تنگی دهانه رحم و نازایی | علل + درمان

تنگی دهانه رحم یکی از مواردی است که به صورت بالقوه منجر به نازایی در زنان می‌شود؛ زیرا در مسیر رسیدن اسپرم به تخمک اختلال ایجاد می‌کند و حتی می‌تواند درمان‌های ناباروری مانند IVF یا IUI را پیچیده‌تر کند. با این حال به دلیل شایع نبودن این مشکل، کمتر به اهمیت آن در درمان نازایی پرداخته می‌شود و حتی ممکن است بسیاری از افراد از ابتلای خود به این مشکل آگاه نباشند. بنابراین اگر می‌خواهید بدانید که تنگی دهانه رحم چیست؟ علل آن چه بوده؟ عوارض آن شامل چه مواردی می‌شود؟ و چگونه می‌توان آن را درمان کرد؟ با ادامه این مطلب از سی سیب همراه ما باشید.

تنگی دهانه رحم چیست؟

همان‌گونه که از نام این عارضه پیداست؛ تنگی دهانه رحم به این معنی است که دهانه رحم‌ یا کانال آندوسرویکس باریک‌تر از حد معمول است. همچنین در برخی موارد ممکن است آن‌قدر این مسئله شدید باشد که کانال اندوسرویکال به ‌طور کامل بسته شود.

ممکن است این مشکل از بدو تولد در فرد وجود داشته باشد. از سوی دیگر ممکن است در اثر اتفاقات و عوامل دیگری ایجاد شود و در واقع خود پیامد مشکل یا بیماری دیگری باشد. در این میان آنچه مهم است به این امر باز می‌گردد که این مشکل چند نقش کلیدی در باروری و بارداری ایفا می‌کند؛ زیرا دهانه رحم وظایف بسیار مهمی در سیستم تولید مثل‌ زنان دارد. نقش‌هایی همچون اینکه:

• در طول قاعدگی، بافت آندومتر از طریق دهانه رحم خارج می‌شود و هرگونه نقص در این مسیر مشکلاتی را در قاعدگی‌های فرد ایجاد می‌کند. خود این مشکلات قاعدگی نیز ممکن است زمینه‌ساز برخی از مسائل در مسیر باروری فرد باشند.
• این قسمت از دستگاه جنسی زنان، در واقع مسیر گذر اسپرم از واژن به سمت سیستم تولید مثل است و هرگونه اختلال در آن با مشکل در انتقال اسپرم همراه است.
• همچنین کانال اندوسرویکال، محل تولید مخاط است و مخاط برای کمک به حرکت موثر اسپرم به سمت رحم در طول تخمک‌گذاری اهمیت بسیار زیادی دارد. اهمیت دیگر تولید مخاط این است که این ماده به‌ جلوگیری از عفونت و جلوگیری از ایجاد میکروارگانیسم‌های ناخواسته کمک می‌کند.
• طی دوران بارداری، دهانه رحم یک پلاک مخاطی برای محافظت از جنین ایجاد می‌کند. سپس تا زمان تولد نوزاد کاملاً بسته می‌ماند و به عنوان مهر و موم رحم عمل می‌کند؛ بنابراین حتی پس از بارداری نیز جایگاه بسیار مهمی در حفظ جنین دارد.

علل تنگی دهانه رحم

اگر برای شما نیز این سوال پیش آمده که چه چیزی باعث تنگی دهانه رحم می‌شود، لازم است بدانید که شایع‌ترین علت آن، جراحی دهانه رحم است. هرچند همان‌گونه که اشاره شد این عارضه می‌تواند مادرزادی نیز باشد.

دیسپلازی دهانه رحم یا رشد سلول‌های پیش سرطانی نیز از دیگر عوامل ایجاد آن محسوب می‌شوند.

سرطان دهانه رحم نیز می‌تواند با این مشکل همراه باشد و مسائلی جدی را در مسیر باروری فرد مبتلا به تنگی دهانه رحم ایجاد کند.

از سوی دیگر پرتودرمانی نیز ممکن است در تشدید این مشکل نقش داشته باشد.

 از دیگر علل شایع این مسئله اندومتریوز و نیز عفونت رحم یا دهانه رحم است.

در بسیاری از زنان هم‌زمان با یائسگی، تنگی دهانه رحم نیز مشاهده می‌شود؛ زیرا در این دوران بافت‌های دهانه رحم تحلیل می‌روند.

‌ ‌در برخی مواقع پس از انجام بیوبسی به دلایل پزشکی، ممکن است به دلیل بافت اسکاری که در این محل ایجاد شده نیز فرد دچار تنگی دهانه رحم شود.

‌ ‌سندرم آشرمن (یا چسبندگی رحم) نیز از دیگر‌ عوامل این عارضه است.

‌ در برخی موارد در جراحی‌هایی که برای کاهش قاعدگی‌های سنگین انجام می‌شود نیز ممکن است فرد دچار چسبندگی رحم و در پی آن تنگی دهانه رحم شود. هر چند که معمولا این جراحی‌ها، برای کسانی که در آینده قصد بچه‌دار شدن دارند توصیه نمی‌شود.

‌ در موارد نادری نیز عفونت رحم یا دهانه رحم نیز ممکن است زمینه‌ساز ابتلا به این عارضه گردد.

علائم تنگی دهانه رحم

بسته به شدت این عارضه، ممکن است فرد علائمی را تجربه کند و یا حتی متوجه آن نشود. در بسیاری اوقات ممکن است برخی علائم در هنگام سایر معاینات پزشکی کشف شوند. حتی ممکن است تا زمان آزمایشات بارداری یا طی درمان نازایی، فرد متوجه این مسئله نشود؛ بنابراین نسبت به شدت این عارضه، ممکن است هر یک از علائم زیر مشاهده شوند.

• هرگونه اختلال در قاعدگی: خون‌ریزی شدید، قاعدگی نامنظم، خون‌ریزی بسیار کم یا لکه بینی و نیز دردهای شدید قاعدگی می‌توانند از جمله علائم این عارضه باشند؛ بنابراین در صورت مشاهده چند مورد از این علائم در هنگام قاعدگی بهتر است نسبت به معاینه و درمان این مشکل اقدام کنید.
• هماتومتر یا تجمع خون: یکی از نشانه‌های نادر این عارضه تجمع خون در رحم است.
• تجمع عفونت و چرک در رحم: این علامت نیز به ندرت مشاهده می‌شود و اغلب اگر علت تنگی دهانه رحم، سرطان دهانه رحم یا آندومتریوز باشد با این علامت همراه است.

تاثیر تنگی دهانه رحم بر نازایی

تنگی دهانه رحم می‌تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر باروری تأثیر منفی بگذارد. زمانی که به دلیل شدت این عارضه مسیر اسپرم مسدود یا محدود شده باشد، اسپرم نمی‌تواند به لوله‌های فالوپ (جایی که اسپرم و تخمک به هم می‌رسند و تخمک بارور می‌شود) حرکت کند.

همچنین به دلیل همراه بودن این عارضه با مواردی همچون التهاب رحم و خطر آندومتریوز، فرد ممکن است در مسیر باروری دچار مشکلاتی گردد. در این حالت ممکن است خونریزی قاعدگی به طور کامل مسدود شود (در موارد شدید) یا متوقف شود و نتواند به راحتی به بیرون جریان یابد. این اتفاق می‌تواند باعث شود رحم پر از خون شود و فرد درد و التهاب شدیدی را تجربه کند.

گاهی اوقات نیز ممکن است به دلیل این مسئله، خون قاعدگی از طریق لوله‌های فالوپ به عقب بازگردد و منجر به ضایعات اندومتریوز شود.

به دلیل اهمیت مخاط دهانه رحم در شناور شدن اسپرم‌ها هر عاملی که باعث کاهش این مخاط شود باورری فرد را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند. بدون مخاط دهانه رحم کافی، اسپرم ممکن است در حرکت و زنده ماندن دچار مشکل شود؛ بنابراین در شرایطی که باریک بودن دهانه رحم با کاهش تولید مخاط همراه باشد فرد ممکن است با مشکلاتی در مسیر باروری خود مواجه باشد.

در برخی از درمان‌های باروری همچون درمان IUI و IVF لازم است کاتری در داخل دهانه رحم قرار داده شود تا اسپرم‌ها یا جنین‌های لقاح یافته در آزمایشگاه به داخل رحم انتقال داده شوند. در هر دو این موارد باریک بودن دهانه رحم مشکلاتی را در مسیر درمان ایجاد خواهد کرد.

در برخی از موارد نادر تنگی دهانه رحم ممکن است منجر به از دست دادن بارداری در سه ماهه دوم یا زایمان زودرس شود.

درمان تنگی دهانه رحم

گاهی اوقات تنگی دهانه رحم علت اصلی ناباروری است که در این صورت ممکن است تنها پس از درمان این عارضه باردار شوید.

تنگی دهانه رحم را می‌توان با راهکارهای زیر درمان کرد. هرچند که باید در نظر داشته باشید ممکن است که حتی پس از درمان نیز علائم قابل بازگشت باشد.

ممکن است پزشک با استفاده از میله‌های گشاد کننده و ایجاد اتساع در دهانه رحم شروع به باز کردن دهانه رحم کند. گشادکننده‌ها میله‌های نازک و روانکاری شده‌ای هستند که به تدریج در اندازه‌های بزرگتر در داخل دهانه رحم قرار داده می‌شوند و می‌توان آن‌ها را یکی یکی تا رسیدن به اتساع مناسب وارد دهانه رحم کرد.

 در برخی موارد، پزشک از استنت استفاده می‌کند. استنت قطعه‌ای ساخته شده از مواد طبیعی یا مصنوعی است که در دهانه رحم قرار می‌گیرد و می‌تواند از بسته شدن مجدد دهانه رحم جلوگیری کند. استنت ممکن است به مدت ۴-۶ هفته در دهانه رحم باقی بماند.

همچنین می‌توان از داروها برای نرم کردن دهانه رحم استفاده کرد. برخی از داروها اتساع کانال اندوسرویکال را آسان‌تر می‌کند.

اگر گشادکننده‌ها ناموفق یا نامناسب باشند، پزشک ممکن است از هیستروسکوپی یا لیزر درمانی برای برداشتن بافت اسکاری که منجر به تنگ شدن دهانه رحم شده استفاده کند.

در زنانی که نمی خواهند باردار شوند، پزشک ممکن است پس از درمان تنگی دهانه رحم، از IUD استفاده کند؛ زیرا IUD از تشکیل مجدد بافت اسکار جلوگیری می‌کند.

در صورتی که فرد علی رغم تنگی دهانه رحم باردار می‌شود، ممکن است این عارضه به خودی خود پس از زایمان طبیعی نوزاد بهبود یابد. هرچند که در موارد نادری خود این مسئله مشکلاتی را در حفظ جنین ایجاد می‌کند.

 از آنجا که درمان تنگی دهانه رحم می‌تواند خطر نارسایی دهانه رحم یا زایمان زودرس را افزایش دهد. یکی از درمان‌های احتمالی برای کاهش خطر زایمان زودرس سرکلاژ است. سرکلاژ فرآیندی است که طی آن پزشک در اوایل بارداری دهانه رحم را می‌دوزد. از آنجا که بخیه‌ها پس از رسیدن به هفته ۳۶ برداشته می‌شوند، بنابراین در اتساع منظم دهانه رحم و زایمان اختلال ایجاد نمی‌کنند.

کلام آخر

همان‌گونه که اشاره شد تنگی دهانه رحم ممکن است یکی از دلایل بالقوه نازایی در زنان باشد؛ بنابراین در بسیاری از مواقع می‌توان با راهکارهای پزشکی ساده‌ای تنها با درمان همین عارضه، ناباروری را درمان کرد. هرچند بسته به نوع درمانی که برای درمان تنگی دهانه رحم استفاده می‌شود، خطرات بالقوه‌ای از جمله پارگی رحم، عفونت دهانه رحم، کاهش توانایی نگه داشتن جنین (در بارداری‌های آینده) نیز ممکن است وجود داشته باشند؛ اما مسئله این است که به دلیل عوارض جانبی این مشکل، معمولا درمان تنگی دهانه رحم اولویت محسوب می‌شود. از سوی دیگر این عوارض به ندرت اتفاق می‌افتند و نیازی نیست چندان نگران وقوع آنها باشید. لطفا نظرات خود را در مورد مطلبی که خواندید با ما در میان بگذارید.