اهمیت غربالگری شنوایی نوزادان و نحوه انجام آن

بیشتر نوزادان در زمان تولد و حتی در دوران جنینی صداها را می‌شنوند و به آنها گوش می‌دهند. آنها با تقلید صداهایی که در اطراف خود می‌شنوند و صدای والدین و مراقبان خود صحبت کردن را یاد می‌گیرند. اما همه نوزادان با شنوایی کامل بدنیا نمی‌آیند. برخی از آنها با کم شنوایی یا ناشنوایی مطلق متولد می‌شوند و یا به مرور شنوایی خود را از دست می‌دهند. کودکانی که کم شنوایی دارند مانند کودکانی که شنوایی کامل دارند گفتار و زبان را یاد نمی‌گیرند. به همین دلیل تشخیص کم شنوایی در اسرع وقت بسیار مهم است. به دلیل نیاز به شناسایی سریع و مداخله برای کم شنوایی دوران کودکی برنامه های جهانی غربالگری شنوایی نوزادان در بسیاری از کشورها انجام می‌شود. این مقاله از سایت سی‌سیب را به اهمیت غربالگری شنوایی کودکان و نحوه انجام آن اختصاص داده‌ایم. شما را به خواندن این مقاله دعوت می‌کنیم. 

اهمیت غربالگری شنوایی در نوزادان

قوه شنوایی یکی از توانایی‌های مهم انسان برای برقراری ارتباطات گفتاری به شمار می‌آید. از لحظه تولد و در تمام دوران نوزادی حس شنوایی ارتباط نزدیکی با رشد گفتار و زبان دارد و حتی سطوح خفیف تا متوسط از دست دادن شنوایی می تواند منجر به تغییراتی در مغز شود. از دست دادن شنوایی در نوزادان “اورژانس رشد عصبی” نامیده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد مهمترین ارتباطات شنوایی، درک گفتار اطرافیان و شناسایی آواها در ۶ ماه اول زندگی رخ می دهد. اختلال شنوایی در بدو تولد یک بیماری قابل مشاهده نیست و علت کم شنوایی نوزاد می تواند مبهم باشد.

اکثر کودکان مبتلا به کم شنوایی مادرزادی از والدینی با شنوایی طبیعی به دنیا می‌آیند و هیچ مشکل سلامتی یا ریسک فاکتورهای کاهش شنوایی را ندارند. یک مطالعه بلژیکی نشان می‌دهد که منشاء کم شنوایی تنها در نیمی از کودکان مراجعه کننده قابل شناسایی است. از این تعداد ۶۰ درصد کم شنوایی ها مادرزادی و ۱۹ درصد مبتلا به عفونت سیتومگالوویروس بودند. سایر عوامل رایج برای خطر بالای کم شنوایی عبارتند از زایمان زودرس، داروهای اتوتوکسیک، هیپربیلی روبینمی، یا سندرم های مرتبط با کم شنوایی مانند Waardenburg ،نوروفیبروماتوز و سندرم داون، قرار گرفتن در معرض عفونت های مادرزادی مانند توکسوپلاسموز، سرخجه، سیتومگالوویروس، تبخال یا سیفلیس.

کم شنوایی مادرزادی ۲ تا ۳ مورد در هر ۱۰۰۰ تولد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اهمیت تشخیص زودهنگام و درمان نارسایی شنوایی در نوزادان به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته است و نتایج این مطالعات نشان دهنده میزان بالایی از تاخیر در رشد کودک است. غربالگری جهانی شنوایی نوزادان (UNHS) یک عمل ضروری برای تشخیص دقیق و زودهنگام آسیب شنوایی نوزادان است.

از آنجایی که مهمترین ادراکات نوزاد در ۶ ماهه اول است بنابراین انجام دادن به موقع غربالگری شنوایی اهمیت زیادی دارد. شناسایی به موقع آسیبهای شنوایی موجب می شود درمان به موقع آغاز شود و کودک فرصتهای طلایی یادگیری را از دست ندهد. کودکانی که آسیبهای شنوایی آنها زودتر تشخیص داده می شود همانند کودکان سالم مهارتهای زبانی را می‌آموزند و ارتباطات اجتماعی آنها در آینده تحت تاثیر قرار نمی گیرد.

ناشناخته ماندن کاهش شنوایی می تواند تأثیر منفی بر اکتساب گفتار و زبان، پیشرفت تحصیلی و رشد اجتماعی و عاطفی داشته باشد. این اثرات منفی می تواند از طریق تشخیص و مداخله زودهنگام کاهش یابد و حتی از بین برود. بیمارستان ها از دو نوع مختلف تست غربالگری شنوایی نوزادان استفاده می کنند که هر دو برای کودک شما ایمن و راحت هستند. 

زمان غربالگری شنوایی نوزاد

توصیه های بسیاری به انجام به موقع غربالگری شنوایی نوزادان شده است. اگر غربالگری خیلی دیر انجام شود کودک فرصتهای مهم و حیاتی برای مداخله را از دست می دهد و در صورتی که این تست خیلی زود انجام شود ممکن است این نتایج دقیق نباشد و احتمالات بالقوه برای کم شنوایی در نظر گرفته نشود. برای نوزادان سالم غربالگری باید ترجیحاً قبل از ترخیص نوزاد از بیمارستان و قبل از رسیدن نوزاد به یک ماهگی انجام شود. برای نوزادان بستری در NICU غربالگری ها باید زمانی انجام شود که نوزاد در وضعیت پایدار، خارج از انکوباتور و در سلامتی کامل باشد.

نکاتی که باید درباره غربالگری شنوایی بدانید 

• غربالگری شنوایی سریع، ایمن و بدون درد است.
• گاهی اوقات نوزادان یک یا دو بار غربالگری می شوند(امکان تکرار وجود دارد)
• غربالگری شنوایی حدود ۱۰ دقیقه طول می کشد.
• قبل از خروج از بیمارستان، نتایج غربالگری شنوایی را دریافت خواهید کرد.
• انجام غربالگری شنوایی ساعاتی پس از تولد قابل انجام است.
• بهتر است هنگام غربالگری نوزاد خواب یا در آرامش کامل باشد.

روش‌های غربالگری 

فناوریهای غربالگری شنوایی برای نوزادان شامل انتشارات صوتی برانگیخته ( OAE ) و پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR) است.

استفاده از OAE برای غربالگری نوزاد شامل قرار دادن یک کاوشگر با میکروفون و بلندگو در کانال گوش نوزاد برای تحریک و اندازه‌گیری پاسخ‌های حلزون گوش درونی است.

غربالگری ABR شامل قرار دادن سه حسگر کوچک بر روی سر نوزاد برای اندازه گیری امواج مغزی است که در پاسخ به یک محرک رخ می دهد.

در حالی که هم غربالگری OAE و هم ABR برای شناسایی آسیب شنوایی کاربرد دارند، غربالگری ABR تنها روش غربالگری است که کل مسیر شنوایی از گوش تا مغز را غربال می‌کند. 

نشر آکوستیک گوش (OAE)

انتشارات صوتی گوش(OAE) صداهایی هستند که در گوش داخلی در پاسخ به یک محرک صوتی ایجاد می‌شوند. یک کاوشگر کوچک دارای یک بلندگو، صدا را به گوش می رساند و یک میکروفون میزان انتشار (پاسخ صوتی) که از حلزون گوش داخلی باز می گردد را اندازه گیری می کند. فناوری خودکار پاسخ را به عنوان PASS یا REFER نمره می دهد.

مزیت غربالگری OAE انجام سریع و ارزان آن است. غربالگری برای نوزاد آرام و ساکت ممکن است فقط چند ثانیه طول بکشد. 

یکی از معایب اصلی غربالگری OAE تعداد زیاد نوزادانی است که غربالگری را پشت سر نمی گذارند. OAE به رطوبت و ورنیکس در کانال گوش نوزاد بسیار حساس است. غربالگری های OAE که در یک یا دو روز اول زندگی انجام می شود به دلیل وضعیت کانال گوش نوزاد، احتمال ارجاع بیشتری دارد. نتایج مثبت کاذب موجب اضطراب غیرضروری والدین می شود و بار کاری اضافی را برای پرستاران ایجاد می کند.

بزرگترین عیب غربالگری OAE این است که OAE تنها بخشی از مسیر شنوایی را تا سطح حلزون گوش داخلی غربال می کند. در حالی که بیشتر اختلالات شنوایی مادرزادی به دلیل مشکلات گوش داخلی است، ۱۵٪ یا بیشتر به دلیل مشکلات مربوط به عصب شنوایی است که به عنوان اختلال طیف نوروپاتی شنوایی یا ANSD شناخته می شود. نوزادانی که دچار نقص شنوایی ناشی از ناهنجاری عصب شنوایی هستند، غربالگری OAE را پشت سر می گذارند و نتایج غربالگری منفی کاذب منجر به تاخیر در تشخیص و درمان می شود. 

پاسخ شنوایی ساقه مغز (ABR)

غربالگری شنوایی ساقه مغز یا AABR به چند دقیقه برای آماده سازی نوزاد برای غربالگری و اندازه گیری پاسخ ها نیاز دارد. AABR غربالگری کامل تری از کل مسیر شنوایی است. AABR بر روی نوزادی که ساکت و آرام و ترجیحاً خواب است انجام می شود. بیشتر فناوری‌های غربالگری AABR از حسگرهای یکبار مصرف استفاده می‌کنند که با هزینه بالاتری برای هر غربالگری همراه است. 

در آزمایش ABR از گوشی‎های کوچکی استفاده می‌شود و الکترودهایی روی سر کودک قرار می گیرد. الکترودها مانند برچسب چسبیده و جدا می‌شوند و احساس درد یا ناراحتی ایجاد نمی‌کند. کلیک ها یا آهنگ ها از طریق گوشی‌های نرم در گوش کودک پخش می‌شود و سه الکترود قرار داده شده روی سر نوزاد، عصب شنوایی و واکنش مغز را اندازه گیری می‌کند. 

مزایای AABR شامل امکان انجام غربالگری ۶ ساعت پس از تولد، غربالگری مجدد کمتر، کاهش آسیب برای پیگیری و اضطراب کمتر والدین است. در نهایت، و شاید مهمتر از همه، فناوری غربالگری AABR بالاترین حساسیت (کمترین منفی کاذب) وکمترین مثبت کاذب را در مقایسه با غربالگری OAE دارد. AABR کل مسیر شنوایی را غربالگری می‌کند و می تواند نوزادانی را که ناهنجاری های شنوایی در حلزون گوش و عصب شنوایی دارند شناسایی کند.

صفحه نمایش شنوایی AABR به دلیل مزایایی که از نظر دقت و حساسیت دارد، ابزار بهتری برای غربالگری نارسایی شنوایی نوزادان است. 

نتایج

نتایج بلافاصله قابل مشاهده است و در دفترچه سوابق سلامت کودک ثبت می‌شود. برخی از نوزادان ممکن است نتیجه نامنظمی را به دلیل عواملی غیر از کاهش شنوایی نشان دهند، مانند: 

• مایعات یا مواد دیگری که در حین زایمان وارد کانال گوش شده است
• مایع موقت گوش میانی
• بی قراری یا حواس پرتی در طول آزمون

نشانه های آسیب شنوایی کودک

بدون غربالگری شنوایی نوزادان و آزمایش‌های ویژه، یافتن نشانه‌های کم شنوایی می‌تواند بسیار سخت باشد. گاهی اوقات نوزادان و کودکان بسیار هوشیار به نظر می رسند، بنابراین فکر می کنید که می‌توانند صدای شما را خوب بشنوند، اما در واقع از سایر حواس خود برای دانستن آنچه در اطرافشان می‌گذرد استفاده می‌کنند یا وقتی بزرگتر می شوند یاد می گیرند که لب خوانی کنند. اگر نگران یا مشکوک به مشکل شنوایی کودکتان هستید، یا اگر متوجه هر یک از علائم ذکر شده در زیر شدید در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید و آزمایشات شنوایی را پیگیری کنید. 

نوزادان و کودکان نوپا

اگر فرزندتان:

• غربالگری را در بدو تولد انجام نداده باشد
• آواهای ارتباطی(تلاش برای پاسخ دادن به شما) را متوقف می کند (معمولاً والدین تا بعد از ۱۲ ماهگی متوجه این موضوع نمی شوند).
• به صداهای بلند در اطراف خانه (مانند زنگ در، تلفن، پارس سگ) توجه نمی کند یا واکنشی نشان نمی دهد.
• در ۴-۳ ماهگی به سمت صدا نمی چرخد ​​یا در ۹ ماهگی به سمت کلمات گفتاری روی نمی آورد.
• عفونت های مکرر گوش و/یا تخلیه مایعات از گوش داشته است.
• تا ۱۲ ماهگی تک کلمه نمی گوید.
• از صدای موسیقی یا خوانش کتاب لذت نمی‌برد
• به سختی صحبت می‌کند یا در سن ۱۲ تا ۱۵ ماهگی کلماتی مانند “بابا” یا “ماما” را نمی‌گوید.
• اگر از فاصله دور صدایش کنید و جواب ندهد
• به نظر برسد برخی صداها را می‌شنود اما برخی دیگر را نه. (برخی از کم شنوایی ها فقط بر صداهای با صدای بلند تأثیر می گذارند؛ برخی از کودکان فقط در یک گوش دچار کم شنوایی هستند.)
• در ثابت نگه داشتن سر خود مشکل دارد یا هنگام حرکت تعادل ندارد (در برخی از کودکان مبتلا به کم شنوایی حسی عصبی، بخشی از گوش داخلی که اطلاعات مربوط به تعادل و حرکت سر را ارائه میدهد نیز آسیب دیده است).

کودکان پیش دبستانی و سنین مدرسه

اگر فرزندتان:

• دیرتر از حد معمول شروع به صحبت می کند یا درک آن دشوار است.
• نیاز به تکرار دارد
• با صدای بلند صحبت می کند یا صدای وسایل الکترونیکی را آنقدر زیاد می کند که مزاحم دیگران می‌شود.
• در پیروی از دستورالعمل های ساده مانند “برو دندان هایت را مسواک بزن” مشکل دارد.
• در یادگیری در مدرسه مشکل دارد (بینایی نیز باید بررسی شود).
• خیلی زود ناامید می شود، بیشتر از سایر کودکان هم سن.

به یاد داشته باشید، تشخیص علائم کم شنوایی ممکن است دشوار باشد و امکان دارد پس از تولد بدتر شود. ممکن است فقط زمانی متوجه آنها شوید که کم شنوایی برای چندین ماه یا حتی سال ها وجود داشته باشد. 

ضرورت تکرار و پیگیری تست شنوایی 

ویزیت‌های منظم توسط متخصص اطفال برای نظارت بر رشد شنوایی، گفتار و زبان کودک شما  به ویژه در ۳ سال اول زندگی برنامه ریزی می شود. هر گونه نگرانی در مورد توانایی شنوایی یا گفتار کودک شما باید در این بازدیدهای کلینیک به پزشک توجه شود. برای برخی از نوزادان، ارزیابی شنوایی دیگری توسط متخصص گوش و حلق و بینی در دوران شیرخوارگی برنامه ریزی می‌شود. بسیار مهم است که کودک شما به طور منظم مورد بررسی قرار گیرد تا امکان تشخیص زودهنگام کم شنوایی با شروع تاخیری یا پیشرونده فراهم شود.  

پزشکان توصیه می‌کنند تکرار تست شنوایی در سنین ۲ سال به بالا تا ۱۰ سالگی انجام شود. غربالگری‌های اضافی در سنین ۱۱-۱۴، ۱۵-۱۷ و ۱۸-۲۱ ماهگی نیز توصیه می‌شود. تکرار غربالگری شنوایی در مواردی که ناشنوایی یا کم شنوایی ارثی در سابقه خانوادگی وجود دارد اهمیت زیادی دارد. بسیاری از کودکان علائم کم شنوایی را دیرتر بروز می‌دهند و بدون ابراز آن با شرایط کم شنوایی خود سازگار می‌شوند. بنابراین برای پیشگیری از آسیبهای بعدی تکرار غربالگری ضرورت دارد. کم شنوایی‌هایی که به صورت تدریجی و پیش رونده بروز می‌کند تشخیص سخت‌تری دارد و تکرار غربالگری کمک زیادی در این موارد می‌کند. 

تقویت مهارتهای شنوایی و گفتاری در کم شنوایان

کارشناسان گفتار درمانی نقش بسیار مهمی در تسهیل ارتباطات گفتاری و رفتاری کودکان کم شنوا دارند. گفتاردرمانگران موانعی که موجب تضعیف ارتباطات کودک می شود را حذف می کنند و آنها را به کسب مهارتهای ارتباطی تشویق می کنند. 

فعالیت،مهارت های اجتماعی و مهارت های مکالمه

آموزش استفاده از زبان برای جلب توجه، پاسخ دادن، درخواست کردن، واکنش دادن به محیط اطراف و … توسط کارشناسان گفتار درمانی انجام می شود. نکته مهم این است که اجازه ندهید کودک ناشنوا یک نظاره گر منفعل باشد، ما می خواهیم آنها یاد بگیرند که نارتباط برقرار کنند، پاسخ دهند و افکار و احساسات خود را به اشتراک بگذارند. 

توسعه زبان

کودکان کم شنوا اغلب قادر به یادگیری زبان مادری به روش طبیعی نیستند و بنابراین باید در مورد دستور زبان آموزش داده شوند. آموزش این مهارت های زبانی می تواند بسیار دشوار باشد و همچنین باید توجه داشته باشیم که مهارت های حافظه شنیداری و زبان ممکن است به تاخیر بیفتد. استفاده از نشانه‌ها می‌تواند مهارت‌های زبانی را توسعه دهد. 

تقویت مهارت گفتاری و ارتباط بیانی

رشد گفتار نیز می‌تواند مهارتی دشوار برای پرورش کودک کم‌شنوا باشد. هنگامی که تقویت گفتار کودکان کم شنوا مد نظر است باید به ابزارهایی که کودک به آنها مجهز است دقت شود مانند سمعک، حلزون داخلی و … .  کیفیت صدا یکی دیگر از جنبه های گفتار است که گاهی برای کودکان کم شنوا مشکل ساز می شود. کودکان مبتلا به اختلال شنوایی اغلب قادر به کنترل صدای خود نیستند و ممکن است خیلی آرام یا بلند صحبت کنند. تنفس و ضربان قلب کودکان کم شنوا نیز ممکن است هنگام صحبت کردن تحت تاثیر قرار بگیرد. 

برای تقویت مهارتهای گفتاری و شنوایی کودکان کم شنوا به موارد زیر دقت کنید و آنها را به خاطر بسپارید:

• وقتی با او صحبت می کنید همیشه رو به روی او باشید یا در سمت سمعک قرار بگیرید
• شرایط محیط را بسنجید مانند نور، لباس، صدای پس زمینه و غیره
• از حالت چهره و ژست برای رساندن پیام استفاده کنید
• ارتباط خود را تکرار و بیان کنید
• پس از رساندن پیام از او بخواهید تایید کند که پیام شما را درک کرده است
• هنگام صحبت کردن میزان صدای خود را بسنجید
• اگر نمی‌توانید پیام خود را با گفتار یا علامت ارسال کنید، چیزهایی را یادداشت کنید یا نقاشی بکشید
• با لبخند به او پاداش دهید
• به کودک کم شنوا اجازه دهید محیط خود را کاوش و کنترل کند.

آیا کودکانی که مشکلات شنوایی دارند مانند سایر کودکان رشد می کنند؟

بستگی به این دارد که مشکل چقدر زود تشخیص داده شود. کودکانی که آسیب آنها دیرتر تشخیص داده می‌شود( به‌ویژه بعد از ۲ سالگی ) ممکن است مشکلات مادام‌العمر با زبان، گفتار و سواد داشته باشند. اگر کم شنوایی در سنین بالاتر شروع شود، به خصوص پس از شروع صحبت کودک، ممکن است رشد زبان کودک شما کمتر تحت تأثیر قرار گیرد. موفقیت در مدرسه با سواد ( توانایی خواندن و نوشتن موثر) مرتبط است و سواد با ناحیه شنوایی و گفتار در مغز مرتبط است. کودکان برای اینکه بتوانند صحبت کنند نیاز به شنیدن دارند. کودکانی که می شنوند و صحبت می کنند خواندن و نوشتن را راحت تر یاد می گیرند.

چند ماه اول زندگی برای رشد ناحیه گفتار و زبان مغز حیاتی است. مطالعات نشان می دهد که هر چه کودک زودتر بشنود، مهارت های زبانی او بهتر خواهد بود. کودکان ناشنوا که زود تشخیص داده می شوند و مداخلات درمانی مناسب دریافت می کنند می توانند مانند سایر کودکان هم سن خود رشد کنند و آموزش ببینند. 

روشهای درمانی کم شنوایی

فناوری هایی مانند سمعک های دیجیتال و کاشت حلزون، حتی به کودکان ناشنوای شدید اجازه شنیدن و صحبت کردن را می دهد. حتی نوزادان تازه متولد شده را می توان به سمعک مجهز کرد. کاشت حلزون در نوزادان انجام می شود و زمان ایده آل آن قبل از یک سالگی است. 

سمعک

سمعک‌ها وسیله‌ای هستند که می‌توان با آنها به کودکان مبتلا به کم‌شنوایی کمک کرد تا دوباره به وضوح بشنوند. سمعک‌های بسیاری برای کودکان وجود دارد از جمله سمعک‌های پرقدرت برای کودکان مبتلا به کم شنوایی شدید که کیفیت بالایی از شنیدن صداها را ارائه می دهند. مدل‌های مختلفی از سمعک برای انتخاب وجود دارد، از جمله سمعک‌های پشت گوش یا مدلهایی که تقریباً به طور کامل در کانال گوش قرار دارند. سمعک را می‌توان از یک ماهگی نیز برای کودکان استفاده کرد. 

کاشت حلزون 

حلزون دستگاهی است که با جراحی کاشته می شود و مستقیماً عصب شنوایی در گوش داخلی را با امواج الکتریکی تحریک می کند. در واقع کار اصلی حلزون کاشته شده تبدیل صداها به امواج الکتریکی و انتقال آنها به مغز است.  کاشت حلزون در مواردی که کودکان قادر به استفاده از سمعک نیستند پیشنهاد می‌شود. جراحی کاشت حلزون را سنین زیر یک سال قابل انجام است. 

سیستم های شنوایی متصل به استخوان

برخی ازکودکان کاندیدای خوبی برای سیستم شنوایی لنگر استخوانی باشد (با توجه به تشخیص پرشک). سیستم شنوایی لنگر استخوانی برای افرادی که شرایط زیر را داشته باشند مناسب است: 

• ناهنجاری های شدید گوش خارجی یا میانی مانند میکروتیا و آترزی 
• افرادی که ناشنوایی یک طرفه دارند

دستگاه های گوش دادن کمکی

بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده سمعک، دستگاه‌های شنوایی کمکی مانند سیستم‌های FM را ارائه می‌کنند و برای مواردی مانند کلاسهای درس و آموزش کودکان کاربرد دارد. فناوری FM نویز اصوات محیط را حذف می‌کند و شدت صداها را تقویت می‌کند. برای استفاده از سیستم FM معلم یک میکروفون روی لباس خود نصب می‌کند تا صدای اوا مستقیماً به سمعک یا کاشت حلزون کودک منتقل شود. 

سخن آخر

توجه والدین به انجام غربالگری شنوایی پس از تولد فرزندشان اهمیت بسزایی دارد و حتما بایستی هنگام ترخیص نتیجه غربالگری را از پرسنل بیمارستان دریافت کنند. در صورتی که نتایج غربالگری شنوایی قابل قبول باشد و کودک از نظر شنوایی سالم باشد تکرار این آزمایشات حداقل تا ۱۰سالگی کودک ضروری است زیرا امکان بروز کم شنوایی تدریجی وجود دارد. در صورتی که نوزاد با کم شنوایی متولد شده باشد اقدامات درمانی در اسرع وقت باید انجام شود.

جدول غربالگری شنوایی کودکان (براساس رده سنی)