هر آن چیزی که والدین درباره نوزاد لب شکری باید بدانند

 داشتن لب شکری یکی از پدیده های رایج در بین نوزادان است. خیلی از افراد هستند که به صورت ژنتیکی با لب شکری به دنیا می آیند و بسیاری دیگر هم هستند که در اثر سندروم، بیماری یا جراحت به آن مبتلا می شوند. گرچه داشتن لب شکری در ذات یک نوع اختلال است، اما در فرهنگ های مختلف، مخصوصا فرهنگ ما ایرانی ها، داشتن لب شکری نه تنها عیب نیست، بلکه خیلی خاص و در نظر بسیاری، جذاب هم هست. اما خب طبیعتا سلیقه افراد نسبت به این پدیده تفاوت دارد. بعضی ها هستند که از داشتن لب شکری شرمنده و خجالت زده هستند و بعضی های دیگر آن را عامل جذابیت خود می دانند.

جدای از بحثی که در مورد نگاه فرهنگی به پدیده لب شکری وجود دارد، نوزادانی که با لب شکری یا بدتر از آن، شکاف سقف دهان (کام) به دنیا می ایند به هر صورت دچار یک نوع اختلال هستند. این اختلال می تواند بسیار خفیف باشد، یا برعکس شدید باشد. در بسیاری موارد پدیده لب شکری در نوزادان چیزی نیست که والدین بخواهند اقدام خاصی برای درمان کردن آن بکنند، اما در بسیاری از موارد دیگر، باید این اختلال را درمان کرد تا نوزاد دچار مشکلات جدی تر نشود.

در این مقاله قصد داریم تا بیشتر در مورد نوزادان لب شکری صحبت کنیم و به نکات کلیدی که والدین باید در مورد نوزاد لب شکری خود بدانند اشاره نماییم. با ما همراه باشید.

نوزاد لب شکری چیست

شکاف کام یا لب که در زبان مصطلح فارسی به آن لب شکری می گویند، در واقع شکافی است که روی لب بالا یا سقف دهان وجود دارد. در این مقاله قصد داریم تا روی شکاف کام مادرزادی یا نوزاد لب شکری صحبت کنیم.

فاصله ای که روی لب بالا یا در سقف دهان وجود دارد، بیشتر به خاطر آن است که بخش های مختلف صورت نوزاد در زمان رشد جنینی در داخل رحم به خوبی به یکدیگر نچسبیده اند. 

اختلال شکاف کام یا داشتن نوزاد لب شکری اتفاقا یکی از پدیده رایج در میان نوزادان جهان به شمار می رود. این پدیده گرچه در بیشتر موارد مشکل خاصی برای نوزاد ایجاد نمی کند، اما در بعضی از اوقات می تواند تعذیه نوزاد را با مشکل مواجه کند، و به همین دلیل والدین نباید سهل انگارانه با نوزاد لب شکری برخورد کنند و تا حد لازم این اختلال را جدی بگیرند.

انواع شکاف کام نوزاد همراه با تصویر

شکاف کام یا لب شکری نوزادان هرچند در اصل همه از یک نوع هستند، اما میزان و بزرگی این شکاف می تواند تفاوت داشته باشد. شکاف کام در برخی از نوزادان بسیار ملایم است، در برخی این شکاف تا زیر سوراخ بینی می رود، در برخی دو طرفه است و در برخی یک طرفه. در بخش بعدی، به همراه عکس های نوزادان لب شکری به انواع آنها نیز اشاره می کنیم.

تصویر انواع نوزاد لب شکری

نوزادان ممکن است به صورت ژنتیکی با لب شکری، شکاف کام یا هردو آنها متولد شوند. این شکاف ممکن است تنها روی یکی از بخش های کناری لب باشد یا روی هر دو بخش جنبی لب بالا به وجود بیاید. 

همچنین می تواند از یک بریدگی کوچک، تا شکاف بزرگی که حتی تا بینی می رسد، در اندازه تفاوت داشته باشد.

شکاف کام می تواند یک حفره در انتهای دهان باشد، یا مانند یک شکاف عمیق کل دهان را از انتها تا ابتدای آن به دو بخش تقسیم کرده باشد.

گاهی از اوقات هم ممکن است توسط خطوط سقف دهان پوشیده شده باشد.

مشکلات نوزاد لب شکری

شکاف کام یا لب می تواند معضلات زیادی را ایجاد کند. مخصوصا در چند ماه اول بعد از تولد، که نمی توان فرآیند های درمانی را آغاز کرد. مشکلات نوزاد لب شکری عبارتند از:

دشواری در غذا دادن به نوزاد

نوزاد لب شکری یا مبتلا به شکاف کام ممکن است نتواند به صورت عادی از سینه مادر، یا از شیشه های شیر عادی شیر بخورد، چرا که نمی تواند به خوبی دهان خود را ببندد و فرآیند بلع را انجام دهد. مادر باید از راهنمایی های تخصصی برای شیردهی به نوزاد و استفاده از شیشه های شیرهای مخصوص بهره مند باشد، چراکه تغذیه و شیردهی به این نوزادان با نوزادان عادی تفاوت دارد.

مشکلات مربوط به شنوایی

بعضی از نوزادان لب شکری یا مبتلا به شکاف کام هستند، که نسبت این نوزادان به عفونت های گوش حساس ترند و آب و مایعات راحت تر در گوششان جمع می شود. اتفاقی که می تواند روی شنوایی آنها تأثیر بگذارد. نظارت دقیق روی حس شنوایی نوزاد اهمیت بالایی دارد و اگر گرفتگی گوش نوزاد به شکل شدیدی اتفاق بیفتد، باید برای نوزاد سمعک گرفت یا از لوله های کوچکی موسوم به گیره گوش استفاده کرد تا بتوانند مایعات جمع شده در گوش را تخلیه کنند.

مشکلات مربوط به دندان

شکاف کام یا لب می تواند باعث آن باشد که دندان نوزاد به درستی رشد نکند یا بچه دچار پوسیدگی دندان شود. پزشکان متخصص راهنمایی هایی در خصوص مراقبت از رشد دندان های نوزاد به والدین خواهد داد. نوزاد لب شکری ممکن است در دوران رشد به اورتودنسی دندان نیاز داشته باشد تا دندان هایش به طور مناسبی رشد کنند.

مشکلات گفتاری

چنانچه شکاف کام یا لب اصلاح نشود می تواند در آینده منجر به ایجاد مشکلات گفتاری نیز بشود. مشکلاتی از جمله تو دماغی شدن صدای بچه در زمان حرف زدن، وقتی که بزرگتر می شود.یک متخصص گفتار و زبان درمانی رشد توانایی های زبانی و بیانی نوزاد لب شکری را در طول دوران رشد بررسی می کند و به برطرف کردن مشکلات گفتاری احتمالی کمک می نماید.

بیشتر این مشکلات بعد از عمل جراحی، که بهترین راه حل درمان نوزاد لب شکری است، یا بعد از درمان هایی مانند گفتار و زبان درمانی حل می شوند. 

تغذیه نوزاد لب شکری

به یاد داشته باشید که تغذیه یا شیردادن به نوزاد لب شکری با شیر دادن به نوزادان عادی تفاوت می کند. از آنجایی که احتمال وارد شدن شیر از شکاف لب یا کام نوزاد به مجاری دیگری مانند بینی یا گوش زیاد است، بهتر است مادر در حالت نشسته به نوزاد شیر بدهد تا خطر آسپیراسیون، یا خارج شدن شیر از بینی وگوش نوزاد کم شود.

از آنجایی که این نوزادان قدرت زیادی برای مکیدن ندارند، سری ها یا سرپستانک های عادی روی شیشه های شیر، برای شیر دادن با شیشه به نوزادان لب شکری مناسب نیست، و باید از سری های مخصوص استفاده کنید. سرپستانک های مناسب برای شیر دادن به نوزاد لب شکری باید برش صلیبی داشته باشد و بهتر است از شیشه های شیر نرم و قابل فشار استفاده کنید. 

همچنین استفاده از تغذیه کننده هایپرمن نیز می تواند برای شیردهی به این نوزادان مناسب باشد. این وسیله یک دریچه و سرپستانک خاص دارد که امکان تنظیم میزان شیر جاری شونده در دهان نوزاد را فراهم می کند و از پریدن شیر در دهان نوزاد جلوگیری به عمل می آورد.

به یاد داشته باشید که استفاده از سرپستانک های مناسب اهمیت زیادی در رشد و تکامل نوزاد لب شکری دارد. چراکه عمل مکیدن علاوه بر بحث تغذیه، نقش مهمی در تقویت و رشد عضلات داخل دهان و عضلات صورت نوزاد دارد. و برای مکیدن مناسب، سری پستانک باید کاملا دهان نوزاد را پر کند تا او بتواند با وارد کردن فشار روی پستانک و مکیدن، شیر را به داخل دهان خود جاری سازد، و علاوه بر این به صورت ابتدایی فرآیند گاز گرفتن را هم تمرین کند.

در شرایطی که نوزاد لب شکری شما در استفاده از سرپستانک مشکل داشته باشد، می توانید از قطره چکان هایی که انتهای لاستیکی دارند نیز استفاده کنید.اگر هم ترجیح می دهید از شیردهی طبیعی استفاده کنید، بهتر است در نظر داشته باشید تا پستان، بدون اینکه راه تنفس نوزاد را ببیندد کاملا شکاف لب او را بپوشاند. 

به چه علت نوزاد لب شکری می شود

پدیده لب شکری یا شکاف کام زمانی اتفاق می افتد که فرم دهی لب بالا یا سقف دهان نوزاد در زمان رشد جنینی در داخل رحم به خوبی شکل نگیرد و دو طرف لب یا دهان نتوانند به هم برسند.

اصلی ترین دلیل لب شکری شدن خیلی از نوزادان واقعا مشخص نیست. اما بعید است که اتفاقات دیگری جز بحث ژنتیک موجب آن شده باشند. از طرف دیگر تا به حال مدرکی دال براینکه اتفاقات رخ داده برای مادر، در دوران بارداری باعث لب شکری شدن نوزاد شده باشد وجود ندارد. 

در برخی از موارد خاص لب شکری شدن نوزاد را به موارد زیر هم ربط می دهند:

• ژنهایی که نوزاد از والدین خود به ارث می برد (گرچه در بیشتر موارد این ژن های موروثی تنها از طرف یکی از والدین است)
• سیگار کشیدن مادر یا نوشیدن الکل در دوران بارداری
• چاقی مادر در دوران بارداری
• عدم وجود فولیک اسید کافی در دوران بارداری
• مصرف برخی از داروهای خاص در دوران بارداری، از قبیل داروهای ضد تشنج یا قرص های استروئید

البته باید به یاد داشته باشید که در برخی از موارد، شکاف کام یا لب می تواند حاصل از عارضه ای باشد که موجب بروز اختلالات دیگری هم در زمان تولد می شود. از جمله سندروم حذف ۲۲q11 و بیماری پیر رابین.

تشخیص لب شکری نوزاد از طریق سونوگرافی غربالگری

معمولا می توان در آزمایش تصویربرداری در دوران میانی بارداری، یعنی زمانیکه مادر ۱۸ الی ۲۱ هفته است که باردار است، وجود اختلال لب شکری یا شکاف کام در جنین را شناسایی کرد. البته تمام شکاف های لب در این تصویربرداری ها قابل مشاهده نیستند و تشخیص این اختلال با امواج فراصوت در سونوگرافی هم بسیار دشوار است.

چنانچه اختلال شکاف کام در این آزمایشات خودش را نشان ندهد، معمولا به سرعت بعد از تولد نوزاد، یعنی طی آزمایشات سلامت در ۷۲ ساعت بعد از تولد می توان به سادگی آن را تشخیص داد.

در شرایط ایده آل بعد از تشخیص اختلال شکاف دهان، والدین به یک متخصص اطفال ارجاع داده می شوند تا در مورد این اختلال با آنها صحبت کند، در مورد راه های درمان به آنها اطلاع بدهد و سوالاتشان را پاسخ گوید.

اما به هر صورت چنانچه نوزاد شما به این اختلال مبتلا بود نگران نباشید. چراکه گرچه چند ماه اول ممکن است کمی سخت باشد، اما این پدیده (در صورت مشکل ساز بودن) کاملا قابل درمان است.

درمان نوزاد لب شکری

در بیشتر موارد یک برنامه درمانی طولانی مدت طرح ریزی می شود تا پدیده لب شکری یا شکاف کام در فرآیند رشد نوزاد درمان شود. عمل جراحی بهترین و سریع ترین راه برای درمان نوزاد لب شکری است اما در ادامه علاوه بر عمل جراحی، درمان با طب سنتی هم بررسی می کنیم.

درمان نوزاد لب شکری با عمل جراحی

معمولا از عمل جراحی برای درمان شکاف لب نوزاد زمانی استفاده می شود، که نوزاد به سن ۳ تا ۶ ماهگی رسیده باشد. البته این زمان، تنها مناسب برای ترمیم لب شکری یا شکاف لب است. در مورد شکاف کام، نوزاد باید حداقل به ۶ الی ۱۲ ماهگی رسیده باشد تا بتوان روی دهان او عمل جراحی انجام داد.

درمان نوزاد لب شکری با طب سنتی

در طب سنتی توصیه می شود تا مادران برای پیشگیری از لب شکری شدن نوزاد سبک زندگی سالمی را در دوران بارداری در پیش بگیرند و با معیارهای مورد تأیید طب سنتی، در کنار فعالیت های مستمر ورزشی و پرهیزهای غذایی، دوران بارداری را سپری کنند. گرچه اینها توصیه های مناسبی است، اما الزاما جلوی لب شکری شدن نوزاد را نمی گیرد.

بر طبق عقاید طبیبان سنتی، کنترل قند خون و حفظ وزن مناسب، در کنار مصرف دمنوش هایی نظیر چای سبز یا گل محمدی نیز می توانند در کاهش شانس بروز اختلال شکاف کام یا لب نوزاد موثر باشند.

اما جدای از بحث پیشگیری، حتی طب سنتی هم ادعایی در زمینه درمان مستقیم نوزاد لب شکری ندارد. تا کنون هیچ داروی گیاهی خاصی برای این اختلال معرفی نشده و همه بر روی انتخاب عمل جراحی به عنوان درمان اصلی اختلال شکاف کام اتفاق نظر دارند. اما به هر صورت تعدادی داروی گیاهی وجود دارند که می توانند در تسکین علائمی مانند ترمیم سریع پوست و رفع جای بخیه ها بعد از جراحی به نوزادان کمک کنند. این داروهای گیاهی اغلب شامل کرم های طبیعی از گیاهانی مانند گل محمدی، درخت چای، گیاه بابونه، مریم گلی، رزماری و گل اشرفی هستند که مصرف موضعی بعد از جراحی دارند. علاوه بر این مصرف روغن های نارگیل، دانه نسترن، لیمو و ژل آلوئه ورا نیز برای ترمیم زخم های بعد از جراحی توصیه شده است.

سخن پایانی

در نهایت باید اشاره کنیم که با یک پیگیری به موقع و پیشگیری از ابتلا به این معضل می توان به طور کلی از وقوع آن جلوگیری کرد. داشتن لب شکری نباید آینده فرزند شما را خراب کند. پس بهتر است با داشتن اطلاعات کافی راجع به آن، برخوردی مناسب با این پدیده داشته باشید.