بررسی همه علل شیر نخوردن نوزاد | راهکار درمان

زمان مطالعه: 10 دقیقه

تغذیه با شیر مادر، تغذیه ایده آلی برای رشد و تکامل نوزادان است و تأثیر بیولوژیکی و عاطفی منحصر به فردی بر سلامت مادر و کودک دارد. با این حال، دوران شیردهی برای مادران، چالش‌هایی دارد و آگاهی مادران در این دوران، تاثیر بسزایی در حل مسائل دارد. کاهش تمایل کودکان به شیر مادر و ترک آن، یکی از چالش‌های مهم دوران شیردهی است.

امتناع نوزاد از شیر خوردن با ناتوانی نوزاد برای گرفتن سینه مادر در روزهای اول تولد متفاوت است.و مادران باید با بررسی دقیق شرایط متوجه شوند که نوزادشان از شیر خوردن خودداری میکند یا نمیتواند سینه او را بگیرد.

اگر شیر نخوردن نوزاد به صورت ناگهانی و بعد از 6 ماهگی اتفاق بیفتد، ممکن است این سوال برای مادر ایجاد شود که آیا زمان از شیر گرفتن کودک فرارسیده است؟

امتناع از شیرخوردن، به دلایل زیادی اتفاق می‌افتد.این رفتار می‌تواند یک واکنش موقت به عوامل خارجی و یا عوامل مرتبط با مادر و کودک باشد، اگرچه گاهی اوقات هم علت آنها هرگز مشخص نمی شود. علل رایج امتناع نوزاد از گرفتن پستان مادر در ماه اول تولد معمولا به علت گرفتگی بینی نوزاد،سردرگمی در گرفتن پستان (بویژه در نوزادانی که با شیشه شیر تغذیه میشود یا از پستانک استفاده میکنند)،برفک دهان،عفونت گوش نوزاد و گاهی به دلیل حساسیت به مواد غذایی و دارویی است که مادر از آنها استفاده کرده است و مزه شیر او تغییر یافته است و نوزاد تمایلی به گرفتن سینه و شیر خوردن ندارد.

ما در اینجا برخی از رایج‌ترین دلایل اعتصاب شیرخوردن نوزاد از روز اول تولد تا قبل از دوسالگی را بررسی می‌کنیم و راهکارهایی ارایه میکنیم که بتوانید شیر دهی درست و آسانی به نوزاد خود داشته باشید، پس تا پایان مقاله همراه ما باشید.

علت شیر نخوردن نوزاد تازه متولد شده

اما ببینیم علت کم شیر خوردن نوزاد یا شیر نخوردن نوزاد تازه متولد چیست؟!
توجه به اینکه نوزاد در چه مرحله ای از شیر خوردن امتناع میکند،به تشخیص علت و رفع آن بسیار کمک میکند.اگر نوزاد قبل از اینکه شیر مادر جاری شود از شیر خوردن امتناع می کند،معمولا علت کاهش قدرت مکیدن،وضعیت نادرست شیردهی،نوک پستان صاف می باشد.

اما اگر نوزاد پس از جاری شدن شیر از گرفتن سینه مادر امتناع کند معمولا به دلیل مشکلات جسمی کودک و یا جهش زیاد شیر از سینه مادر است. در واقع صدمات زایمانی و احساس درد ناشی از آن برای کودک میتواند منجر به این شود که نوزاد از شیر خوردن امتناع کند. مثلا اگر حین زایمان یک دررفتگی کوچک در نواحی دست و پای کودک اتفاق بیافتد، با خشونت جابه‌جا شود یا توسط مادر‌نا‌آگاه با فشار به پستان چسبانده شود، کودک به‌لحاظ جسمی برای شیرخوردن به مشکل برمی‌خورد. 

در روزها و هفته‌های آتی، مسائل دیگری همچون احتقان پستان مادر، رگ‌کردن پستان یا تأخیر در شیردهی را باید بررسی کرد. برفک دهان، زخم پستان، عفونت گوش نوزاد، وضعیت نادرست شیردهی و حساسیت به غذاها و داروهای مصرفی مادر می‌تواند دیگر دلایل شیر نخوردن نوزاد تازه متولد باشد.
در ادامه مشکلات جسمی که سبب میشود نوزاد سینه مادر را رها کند یا از گرفتن سینه مادر خودداری کند را بررسی میکنیم.

علل مرتبط با مشکلات جسمی کودک در شیر نخوردن

همانطور که در بالا گفتیم گاهی اوقات مشکلات جسمی کودک میتواند منجر به امتناع او از شیر خوردن شود. یک مادر با شناخت و آگاهی در خصوص این مشکلات میتواند سریع تر راه حل مناسب برای حل این چالش بزرگ را پیدا کند. ما در ادامه این علل را برای شما بررسی می کنیم، پس همراه ما باشید.

دل دردهای کولیکی

یکی از عارضه‌های رایج در نوزادان شیرخوار است. همچنین نیاز بچه به آروغ زدن و دفع گاز نیز می‌تواند از علل امتناع او از خوردن شیر باشد. کمک به نوزاد برای آروغ زدن و همچنین ماساژ شکم او و استفاده های قطره‌های خوراکی ضد کولیک، به رفع این حالت کمک می‌کند.

شکستگی استخوان ترقوه،یا شکستگی های ناشی از ضربه های زایمانی

سبب میشود نوزاد هنگام مکیدن سینه احساس درد شدیدی داشته باشد لذا از خوردن شیر و گرفتن سینه مادر خودداری میکند.

• واکسیناسیون اخیر نوزاد (بدو تولد تا 1سالگی)

در اغلب نوزادان، واکسیناسیون، موجب تب، بیحالی، بی حوصلگی و بی رمقی او می‌شود که کاهش میل به شیرخوردن را در پی دارد. در چنین مواردی با صبر و حوصله و با فواصل کوتاه و کم حجم، شیردهی را انجام دهید.

• سرماخوردگی و عفونتها

سرماخوردگی، عفونت گوش و حلق و بینی، ناراحتی معده، برفک دهان، تبخال، بریدگی در دهان، مشکلات تنفسی و جراحتهای جسمی تمایل کودک به شیرخوردن را کاهش می‌دهند.

• مشکلات گوارشی

اسهال، یبوست، ریفلاکس گاستروازوفاژیال (برگشت از معده به مری)، کولیک و دل دردهای ناشی از نفخ شیر، از علل امتناع کودک از شیر خوردن است.

علت شیر نخوردن نوزاد ۴ ماهه در بیداری
دل در کولیکی

مهم‌ترین دلیل شیر نخوردن نوزاد چهار ماهه، دردهای ناشی از کولیک یا دل‌درد قولنجی است. در سنین بالاتر شیر نخوردن نوزاد را می‌توان به دلایل دیگری نسبت داد.

حواس پرتی

از حدود 4 ماهگی، حواس نوزادان هنگام شیردهی بسیار پرت می‌شود. آن‌ها ناگهان دنیای هیجان‌انگیز اطراف خود را کشف کرده‌اند و نمی‌خواهند در حالی که اطراف خود را کشف می‌کنند، مشغول خوردن باشند. پس این کودکان نسبت به محیط اطراف خود آگاه‌ترند و سریع‌تر حواسشان پرت می‌شود.

خستگی

کودک شما همچنین در این سن ممکن است بیش از حد خسته شود، به خصوص اگر چرت نمی‌‌زند یا خواب شبانه ضعیفی داشته باشد. این امر می‌تواند آنها را در شیر خوردن نیز بی حوصله و بداخلاق کند.

دندان در آوردن

وقتی دندان‌های کودک شما در حال رویش هستند، شیردهی معمولاً باعث آرامش می‌شود. اما گاهی اوقات، آنها تمایلی به خوردن شیر ندارند، احتمالاً به این دلیل که درد آنها را تشدید می‌کند. می توانید دهان آنها را قبل از شیر دادن با یک اسباب بازی دندان ( دندانگیر) یا یک پارچه سرد و یا یک قاسق سرد، آرام کنید.

راه حل شیر خوردن کودک ۴ ماه

سعی کنید در یک اتاق تاریک به کودک خود شیر بدهید، در حالی که کودک شما نیمه خواب است، یا در حین راه رفتن و لالایی به نوزاد خود شیر بدهید. بهتر است شیردهی در محیطی آرام و با درجه هوای مناسب 18 تا 20 درجه سانتیگراد انجام شود.

سایر علل شیر نخوردن کودک

تغییر در سرعت جریان شیر مادر، تغییر کیفیت طعم و بوی شیر، تحولات جسمی و روحی و تغییر در برنامه روزانه مادر از عوامل موثر در اعتصاب شیر کودک است. همچنین با بزرگ شدن کودک و شروع تغذیه کمکی، اگر نکات مهمی در تغذیه کمکی رعایت نشود ممکن است باعث این مشکل باشد. و گاهی هم شرایط محیطی مانند شلوغی و استرس کودک حین معاینه پزشک میتواند باعث امتناع کودک از شیر خوردن شود. که در ادامه این موارد را بررسی میکنیم.

شروع تغذیه کمکی پس از ۴ ماهگی

عدم تمایل به شیر خوردن پیش از 9 ماهگی رایج نیست. در صورتی که با بالا رفتن سن، تغذیه زودتر از موعد با آبمیوه، تغذیه کمکی و جامدات آغاز شود، تمایل کودک به خوردن شیر کمتر می‌شود. در صورت رعایت اعتدال در دستور غذایی و کاهش وعده‌های کمک غذا، کودک مجددا به شیرخوردن تمایل پیدا می‌کند. در برخی از موارد نیز، همه روشهای ممکن برای شیرخوردن مجدد نوزاد صورت می‌گیرد ولی ممکن است این روشها نتیجه نداده و منجر به قطع کامل شیر خوردن شود.

تغییر جریان شیر از سینه مادر

اگر جریان شیر مادر از پستان تغییر کند، برای مثال سریعتر شود، احساس خفگی در بلع شیر برای نوزاد ایجاد می‌شود و دست از شیر خوردن می‌کشد ویا حتی پیش دستی کرده و از گرفتن پستان خودداری میکند.در این وضعیت ابتدا کمی پستان را بدوشید،سپس شیرخوار را به سینه بگذارید.

همچنین کاهش جریان شیر و مکیدن زیاد سینه مادر برای نوزاد می‌تواند خسته کننده باشد.برای رفع این مسعله مادر میتواند شیرش را بدوشد تا سینه به اصطلاح رگ کند،سپس سینه را در دهان نوزاد بگذارد.

تغییر کیفیت طعم و بوی شیر مادر

رژیم غذایی نامناسب و استفاده از غذاهایی که طعم و بوی شیر را تغییر می‌دهند، موجب حساسیت نوزاد به شیر مادر می‌شود و میل به خوردن آن را کاهش می‌دهد. همچنین داروها و موادشیمیایی(مانند قرصهای ضدبارداری)، مواد غذایی نفاخ و مصرف مکمل‌هایی غذایی که در دوران شیردهی ممنوع هستند، سبب واکنش منفی کودک به خوردن شیر می‌شود. گاها، آلرژی کودک به شیر مادر، به کندی درمان می‌شود و ممکن است منجر به قطع شیردهی شود.

تحولات جسمی و روحی

دوران تخمک گذاری و قاعدگی، وقوع بارداری جدید و بیماری‌ها موقتا شیر مادر را کاهش می‌دهد. رایحه‌های تند و متفاوت پوست مادر، مانند عطرهای مختلف، دئودورانت، کلر/ نمک ناشی از شنا، مراجعه به آرایشگاه، سیگار کشیدن، بوهای تند و ناآشنا، برای نوزاد آزاردهنده به نظر می‌رسد و موجب بی میلی او به گرفتن سینه مادر می‌شود و یا مدت زمان و مقدار شیر خوردن او را به شدت کاهش می‌دهد. همچنین استرسهای محیط خانه مانند بحرانهای خانوادگی، تنشهای مرتبط با محیط کار و بیماری‌های روحی مانند افسردگی، موجب خلل در ارتباط مادر و نوزاد در دوران شیردهی می‌شود و موجب اعتصاب شیرخوردن می‌‌‌شود.

تغییر برنامه روزانه مادر

شاغل بودن مادر و ایجاد فاصله زمان طولانی بین مادر و نوزاد، ماموریتهای شغلی، داشتن پرستار و ارتباط کمتر مادر و کودک، سبب امتناع کودک از شیر مادر می‌شود.

اعتصاب شیر خوردن نوزاد مرتبط با عوامل محیطی

دمای نامناسب ( گرم یا سرد بودن بیش از حد)، شلوغی محیط که موجب حواس پرتی کودک از شیرخوردن می‌شود، استرس و پریشانی کودک بر اثر واکنشهای مادر مانند واکنش مادر به گاز گرفتن بچه، بر کیفیت شیرخوردن کودک تاثیر می‌گذارند.

این نکته مهم را به خاطر داشته باشید که برخی از موقعیت‌های نامناسب موجب تشویش و پریشانی نوزاد هنگام شیر خوردن می‌شوند به طور مثال، در طول معاینات پزشکی از نگه داشتن نوزاد در موقعیت شیردهی خودداری کنید.

همچنین برخی از نوزادان از اینکه سفت در آغوش گرفته شوند متنفرند ولی برخی از آنها دوست دارند در آغوشی محکم و چسبیده به سینه مادر، شیر بخورند. برای کمک به آرامش بیشتر کودک، برای او آواز بخوانید و یا با هم یک حمام گرم آرامش بخش بگیرید. آنچه واقعاً اهمیت دارد این است که نزدیکی مادر با نوزاد حفظ شود. او واقعاً باید در آغوش شما باشد که بتواند احساس امنیت کند.

استفاده نادرست و افراطی از پستانک و بطری شیر نیز باعث سردگمی کودک شده و اعتصاب از شیرخوردن از سینه مادر را در پی دارند.

علت شیر نخوردن نوزاد شیر خشکی

در بیشتر مواقع معرفی ناگهانی شیرخشک به نوزاد عامل مهمی است که موجب پس‌زدن شیشه شیر توسط نوزاد می‌شود! بهتر است در روزهای اول ترکیب شیر خشک و شیر مادر را به کودک بدهید و آرام‌آرام درصد شیر خشک را بالا ببرید.

طعم و مزه ناخوشایند شیر خشک برای کودک، فرم نامناسب نوک شیشه شیر، دمای نامناسب شیر خشک و احساس بدی که نوزاد نسبت به بطری دارد، عوامل دیگری در شیر نخوردن نوزاد شیرخشکی است.مسئله مهم بعدی تفاوت فاحش در فرم مکیدن پستانک و سینه مادر است. شیر خوردن از سینه مادر شامل سه مرحله دوشیدن، مکیدن و بلعیدن است. اما تغذیه از طریق شیشه شیر صرفا دو عملیات مکیدن و بلعیدن را شامل می‌شود. بنابراین کودک دچار گیجی و سردرگمی می‌شود که باید شیر را چطور از سینه مادر تغذیه کند؟ بمکد یا نه؟ ببلعد یا نه؟ بنابراین از خوردن شیر خشک از طریق شیشه شیر امتناع می‌کند.

شیر نخوردن ناگهانی کودک و فرارسیدن زمان از شیر گرفتن

در آخر به این پرسش مادرها پاسخ می دهیم که میپرسند، نوزاد من به طور ناگهانی از شیرخوردن امتناع کرده است. آیا این رفتار، به این معنی است که زمان از شیر گرفتنِ او فرا رسیده است؟

نوزادی که واقعاً آماده از شیر گرفتن است، تقریباً همیشه این کار را به تدریج و در طی چند هفته یا چند ماه انجام می‌دهد. اگر کودک شما به خوبی شیر می‌خورد و ناگهان از شیر خوردن امتناع می‌کند، احتمالاً به‌جای اینکه علامتی باشد که زمان از شیر گرفتن فرا رسیده است، «اعتصاب شیرخوردن» نامیده می‌شود. اعتصاب در شیر خوردن می‌تواند هم برای شما و هم برای نوزادتان ناراحت کننده باشد، اما این اتفاق، همیشه موقتی است. اکثر اعتصابات در شیر خوردن به پایان می رسد و نوزاد در عرض دو تا چهار روز به شیردهی باز می‌گردد.

درمان شیر نخوردن نوزاد

حالا در صورتیکه کودک شما به هر دلیل از شیر خوردن امتناع می‌کند راه حل چیست؟
باید به شما بگوییم که «صبوری» و«حمایت» والدین مهم‌ترین عوامل درمان شیر نخوردن نوزاد محسوب می‌شوند. تا حد امکان با کودک تماس فیزیکی داشته باشید و برنامه روتین تغذیه کودک را حفظ کنید. فراموش نکنید که استرس و نگرانی بزرگ‌ترین عامل کاهنده شیر مادر است. بنابراین به‌جای آنکه نگران اعتصاب شیرخوار خود باشید، در نهایت آرامش هم «کودک را به خوردن شیر تشویق کنید» و هم «شیر اضافه پستان‌ها را تخلیه کنید» تا با مشکلات بعدی مواجه نشوید. علت شیر نخوردن نوزاد هرچه باشد، این چند راهکار به شما کمک می‌کنند:

۱. در اوج خواب‌آلودگی به نوزاد شیر بدهید

اگر کودک دلبندتان با شیرخوردن در بیداری مشکل دارد، مواقعی شیردهی را امتحان کنید که کاملا خواب‌آلوده و ناهوشیار است. احتمالا در این مواقع پذیرش بیشتری نشان دهد.

۲. بلند شوید، حرکت کنید و شیر بدهید

دیدید بچه‌ها موقع حرکت و تاب خوردن آرام‌تر می‌شوند؟ این ترفند خوبی است که می‌توانید موقع شیردهی هم امتحان کنید. بلند شوید، قدم بزنید و کودک را به‌آرامی تکان دهید.

۳. کودک را مدل متفاوتی در آغوش بگیرید

خیلی وقت‌ها دلیل شیر نخوردن نوزاد، وضعیت و روش شیردهی است. این طبیعی است که شیرخوردن در وضعیت‌های خاصی برای کودک سخت باشد. بنابراین چند بار وضعیت شیردهی نوزاد را تغییر دهید و راحت‌ترن مدل را پیدا کنید.

۴. کودک را به تن خود بچسبانید

گاهی وقت‌ها همه چیزی که کودک برای شیرخوردن نیاز دارد، لمس تن مادر است. هم موقع شیردهی و هم در فاصله بین نوبت‌ها، تماس پوست به پوست بیشتری با کودک داشته باشید.

۵. محیط شیردهی را آرام و بی‌استرس کنید

همانطور که گفتیم یکی از شایع‌ترین دلایل شیر نخوردن نوزاد، حواس‌پرتی در محیط پر سروصدا و نا‌آرام است. به‌خصوص کودکان ۶ تا ۹ ماهه که آگاهی بیشتری نسبت به محیط اطراف خود دارند، فضای آرام، کم‌نور و بی‌سروصدا را ترجیح می‌دهند.

درمان شیر نخوردن نوزاد در بیداری

یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های تازه مادرها این است که در بیداری، چرا نوزاد شیر نمیخوره؟همان طور که در بالا گفتیم یکی از علت‌های شیر نخوردن نوزاد سه ماهه، کمتر یا بیشتر در زمان بیداری می‌تواند دندان در آوردن نوزاد، بیماری، درد، ناراحتی، استرس یا حواس پرتی نوزاد باشد. بنابراین قبل از هرکاری وضعیت سلامت کلی نوزاد را بررسی کنید و مطمئن شوید از چیزی درد نمی‌کشد و ناراحتی ندارد. 

خیلی زود ناامید نشوید و دست از تلاش نکشید. درعوض، با قرار دادن پستان و کشیدن نوک پستان روی لب‌های نوزاد، آرام‌آرام به او کمک کنید مشتاق شیرخوردن شود. در طول مدت دندان درآوردن، اگر کودک دلبندتان نوک پستان را گاز گرفت، واکنش ناگهانی و شدید نشان ندهید. به‌آرامی انگشت‌تان را بین لثه‌های نوزاد وارد کنید تا گازگرفتن را متوقف کند.

یادتان باشد مهم‌ترین عامل کمک‌کننده، آرامش محیط شیردهی و  حداقل میزان حواس‌پرتی است.

سخن پایانی

اعتصاب از شیرخوردن، امری رایج و در بیشتر مواقع موقتی است، با بهبود شرایط شیردهی و بررسی نکات ارائه شده در این مقاله، یافتن راه حل، برای شما مادران عزیز، آسانتر می‌شود. در صورتی که مشکل شیرخوردن کودک، مرتبط با بیماری‌های جسمی مادر و کودک باشد، جهت بهبود آن حتما به پزشک مراجعه شود و از مصرف خودسرانه داروها جدا خودداری شود. همچنین تحت هیچ شرایطی نباید با فشار و اجبار کودک را وادار به شیرخوردن کرد زیرا موجب استرس و آشفتگی روحی او می‌شود و شرایط جسمی او را تحت تاثیر منفی قرار می‌دهد.