پستان‌ها از غدد و مجاری مختلفی تشکیل شده است؛ غدد شیری در بافت زیرین پستان قرار گرفته و توسط مجاری شیری به سطح داخلی سینه متصل شده است که در دوران شیردهی با شیر پر می‌شوند. به دنبال انسداد مجرای شیری مشکلاتی برای مادران شیرده ایجاد می‌شود که یکی از آن‌ها ماستیت سینه است. این بیماری معمولاً خودبه‌خود یا به دلیل شیردهی در مادران شیرده بروز پیدا میکند. حدود ۱ تا ۳ درصد از مادران شیرده به ماستیت مبتلا می‌شوند.
ماستیت یا التهاب سینه باعث درد و تورم در ناحیه پستان می‌شود و گاهی به سبب درد زیاد هنگام شیردهی مادران شیردادن به نوزاد خود را متوقف می‌کنند.
در ادامه مقاله اطلاعات بیشتری در مورد ماستیت سینه، انواع آن، علل ابتلا به این عارضه، علائم و نشانه‌های بروز آن، روش‌های درمانی و راه‌های جلوگیری از بروز ماستیت سینه کسب خواهید کرد.
اگر شما نیز از دسته مادرانی هستید که از ماستیت سینه رنج می‌برید پیشنهاد می‌کنیم تا آخر مقاله با ما همراه باشید.
ماستیت سینه، انواع، علت و نشانه‌های ابتلا به آن
ماستیت سینه یکی از شایع‌ترین عارضه‌هایی است که در دوران شیردهی در پستان‌ها ظاهر می‌شود که معمولاً یک تا سه ماه پس از زایمان رخ می‌دهد اما ممکن است در افراد دیگری که زایمان نداشته‌اند و یا حتی پس از یائسگی نیز این عارضه رخ دهد.
در نگاه اول ممکن است علائم و نشانه‌های ماستیت پستان با عفونت سینه یکسان باشد؛ اما ماستیت یک عارضه التهابی است و به دو صورت عفونی و غیرعفونی تقسیم می‌شود.
انواع ماستیت سینه
- ماستیت غیرعفونی: به دنبال نشت شیر از مجرای شیری به بافت‌های اطراف ایجاد می‌شود.
- ماستیت عفونی: ورود ارگانیسم‌های عفونی مانند باکتری‌ها از طریق نوک پستان و یا شقاق یا زخم نوک پستان می‌تواند باعث بروز ماستیت عفونی در پستان‌ها شود.
علل به‌وجودآمدن ماستیت سینه:
برفک یا عفونت دهانی در نوزادان، عدم تخلیهٔ کامل سینه‌ها از شیر به دلیل انسداد و یا ناهنجاری‌های مجاری شیری و حتی جراحی‌های زیبایی پستان و پروتزهایی که اجازه تخلیه کامل شیر را نمی‌دهند؛ از عواملی است که سبب بروز ماستیت در سینه می‌شود.
زخم نوک پستان و شقاق نوک سینه‌ها نیز یکی از اصلی‌ترین علل ابتلا به ماستیت است.
همچنین احتقان پستان بعد از شروع شیردهی، تأخیر در تخلیه شیر از پستان به علت تغییر ناگهانی برنامه تغذیه نوزاد شیرخوار به دلایلی مثل خوابیدن، یا تغییر ساعت کاری مادران شیرده و شاغل، از شیر گرفتن ناگهانی شیرخوار، مهار رفلکس جهش شیر، ازدیاد تولید شیر، و عوامل دیگری مانند ضربه و آسیب‌های مکرر مانند لگد یا فشار به بافت سینه، مشکلات روحی همچون اضطراب و حتی سو تغذیه می‌توانند یکی از علل بروز ماستیت باشند.
همان‌طور که قبلاً به آن اشاره کردیم ماستیت سینه در زنانی که شیرده نیستند نیز اتفاق می‌افتد. در دوران یائسگی تغییرات هورمونی در بدن می‌تواند باعث بسته‌شدن مجاری شیر با سلول‌های مرده و باقی‌مانده‌های پوست شود. انسداد این مجاری، سینه را در برابر عفونت باکتریایی مستعدتر از پیش میکند و همین سبب بروز ماستیت می‌شود.
علائم و نشانه‌های ماستیت سینه:
- تورم و حساسیت
- درد
- احساس خستگی
- ترشحات غیرطبیعی از نوک پستان
- احساس وجود توده در پستان
- قرمزی و سفت شدن پستان
- سوزش نوک پستان هنگام شیردهی
- تب و لرز
درمان ماستیت غیرعفونی سینه
روش‌های خانگی در درمان ماستیت وجود دارد که به تسکین درد و تسریع روند بهبودی کمک خواهد کرد:
مصرف مایعات: مصرف زیاد مایعات سبب افزایش تعداد دفعات ادرارمی شود و همین امر به دفع باکتری‌ها و عوامل عفونی ماستیت از بدن کمک میکند. کم‌آبی و تغذیه نامناسب می‌تواند باعث کاهش شیر و تشدید بیماری شود.
تخلیه کامل پستان‌ها از شیر: در زمان شیردهی بهتر است هر بار شیر پستان به طور کامل تخلیه شود. حتی اگر نوزاد میلی به خوردن شیر ندارد بهتر است شیر اضافه با روش مناسبی دوشیده شود.
شیردهی مکرر: اگر ماستیت سینه باعث دردناک و سخت شدن فرایند شیردهی برای شما شده است توصیه می‌شود شیردادن به نوزاد را متوقف و یا مدت آن را کم نکنید زیرا این امر باعث گرفتگی مجرای شیر و کاهش تولید شیر می‌شود و روند بهبودی شما را کندتر خواهد کرد.
استفاده از کمپرس گرم: استفاده از کمپرس گرم قبل و بعد از شیردهی و قراردادن آن روی پستان می‌تواند نقش مؤثری در تسکین درد ناشی از ماستیت سینه داشته باشد. علاوه بر کمپرس گرم خیس کردن سینه با آب گرم نقش زیادی در کاهش درد دارد. می‌توانید لگنی از آب گرم پر کنید و با خم شدن و قراردادن پستان‌ها در آب گرم درد این ناحیه را تسکین دهید.
استفاده از سوتین‌های مناسب: در دوره درمان بهتر از سوتین و یا تاپ تنگ استفاده نکنید. استفاده از سوتین شیردهی مناسب نقش بسزایی در کاهش علائم و بهبود ماستیت سینه دارد.
رعایت بهداشت فردی: استحمام نشست و شوی مرتب سینه‌ها مانع از ورود باکتری‌های مضر به داخل مجرای خروج شیر می‌شود.
درمان ماستیت عفونی سینه
برای درمان ماستیت عفونی سینه در دوران شیردهی پزشک برای مادر و حتی ممکن است برای نوزاد نیز آنتی‌بیوتیک تجویز کند زیرا همان‌طور که گفتیم یکی از دلایل بروز این بیماری ممکن است ابتلا نوزاد به برفک دهانی باشد که از طریق شیر خوردن و نوک سینه این عفونت وارد بدن مادر شده است.
با مصرف آنتی‌بیوتیک علائم بیماری معمولاً بعد از دو روز کم‌رنگ‌تر می‌شود اما برای بهبودی کامل دوره درمان مصرف دارو باید کامل شود.
شیردهی با پستان‌های مبتلا به ماستیت عفونی ممکن است برای مادر سخت و دردناک باشد که معمولاً پزشک برای کاهش درد ناشی از ماستیت داروهای مسکن نیز برای مادرتجویز میکند. اگر در دوره شیردهی به نوع عفونی ماستیت سینه مبتلا شدید به دلیل حساسیت این دوره حتماً قبل از مصرف هرگونه دارویی با پزشک مشورت کنید و شیردهی را قطع نکنید؛ زیرا تخلیه شیر به کاهش درد و فشار و روند بهبودی شما کمک خواهد کرد. برای این کار می‌توانید شیردهی را از پستان سالم شروع کنید و پس از جریان پیداکردن شیر در بافت سینه اقدام به شیردادن به نوزاد خود با سینه مبتلا به ماستیت کنید.
پیشگیری از ماستیت سینه
روش‌های متفاوتی برای پیشگیری از ماستیت سینه وجود دارد؛ برای پیشگیری از ابتلا به ماستیت سینه مادران شیرده باید توجه داشته باشند به‌صورت مداوم فقط از یک سینه به نوازد خود شیر ندهند بدین صورت که نوزاد به طور کامل شیر یک سینه را بخورد و سپس از سینه دیگر به او شیر داده شود. اگر نوزاد فقط چند دقیقه از سینه دوم شیر خورد و یا اصلاً نخورد، در نوبت بعدی شیردهی مجدد از همان سینه شروع شود تا شیر در آن جمع نشود زیرا تعویض مداوم پستان‌ها برای شیردهی سبب تخلیه کامل سینه‌ها می‌شود. اگر نوزاد شما مشکل شیر خوردن از یک سینه را دارد می‌توانید با مطالعه مقاله ” بررسی جامع دلایل شیر خوردن نوزاد از یک سینه همراه با راهکار آن” در سایت با روش‌های مختلف برطرف‌کردن این مشکل آشنا شوید.
علاوه بر تعویض پستان تغییر وضعیت و پوزیشن شیردهی نیز نقش فراوانی در جلوگیری از ابتلا به ماستیت دارد.
همچنین بهتر است که ساعات بین شیردهی طولانی نشود و شیردهی تا زمانی که نوزاد به غذا خوردن نیفتاده ادامه داشته باشد و توقف شیردهی هم حتماً باید به‌صورت تدریجی باشد زیرا قطع ناگهانی شیردهی باعث بروز ماستیت می‌شود.
مادران در دوران شیردهی باید از رژیم غذایی کامل و مغذی برخوردار باشند؛ نوشیدن مایعات کافی، وعده‌های غذایی مفید و مکمل‌های درمانی همچون قرص آهن علاوه بر تقویت سیستم ایمنی مادر تا حد زیادی در کاهش بروز مشکلاتی همچون ماستیت سینه مؤثر است. پس بهتر است مادران شیرده در این دوران زیر نظر متخصصین و کارشناسان تغذیه برای داشتن سبک و رژیم غذایی سالم باشند.
سخن پایانی
همان‌طور که در مقاله به این موضوع اشاره کردیم ماستیت سینه یکی از شایع‌ترین مشکلات پستان در مادران شیرده است. به‌محض اینکه علائم مرتبط با آن را مانند قرمزی، تورم، درد و یا وجود توده‌ای حساس در سینه را مشاهده کردید حتماً به پزشک مراجعه کنید و درمان خود را به‌سرعت آغاز کنید. ماستیت سینه به‌طورکلی خطرناک نیست و این التهاب باعث آلوده شدن شیر مادر نمی‌شود و خطری سلامتی نوزاد را تهدید نمی‌کند هرچند که ابتلا به این بیماری شیردهی را برای مادر دردناک میکند که با مراجعه به پزشک و شروع درمان دارویی این مشکل برطرف خواهد شد. اما اگر مراجعه به پزشک را به تعویق انداخت ممکن است شدت بیماری بیشتر شود و عوارض متعددی مانند آبسه سینه به دنبال داشته باشد. بروز آبسه نشان می‌دهد که عفونت جدی‌تر از پیش شده و حتی ممکن است برای درمان آن نیاز به جراحی پیدا کنید. برای آشنایی بیشتر با آبسه و راه‌های جلوگیری از آن پیشنهاد می‌کنیم مقاله “روش پیشگیری و درمان آبسه پستان” را در سایت سی سیب را حتماً مطالعه کنید.
