داروهای درمان ناباروری می‌توانند بسیاری از مشکلات موجود در این زمینه را برطرف کنند. هر چند این داروها عوارض جانبی مختلفی دارند اما شانس باروری زوجین را افزایش می‌دهند. البته پیش از مصرف دارو حتما باید پزشک ریشه مشکل را پیدا کند و سپس داروی مناسب تجویز شود. حال ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که چند نوع داروی درمان ناباروری وجود دارد؟ هر کدام از آن‌ها چه کاری انجام می‌دهند؟ چه عوارض جانبی دارند؟ در این مقاله این داروها را بررسی می‌کنیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
آیا می‌توان به داروهای درمان ناباروری اعتماد کرد؟
داروهای ناباروری انواع مختلفی دارند. برخی از آن‌ها مناسب زنان و برخی دیگر مناسب مردان هستند. اکثر پزشکان توصیه می‌کنند زنانی که پس از 12 ماه تلاش برای بارداری، به هدف خود نمی‌رسند باید از روش‌های درمانی استفاده کنند. علاوه بر این، زنانی که پس از بارداری تجربه سقط‌های مکرر را دارند هم باید از روش‌های درمانی استفاده کنند. اصولا زنانی که بالاتر از 35 سال سن دارند، باید پس از 6 ماه تلاش و به نتیجه نرسیدن، برای درمان اقدام کنند. زنانی هم که قاعدگی منظمی ندارند یا شرایط پزشکی خاصی دارند، باید پیش از اقدام به بارداری با پزشک مشورت کنند.
برخی از داروهای باروری روی تخمک‌گذاری تاثیر می‌گذارند و آزاد شدن تخمک را منظم می‌کنند. برخی دیگر نیز هورمون‌هایی هستند که زن باید قبل از لقاح مصنوعی دریافت کند.
در حدود ده درصد از موارد ناباروری، پزشک نمی‌تواند علت خاصی را پیدا کند. به این مسئله باروری غیرقابل توضیح گفته می‌شود. معمولا در چنین مواردی از داروهایی استفاده می‌شود که هدفشان تحریک تخم‌گذاری است. این داروها می‌توانند اثرات ناشناخته مسائل مربوط به تخمک‌گذاری را کاهش دهند.
قبل از تجویز داروهای مناسب ناباروری، باید آزمایش خون، تصویربرداری از رحم و لوله‌های فالوپ و آزمایش تخمک‌گذاری انجام شود تا مشکل تشخیص داده شود. همچنین ممکن است نیاز باشد زن مدتی چرخه قاعدگی خود را دنبال کند و آن را یادداشت کند. همچنین دمای پایه بدن خود را هر روز صبح اندازه‌گیری کند.
اگر طبق تشخیص پزشک، به دارو نیاز نباشد، ممکن است IUI یا IVF توصیه شود. حتی ممکن است نیاز باشد چند ماه صبر کنید و سپس درمان را شروع کنید؛ زیرا مصرف برخی از داروها شرایط خاصی دارد و باید در روزهای خاصی از چرخه قاعدگی انجام شود. اگر راه درمانی اول موثر نباشد، پزشک با انجام آزمایشات بیشتر چرخه درمانی دیگری را توصیه خواهد کرد.
نقاط ضعف داروهای مناسب برای درمان ناباروری
پیش از اینکه داروها را نام ببریم و نحوه مصرف و… آنان را توضیح دهیم، باید بگوییم که این داروها می‌توانند در کنار نقاط مثبت، نقاط ضعفی هم داشته باشند. همه داروها چنین هستند. در ادامه به این نقاط ضعف اشاره می‌کنیم:
بارداری چندقلو: برخی از داروهای خوراکی ممکن است موجب بارداری چند قلو (کمتر از 10٪) و دو قلو شوند. اگر دارو تزریقی باشد، این میزان تا سی درصد افزایش می‌یابد دو حتی ممکن است منجر به بارداری سه قلو و بیشتر شود. هر چه تعداد جنین‌ها بیشتر باشد، خطر زایمان زودرس، وزن کن هنگام تولد و… بیشتر می‌شود.
سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS): تزریق داروهای باروری برای القای تخمک‌گذاری می‌تواند باعث OHSS شود. البته این اتفاق نادر است. در این حالت تخمدان‌ها متورم و دردناک می‌شوند. این مشکل معمولا نیازی به درمان ندارد و خود به خود از بین می‌رود. فردی که دچار این مشکل شده است، درد خفیف شکم، نفخ، تهوع، اسهال و استفراغ را ممکن است تجربه کند. در برخی موارد این مشکل موجب افزایش سریع وزن، بزرگ شدن تخمدان‌ها، جمع شدن مایع در شکم و تنگی نفس می‌شود.
تومور تخمدان: برخی از این مشکلات ممکن است در دراز مدت خود را نشان دهند. البته درصد بروز این مشکل کم است. با این حال، چند مطالعه نشان می‌دهد زنانی که داروهای باروری را به مدت 12 ماه یا بیشتر و بدون بارداری موفق مصرف می‌کنند، ممکن است در آینده در معرض خطر افزایش تومورهای تخمدان مرزی قرار بگیرند.
داروهای درمان ناباروری
در این بخش داروهای درمان ناباروری را بررسی می‌کنیم.
متفورمین
متفورمین دارویی است که همراه با رژیم غذایی، برای کاهش سطح قند خون بالا در بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 استفاده می‌شود. متفورمین برای کاهش میزان گلوکز جذب شده از روده، کاهش میزان تولید گلوکز در کبد و بهبود حساسیت به انسولین تجویز می‌شود.
اگر بیماری کلیوی شدید، اسیدوز متابولیک یا کتواسیدوز دیابتی دارید، نباید از متفورمین استفاده کنید. این دارو براز نان تجویز می‌شود. این دارو تخمک‌گذاری را تحریک می‌کند. در ادامه عوارض جانبی این دارو را نام می‌بریم:
- درد عضلانی غیرمعمول
- احساس سرما
- مشکلات تنفسی
- احساس سرگیجه، سبکی سر، خستگی یا ضعف
- درد معده، استفراغ
- ضربان قلب آهسته یا نامنظم
- قند خون پایین
- اسهال
- فمارا و لتروزول
- این داروها سطح ترشح استروژن را کنترل می‌کند و عوارض جانبی زیر را به همراه دارد:
- گرگرفتگی، گرمی یا قرمزی در صورت یا قفسه سینه
- سردرد، سرگیجه، ضعف
- درد استخوان، درد عضلات یا مفاصل
- تورم، افزایش وزن
- افزایش تعریق
- افزایش کلسترول خون
برای مطالعه بیشتر
کلومیفن
کلومیفن یک داروی غیراستروئیدی برای باروری است و باعث می‌شود غده هیپوفیز هورمون‌های لازم برای تحریک تخمک‌گذاری (آزاد شدن تخمک از تخمدان) را آزاد کند. این دارو برای ایجاد تخمک‌گذاری در زنان با شرایط خاص پزشکی (مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک) که از تخمک‌گذاری طبیعی جلوگیری می‌کنند، استفاده می‌شود. استفاده از کلومیفن برای بیش از 3 دوره درمانی ممکن است خطر ابتلا به تومور تخمدان را افزایش دهد. دوزهای بالاتر کلومیفن همچنین می‌تواند منجر به اختلالات بینایی شود.
این دارو موجب تولید تستوسترون و اسپرم را در بیضه‌ها می‌شود. افزایش سطح این هورمون‌های تولیدمثلی، علائم هیپوآندروژنیسم (تستوسترون پایین) را کاهش می‌دهد، تعداد اسپرم را افزایش می‌دهد و به طور بالقوه به بهبود آزواسپرمی غیر انسدادی کمک می‌کند، انسدادی که از ورود اسپرم به مایع منی جلوگیری می‌کند.
این دارو می‌تواند عوارض جانبی زیر را برای زنان داشته باشد:
- درد معده، نفخ
- حالت تهوع، استفراغ، اسهال
- افزایش سریع وزن، به خصوص در صورت و ناحیه میانی بدن
- کم شدن میزان ادرار
- درد هنگام نفس کشیدن، ضربان قلب سریع، احساس تنگی نفس (مخصوصاً هنگام دراز کشیدن).
- در صورت مشاهده موارد زیر، مصرف کلومیفن را متوقف کنید:
- درد یا فشار لگن، بزرگ شدن ناحیه لگن
- مشکلات بینایی
- مشاهده جرقه‌های نور یا «شناور» در دید
- افزایش حساسیت چشمان به نور
- خونریزی شدید واژن
- عوارض جانبی شایع کلومیفن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- گرگرفتگی (گرمی، قرمزی یا احساس سوزن سوزن شدن)
- درد یا حساسیت پستان
- سردرد
- خونریزی یا لکه بینی.
- عوارض جانبی این دارو برای مردان عبارت‌اند از:
- تغییر در میل جنسی
- تغییرات در خلق و خو
- تغییرات در سطح انرژی
- افزایش پرخاشگری
- طاسی با الگوی مردانه
- تاری دید
- سردرد
- افزایش هموگلوبین (پروتئین خونی که اکسیژن را حمل می‌کند و ویسکوزیته یا ضخامت خون را افزایش می‌دهد)
- بزرگ شدن غده پروستات
- حساسیت سینه
- آکنه خفیف
اویدرل
Ovidrel هورمونی است که برای تخمک‌گذاری و درمان ناباروری در زنان استفاده می‌شود. این دارو در زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان موثر نیست. از این دارو برای درمان هیپوگنادیسم، وضعیتی که در آن بدن تستوسترون کافی تولید نمی‌کند هم استفاده می‌شود. پس هم برای زنان و هم برای مردان کاربرد دارد. در ادامه عوارض جانبی این دارو را بررسی می‌کنیم:
- درد شدید معده یا درد لگن
- افزایش وزن سریع، تورم در اطراف کمر، احساس تنگی نفس
- حالت تهوع و استفراغ شدید، اسهال
- کم شدن میزان ادرار
- سردرد، افسردگی
- احساس بی‌قراری یا تحریک‌پذیری
- ورم
- حساسیت یا تورم سینه
- درد محل تزریق دارو
منوپیور
از این داروی تزریقی برای درمان ناباروری در زنان استفاده می‌شود. منوتروپین‌ها مخلوطی از هورمون محرک فولیکول (FSH) و هورمون لوتئینه کننده (LH) هستند که توسط غده هیپوفیز در بدن تولید می‌شوند. بسیاری از زنانی که برای درمان، منوتروپین را انتخاب می‌کنند، قبلاً کلومیفن (مثلاً سروفن) را امتحان کرده‌اند و هنوز نتوانسته‌اند باردار شوند. منوتروپین‌ها همچنین ممکن است برای ایجاد چندین فولیکول در تخمدان مورداستفاده قرار گیرند که سپس می‌توان آن‌ها را برای استفاده در انتقال گامت به داخل فالوپ (GIFT) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده کرد.
این دارو نیز عوارض جانبی دارد که ممکن است در حین مصرف و حتی بعد از آن، این موارد را تجربه کنید:
- کمر درد
- حساسیت سینه
- احساس گرما، قرمزی صورت، گردن، بازوها و گاهی اوقات قسمت بالای سینه
- تغییرات قاعدگی
- درد عضلانی
- خستگی یا ضعف غیرمعمول
- درد شکم یا معده (شدید)
- نفخ (متوسط تا شدید)
- درد قفسه سینه یا مشکل در تنفس
- کاهش مقدار ادرار
- احساس سوء هاضمه
- احساس کلی ناراحتی یا بیماری
- سردرد، شدید و ضربان دار
- حالت تهوع، استفراغ یا اسهال (ادامه‌دار یا شدید)
- درد لگن (شدید)
- گرفتگی شدید رحم
- تنگی نفس یا خس‌خس سینه
- تورم ساق پا
- افزایش وزن (سریع)
پرگنیل
پرگنیل هورمونی است که برای تخمک‌گذاری و درمان ناباروری در زنان استفاده می‌شود. Pregnyl در زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان موثر نیست. از این دارو برای درمان هیپوگنادیسم هم استفاده می‌شود. این دارو نیز عوارض جانبی مشابه با داروهای پیشین دارد.
گنادوتروپین جفتی انسان
این دارو نیز همانند پرگنیل است و برای درمان تخمک‌گذاری و هیپوگنادیسم استفاده می‌شود. گنادوتروپین‌ها قوی‌ترین داروهای تحریک‌کننده تخمک‌گذاری هستند. این داروها معمولاً در بافت چربی تزریق می‌شوند.
نوارل
Novarel هورمونی است که برای تخمک‌گذاری و درمان ناباروری در زنان استفاده می‌شود. این دارو در زنان مبتلا به نارسایی اولیه تخمدان موثر نیست. از آن برای درمان هیپوگنادیسم هم استفاده می‌شود. عوارض این دارو نیز همانند داروهای ذکر شده است.
لوپرولید
این داروی تجویزی موجب آزادسازی گنادوتروپین (GnRH) می‌شود. تولید هورمون به صورت موقت افزایش پیدا می‌کند. لوپرولید باعث کاهش میزان تستوسترون در مردان یا استروژن در زنان می‌شود. از این دارو برای درمان علائم آندومتریوز یا رشد بیش از حد پوشش داخلی رحم و فیبروم نیز استفاده می‌شود. در صورت داشتن علائم واکنش آلرژیک مانند کهیر، تعریق، ضربان قلب سریع، سرگیجه، تنفس دشوار، تورم در صورت یا گلو و واکنش شدید پوستی، تب، گلودرد، سوزش چشم، درد، بثورات پوستی قرمز یا بنفش که به تدریج گسترش می‌یابد و باعث ایجاد تاول می‌شوند، به پزشک مراجعه کنید.
پروژسترون
این هورمون برای تنظیم تخمک‌گذاری و قاعدگی اهمیت دارد. پروژسترون توسط تخمدان‌ها تولید می‌شود. در واقع منبع اصلی آن تخمدان‌ها هستند. مقدار کمی از آن هم توسط غدد فوق کلیوی تولید می‌شود. این دارو به زنانی داده می‌شود که هنوز به سن یائسگی نرسیده‌اند اما پریود نمی‌شوند. عوارض این دارو شامل موارد زیر می‌شود:
- خونریزی غیرمعمول واژینال
- درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
- توده سینه
- مشکلات بینایی ناگهانی، سردرد شدید یا درد پشت چشم
- علائم افسردگی (مشکلات خواب، ضعف، تغییرات خلقی)
- سرگیجه یا خواب‌آلودگی شدید، احساس چرخش، گیجی، تنگی نفس
- یبوست، اسهال، سوزش سر دل
- نفخ، تورم در دست‌ها یا پاها
- درد مفاصل
- گرگرفتگی
- ترشحات واژن
فرتینکس یا اوروفولیتروپین
تزریق اوروفولیتروپین برای درمان ناباروری در زنان استفاده می‌شود. این دارو شامل هورمونی است که هورمون فولیکول (FSH) را تحریک می‌کند. FSH توسط غده هیپوفیز در بدن تولید می‌شود و به رشد تخمک در تخمدان زنان کمک می‌کند. Urofollitropin اغلب در زنانی که سطوح پایین FSH و سطح LH بسیار بالا دارند استفاده می‌شود. زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک معمولاً دارای سطوحی از این قبیل هستند و برای جبران مقادیر کم FSH با Urofollitropin درمان می‌شوند. بسیاری از زنان تحت درمان با Urofollitropin قبلاً کلومیفن (مثلاً سروفن) را امتحان کرده‌اند و نتیجه نگرفته‌اند. همچنین ممکن است از اوروفولیتروپین برای ایجاد چندین فولیکول در تخمدان استفاده شود که سپس می‌توان آن‌ها را برای استفاده در انتقال گامت به داخل فالوپ (GIFT) یا لقاح آزمایشگاهی (IVF) استفاده کرد.
براول
براول نیز هورمونی است که محرک فولیکول است. Bravelle همراه با سایر داروها برای درمان ناباروری در زنان مبتلا به کمبود FSH استفاده می‌شود. این دارو همچنین برای کمک به تخمدان‌ها برای تولید چندین تخمک برای استفاده در لقاح آزمایشگاهی استفاده می‌شود.
البته این دارو به تنهایی موجب تولید تخمک نمی‌شود. بلکه باید در کنار داروهای دیگر استفاده شود. این دارو نیز عوارض جانبی همانند افزایش ناگهانی وزن، درد معده، حالت تهوع، اسهال، افزایش ضربان قلب، درد قفسه سینه و… شود.
آناستروزول
آناستروزول یا آریمیدکس در ابتدا برای سرطان سینه ساخته شد، اما اکنون برای درمان ناباروری گروه خاصی از مردان هم استفاده می‌شود. برخلاف سایر داروهای باروری، آناستازول آنزیم آروماتاز را که از تبدیل شدن تستوسترون به استرادیول جلوگیری می‌کند، مسدود می‌کند. این مکانیسم به افزایش سطح تستوسترون و کاهش سطح استروژن کمک می‌کند. این دارو ممکن است عوارض جانبی زیر را داشته باشد:
- حالت تهوع
- بی‌خوابی
- درد استخوان
- سرفه کردن
- افزایش تعداد گلبول‌های قرمز
- افزایش آنزیم‌های کبدی
کلام آخر
در این مقاله از سی سیب به بررسی داروهای درمان ناباروری پرداختیم و تاثیر آن‌ها بر باروری و عوارض جانبی این داروها را بررسی کردیم. همه داروها در کنار تأثیرات مثبت، نقاط ضعفی دارند و این داروها نیز از این امر مستثنا نیستند. این دارو باید با تجویز پزشک استفاده شوند. دوز آن‌ها را هم پزشک باید مشخص کند. در صورتی که مصرف آن‌ها موجب بروز مشکلاتی در شما شد، حتما باید با پزشک خود در میان بگذارید. تجربه شما در این زمینه چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
بارداری
زایمان