عمل سزارین چگونه انجام میشود و نکات طلایی آن

زایمان سزارین یک روش جراحی است که برای زایمان از ایجاد برش هایی در شکم و رحم استفاده می شود. جراحی سزارین به عنوان روشی اضطراری شناخته شده است و در مواردی که زایمان طبیعی با مشکل مواجه می شود به عنوان جایگزین زایمان طبیعی انتخاب می شود. در این مقاله از سایت سی سیب جراحی سزارین با جزییات کامل جهت بالا بردن آگاهی مادران عزیز مورد بررسی قرار گرفته است. شما را به خواندن این مقاله آموزشی و مفید دعوت می کنیم.

سزارین چیست؟

سزارین نوعی از عمل جراحی است و در مواقعی انجام می‌شود که زایمان طبیعی امکان‌پذیر یا ایمن نباشد و سلامت مادر یا نوزاد در خطر باشد. در طی این روش، نوزاد از طریق برش های ایجاد شده در شکم و رحم به دنیا می آید. در طی عمل، جراح یک برش شکمی و رحمی برای خارج کردن نوزاد ایجاد می کند. هر دو برش به اندازه ای بزرگ هستند که سر و بدن کودک شما در آن جا قرار گیرد.

برای برش شکم، جراح شما می تواند یک برش عمودی از بین ناف تا خط شرمگاهی شما (برش کلاسیک)، یا یک برش افقی پهلو به پهلو در قسمت پایین شکم شما (برش بیکینی) ایجاد کند.

• برش های بیکینی محبوبیت بیشتری دارند و گاهی اوقات ترجیح داده می شوند زیرا بهبودی سریعتر و درد کمتری دارند و رد کمتری از جای برش باقی میماند.
• برش کلاسیک(برش عمودی) دردناک‌تر است و جای زخم محسوس‌تری بر جای می‌گذارد و اغلب با سزارین اورژانسی انجام می شود، زیرا جراح می‌تواند سریع‌تر جنین را خارج کند.

نوع برش استفاده شده به سلامت مادر و جنین بستگی دارد. برش در رحم نیز ممکن است عمودی یا افقی باشد.

برش های سزارین چگونه بسته می شوند؟

برش روی رحم همیشه با بخیه های جذب شونده بسته می شود، اما برش روی پوست ممکن است به یکی از سه روش زیر بسته شود:

بخیه با منگنه

پزشک از یک منگنه پوست برای بستن محل برش استفاده می کند. بخیه با منگنه پوست یک انتخاب محبوب است زیرا ساده ترین و سریع ترین گزینه است.

بخیه با نخ و سوزن

 پزشک با استفاده از نخ و سوزن، برش ها را کنار هم قرار می دهد. این روش از نظر زمانی کمی بیشتر طول می کشد اما برخی از کارشناسان معتقدند که می تواند گزینه بهتری باشد. برخی تحقیقات نشان می دهد که زنانی که برش های سزارین آنها با بخیه نخ و سوزن بسته می شود به طور قابل توجهی عوارض آسیبهای زخم در میان آنها کاهش می یابد.

چسب

چسب برشهای سطحی پوست را می بندد و سپس با یک پانسمان شفاف پوشانده می‌شود. برخی از متخصصان می گویند که چسب سریع تر التیام می یابد و جای زخم را به کمترین مقدار بر جای می گذارد. پزشکان بسته به عوامل متعددی از جمله نحوه انجام سزارین، نوع برش، قوام پوست و چربی شکم می توانند از چسب استفاده کنند.

مهم ترین دلایل انتخاب زایمان سزارین

تقریباً در تمامی منابع علمی، میزان مورد انتظار سزارین را ۱۳ درصد در نظر گرفته اند و طبق اسناد سازمان بهداشت جهانی، این میزان کمتر از ۱۵ درصد توصیه شده است. این اسناد همچنین گزارش می‌دهند که میانگین نرخ زایمان سزارین در سال‌های اخیر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد در کل کشورهای جهان افزایش یافته است. برخی از مطالعات نشان می دهد که احتمال سزارین یک زن ۳ برابر بیشتر از ۲۰ سال پیش است.

نرخ افزایش سزارین (C-section) در کشورهای مختلف متفاوت بوده است  به طوری که برای کشورهای در حال توسعه بسیار بیشتر از کشورهای توسعه یافته است. میزان سزارین در ایران بر اساس مطالعات مختلف از ۲۶ تا ۶۶.۵ درصد و توسط برخی مراکز خصوصی ۸۷ درصد گزارش شده است.

شایع ترین دلیلی که برای سزارین در ایران ذکر می شود، سزارین های انتخابی است که بدون علت تنها به درخواست بیمار عمل می شود. بر اساس برخی تحقیقات، علت اصلی سزارین های انتخابی در ایران ترس از درد زایمان است. اما عوامل دیگری نیز وجود دارد که بر افزایش بیش از حد سزارین در ایران تأثیر می گذارد، مانند تحصیلات، شغل، سن و محل سکونت افراد.

زایمان سزارین به دلایل مختلفی از جمله بارداری در سنین بالاتر، بارداری اول مادر، چاقی، ناراحتی جنین و غیره انجام می شود. اصلی ترین و عمده ترین دلایل زایمان سزارین را در ادامه معرفی می کنیم:

عوامل فردی و اجتماعی:

• تحصیلات عالیه مادران
• اشتغال مادران
• سن بالای ۳۵ سال
• تجربه زایمان های موفق قبلی
• ترس از درد زایمان طبیعی

دلایل پزشکی:

• حاملگی چندقلویی
• کاهش حرکات جنین
• توصیه پزشک متخصص
• سابقه بیماری های قلبی عروقی، فشار خون، چاقی و … مادر
• شرایط خاص جنین مانند نواقص مادرزادی، آسیبهای دوران بارداری و …

سزارین در چه مواردی ضروریست؟

در صورت وجود هر یک از شرایط زیر ممکن است نیاز به زایمان سزارین برنامه ریزی شده داشته باشید:

• عدم تناسب سفالوپلویک (CPD) :  اصطلاح CPD به این معنی است که سر یا بدن کودک برای عبور بدون خطر از لگن مادر بسیار بزرگ است یا لگن مادر برای به دنیا آوردن نوزادی با اندازه طبیعی بسیار کوچک است.
• زایمان سزارین قبلی: اگرچه امکان زایمان طبیعی بعد از سزارین قبلی وجود دارد، اما برای همه زنان این امکان وجود ندارد. عواملی که می توانند بر نیاز به سزارین تأثیر بگذارند عبارتند از نوع برش رحم استفاده شده در سزارین قبلی و خطر پارگی رحم.
• حاملگی چند قلو: اگرچه اغلب می توان دوقلوها را به صورت واژینال به دنیا آورد اما در اغلب مواقع تولد دو یا چند نوزاد نیاز به زایمان سزارین دارد.
• جفت سرراهی: در این حالت جفت بسیار پایین در دیواره رحم چسبیده است و خروج نوزاد از دهانه رحم را مسدود می کند.
• قرار گرفتن عرضی: نوزاد در حالت افقی یا پهلو در رحم قرار دارد. در این شرایط همیشه از زایمان سزارین استفاده می شود.
• قرارگرفتن بریچ: در حالت بریچ، نوزاد به گونه ای قرار می گیرد که ابتدا پاها یا پایین تنه از رحم خارج می شود. اگر پزشک تشخیص دهد که نوزاد را نمی توان از طریق دستکاری شکم چرخاند، باید زایمان سزارین انجام شود.

اگر هر یک از شرایط زیر در حین زایمان ایجاد شود، ممکن است به یک زایمان سزارین برنامه ریزی نشده نیاز باشد:

• عدم پیشرفت زایمان: در این حالت، دهانه رحم شروع به گشاد شدن می کند و قبل از باز شدن کامل متوقف می شود یا حرکت نوزاد در کانال زایمان متوقف می شود.
• فشرده شدن بند ناف: بند ناف دور گردن یا بدن نوزاد حلقه می شود یا بین سر نوزاد و لگن مادر گیر می کند.
• افتادگی بند ناف: بند ناف قبل از این که نوزاد از دهانه رحم خارج شود.
• افتادگی جفتی: جفت قبل از تولد نوزاد از دیواره رحم جدا می شود.
• مشکلات جنین: در طول زایمان ممکن است مشکلاتی از قبیل ضربان نامنظم قلب برای جنین ایجاد شود که موجب زایمان سزارین می شود. همچنین اگر سر کودک شما در حین زایمان به سمت پایین حرکت مناسبی نداشته باشد یا در لگن جای نگیرد سزارین اورژانسی برای شما انجام می شود.
• بیماریهای زمینه ای مادر مانند مانند فشار خون بالا، زایمان را برای مادر و کودک خطرناک‌تر کند.

برخی از زنان برای جلوگیری از زایمان یا عوارض احتمالی زایمان طبیعی یا برای راحتی زایمان برنامه ریزی شده، درخواست سزارین می کنند. با این حال، اگر قصد دارید چندین فرزند داشته باشید، سزارین انتخاب مناسبی نیست. زنانی که چندین سزارین می‌کنند به میزان بیشتری در معرض خطر مشکلات جفت و همچنین خونریزی شدید هستند که ممکن است به برداشتن رحم با جراحی (هیسترکتومی) نیاز داشته باشد.

اقدامات پیش از سزارین

اگر زایمان سزارین اورژانسی نباشد، اقدامات زیر انجام می شود:

• از شما خواسته می شود که یک فرم رضایت نامه را امضا کنید.
• متخصص بیهوشی در مورد نوع بیهوشی مورد استفاده صحبت خواهد کرد.
• فشار خون، نبض و دمای شما اندازه گیری می شود.
• موهای ناحیه اطراف برش کوتاه می شوند.
• یک کاتتر برای خالی نگه داشتن مثانه شما وارد می شود.
• برای شما دستگاه مانیتور قلب و فشار خون اعمال می شود.

قبل از انجام سزارین، با پزشک یا متخصص زنان و زایمان در مورد موارد زیر صحبت کنید:

• سلامت عمومی خودتان ، زیرا برخی موارد ممکن است بر تصمیمات پزشک در مورد جراحی و داروهای بیهوشی تأثیر بگذارد
• هرگونه مشکل خونریزی و آثار کبودی را بررسی کنید.
• هر گونه حساسیتی که ممکن است داشته باشید یا همه داروها (با نسخه و بدون نسخه)، ویتامین ها، گیاهان و مکمل هایی را که مصرف می کنید به پزشک خود اطلاع دهید. اگر سابقه اختلالات خونریزی دارید یا اگر از داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقادها)، آسپرین یا سایر داروهایی که بر لخته شدن خون تأثیر می گذارد استفاده می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است لازم باشد که این داروها را قبل از عمل قطع کنید. در صورت نیاز دارویی برای کاهش اسید معده به شما داده می شود.
• آزمایش‌هایی که باید انجام دهید: آزمایش خون برای بررسی کم خونی مادر ضروریست.

عمل سزارین چقدر طول می کشد؟

سزارین معمولی حدود ۴۵ دقیقه طول می کشد. پس از زایمان، پزشک رحم را بخیه می‌زند و برش شکمی را می‌بندد. انواع مختلفی از شرایط اضطراری وجود دارد که ممکن است در حین زایمان ایجاد شود. در برخی موارد، زایمان سزارین خیلی سریع اتفاق می‌افتد و در کمتر از ۱۵ تا ۲۰ دقیقه نوزاد به دنیا می‌آید که یک سزارین اورژانسی است.

بی حسی  برای سزارین

۳ نوع بی حسی  وجود دارد که پیش از سزارین برای مادر انجام می شود تا در حین عمل احساس درد نکند:

بی حسی نخاعی

 رایج ترین بی حسی برای سزارین برنامه ریزی شده بی حسی نخاعی است. یک سوزن بین استخوان های ستون فقرات شما وارد می شود و از طریق سوزن، ماده بی حس کننده موضعی تزریق می شود. این کار باعث می شود درد از قفسه سینه به سمت پایین حس نشود. شما حین جراحی بیدار خواهید بود و می توانید به طور عادی نفس بکشید. زمانی که کودک شما در حال تولد است، ممکن است احساس کشیدگی داشته باشید، اما دردی حس نمی کنید. در برخی موارد همزمان با تزریق نخاعی یک داروی مسکن (مورفین) تجویز می شود.

بی حس کننده اپیدورال

این روش اغلب برای کاهش درد زایمان استفاده می شود. می توان اپیدورال را برای سزارین اورژانسی اضافه کرد. اپیدورال یک لوله پلاستیکی است که در فضای اطراف ستون فقرات قرار می گیرد. بی حس کننده موضعی از طریق لوله تزریق می شود تا هر گونه احساس درد را از کمر به پایین مسدود می کند. شما حین جراحی بیدار خواهید بود و می توانید به طور عادی نفس بکشید. زمانی که کودک شما در حال تولد است، ممکن است احساس کشش در شکم کنید، اما دردی نداشته باشید.

بیهوشی عمومی

در صورتی که نوزاد شما خیلی سریع به دنیا بیاید، ممکن است بیهوشی عمومی نیز داده شود. شما از طریق ماسک اکسیژن تنفس می کنید و از طریق قطره به شما دارو می دهند که باعث خواب آلودگی شما می شود. در این روش شما حین انجام سزارین خواب هستید.

آماده شدن برای سزارین

برای آماگی پیش از سزارین مصرف غذا یا نوشیدنی از جمله آب تا ۶ ساعت قبل از سزارین ممنوع است. در برخی موارد، می توانید تا ۲ ساعت قبل از پذیرش، مایعات شفاف بنوشید. اگر سزارین اورژانسی انجام می دهید، پزشک از شما می پرسد که آخرین بار چه زمانی غذا یا نوشیدنی خورده اید تا بدانند چگونه عمل شما را ادامه دهند.

تیم زایمان شکم شما را با مواد ضد عفونی کننده تمیز می کند و آن را با پارچه های استریل می پوشاند تا خطر عفونت کاهش یابد. در بسیاری از بیمارستان ها، موهای اطراف ناحیه ای که قرار است برش داشته باشد، تراشیده می شوند تا راحت تر تمیز شوند. یک کاتتر (لوله پلاستیکی) در مثانه مادر قرار می گیرد تا در طول مثانه تخلیه شود و خالی بماند.

انجام سزارین

از شما خواسته می شود لباس های خود را در بیاورید و لباس بیمارستان بپوشید.

اگر قبل از ورود به اتاق عمل کاتتر ادراری نصب نشده باشد انجام نشده باشد در اتاق عمل انجام می شود.

به دلایل ایمنی، تسمه هایی روی پاهای شما قرار می گیرد تا شما را روی میز نگه دارد.

موهای اطراف محل جراحی تراشیده می شوند. پوست با محلول ضد عفونی کننده تمیز می شود.

شکم شما (شکم) با مواد استریل پوشیده می شود. همچنین یک پارچه در بالای سینه شما قرار میگیرد.

متخصص بیهوشی به طور مداوم ضربان قلب، فشار خون، تنفس و سطح اکسیژن خون شما را در طول عمل بررسی می کند.

هنگامی که بیهوشی اثر کرد جراح یک برش در بالای استخوان شرمگاهی، عرضی یا عمودی ایجاد می کند. ممکن است صدای دستگاه الکتروکوتر را بشنوید که از خونریزی جلوگیری می کند.

پزشک شما برش های عمیق تری در بافت ها ایجاد می کند و ماهیچه ها را تا رسیدن به دیواره رحم جدا می کند. او برش نهایی را در رحم ایجاد می کند. این برش نیز یا افقی یا عمودی است(طول هر دو حدود ۱۰ سانتی متر).

کودک شما از طریق بریدگی خارج می شود. گاهی اوقات پزشک ممکن است از فورسپس برای بلند کردن سر کودک شما استفاده کند. نوزاد پس از خارج شدن به دقت مورد بررسی قرار می گیرد. به زودی می توانید نوزاد خود را در آغوش بگیرید. تماس پوست به پوست می تواند پیوند اولیه شما را با کودک تقویت کند و شیردهی را آسان تر کند.

پس از خروج نوزاد، جراح بند ناف را قطع می کند.

معمولاً برای منقبض کردن رحم و به حداقل رساندن خونریزی، تزریق انجام می شود.

پزشک جفت شما را برمی دارد و رحم را از نظر پارگی یا تکه های جفت بررسی می کند.

برای کاهش خطر عفونت، آنتی بیوتیک داده خواهد شد.

لایه‌های ماهیچه، چربی و پوست دوباره به هم بخیه می‌شوند و یک پانسمان روی زخم اعمال می‌شود.

پس از سزارین

در بیمارستان

بعد از سزارین چندین مورد رخ می دهد، از جمله:

تا زمانی که برای رفتن به بخش آماده شوید در اتاق ریکاوری از شما مراقبت می شود. پرستاران فشار خون، تنفس، نبض، خونریزی و استحکام رحم شما را پایش می کنند.

معمولاً می‌توانید در حالت نقاهت کنار کودک خود باشید. در برخی موارد، نوزادانی که به روش سزارین متولد می شوند، ابتدا باید برای مدت کوتاهی در بخش نوزادان تحت نظر باشند.

پس از یک یا ۲ ساعت اقامت در ریکاوری، برای تکمیل دوران نقاهت در اتاق خودتان بستری خواهید شد.

با از بین رفتن بیهوشی، ممکن است در صورت نیاز داروی ضد درد دریافت کنید. دریافت ضد درد توسط پرستار یا از طریق دستگاهی که به صورت داخل وریدی (IV) به نام پمپ PCA (بی دردی کنترل شده توسط بیمار) به مادر متصل است انجام می شود. در برخی موارد، داروی مسکن از طریق کاتتر اپیدورال تجویز می شود.

با شروع مجدد فعالیت دستگاه گوارش پس از جراحی، ممکن است دچار درد نفخ شوید. حرکت در اطراف و راه رفتن به کاهش درد نفخ روده کمک می کند. ممکن است برای چند روز انقباضات رحمی را احساس کنید. پس از زایمان رحم به انقباض ادامه می دهد و در طی چند هفته کوچکتر می شود. کاتتر ادراری معمولاً یک روز پس از جراحی برداشته می شود. چند ساعت پس از جراحی به شما مایعاتی داده می شود تا بنوشید. می توانید به تدریج غذاهای جامد بیشتری میل کنید.

در خانه

برای خونریزی باید نوار بهداشتی استفاده کنید. وجود گرفتگی و خونریزی واژینال تا چند روز پس از زایمان طبیعی است. ممکن است ترشحاتی داشته باشید که طی چند هفته از قرمز تیره یا قهوه ای به رنگ روشن تر تغییر می کند. تا زمانی که پزشک اجازه نداده، دوش نگیرید، از تامپون استفاده نکنید و رابطه جنسی نداشته باشید. همچنین ممکن است محدودیت های دیگری برای فعالیت خود داشته باشید از جمله عدم فعالیت شدید ورزشی، رانندگی یا بلند کردن وسایل سنگین.

طبق توصیه پزشک، مسکن مصرف کنید. آسپرین یا برخی داروهای ضد درد دیگر ممکن است خونریزی را افزایش دهند. بنابراین فقط داروهای توصیه شده را مصرف کنید. برای ویزیت بعدی با پزشک خود برنامه ای ترتیب دهید. این ملاقات معمولاً ۲ تا ۳ هفته پس از جراحی است. در صورت بروز هر یک از این موارد، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید:

• خونریزی شدید واژن
• ترشحات بدبو از واژن شما
• تب یا لرز
• درد شدید شکم (شکم).
• افزایش درد، قرمزی، تورم، یا خونریزی یا سایر تخلیه‌های برش
• درد پا
• مشکل در تنفس، درد قفسه سینه یا تپش قلب

آیا زایمان طبیعی پس از سزارین امکانپذیر است؟

اکثر زنانی که زایمان سزارین داشته اند ممکن است در بارداری بعدی بتوانند زایمان طبیعی داشته باشند. اگر معیارهای زیر را داشته باشید، شانس زایمان طبیعی بعد از سزارین افزایش می یابد:

• در حین سزارین یک برش عرضی کم در رحم شما ایجاد شده باشد.
• اندازه لگن شما برای قرارگیری سر نوزاد در مجرای واژینال مناسب است.
• حاملگی چند قلو ندارید
• اولین سزارین شما برای حالت بریچ نوزاد انجام شده باشد.

سخن آخر

جراحی سزارین به عنوان جایگزینی مناسب برای زایمان طبیعی شناخته شده است. در جراحی سزارین با ایجاد برشهای عمودی و افقی روی شکم و ناحیه بیکینی نوزاد متولد می شود. پزشکان توصیه می کنند در صورتی که مادر و جنین از نظر شرایط بالینی در شرایط مناسب و سلامتی کامل هستند زایمان طبیعی انجام شود زیرا عوارض سزارین طولانی تر و روند بهبود کندتر از سزارین است. با این حال برخی مواقع که مادر و نوزاد در شرایط پزشکی خاصی هستند و خطر مرگ وجود دارد سزارین بهترین روش زایمان است.