می‌تواند موجب نگرانی والدین شود. شما می‌توانید با استفاده از راهکارهای ذکر شده به همراه کمک پزشک، نوزاد خود را درمان کنید. لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.