حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد از خانم‌های باردار علاوه بر حالت تهوع، خستگی و تورم پاها در برخی از مقاطع بارداری به کمر درد نیز دچار می‌شوند. این نوع کمر درد معمولا قسمت پایین کمر را درگیر می‌کند. عوامل بسیاری از جمله تغییرات هورمونی و تغییر در وضعیت قرارگیری بدن (پوسچر) می‌تواند در ایجاد کمر درد در بارداری نقش داشته باشد.
ما در مقاله زیر قصد داریم درباره این مشکل شایع در حاملگی صحبت کنیم. در ابتدا به شرح علائم کمر درد و دلایل بروز آن در حاملگی می‌پردازیم. سپس چند روش برای تسکین و جلوگیری از ابتلا به آن معرفی می‌کنیم و در پایان توضیح خواهیم داد که در چه مواقعی لازم است به پزشک مراجعه کنید. لطفا با ما همراه باشید.
در بارداری کدام قسمت کمر درد می‌گیرد
کمر درد در این دوره می‌تواند بسیار شبیه کمر دردهایی باشد که قبل از حاملگی تجربه کرده‌اید. برخی از مهم‌ترین علائم آن عبارتند از:
- درد در وسط کمر
- درد در بالا یا دو طرف کمر
- درد روی استخوان شرمگاهی
- درد در باسن یا ران
- دردی که می‌تواند به پاها سرایت کند
- احساس سفتی یا ناراحتی پس از نشستن یا ایستادن بمدت طولانی
علل کمر درد در بارداری
دلایل کمر درد در سه ماهه اول حاملگی تا حدودی با سه ماهه دوم و سوم متفاوت است. در زیر به متداول‌ترین علل این درد می‌پردازیم:
علل کمر درد در سه ماهه اول حاملگی
عواملی که می‌توانند به درد کمر در سه ماهه اول حاملگی منجر شوند، عبارتند از تغییرات هورمونی و استرس.
- تغییرات هورمونی: در طول سه ماهه اول، سطوح پروژسترون در بدن مادر به سرعت افزایش می‌یابد. مقادیر بالای این هورمون به شل شدن عضلات و رباط‌های نزدیک لگن کمک می‌کند که این امر می‌تواند بر هم ترازی و ثبات مفاصل تأثیر بگذارد. هورمون دیگری که در این دوره در بدن خانم‌های باردار ترشح می‌شود، ریلکسین یا هورمون آرامش است که آن هم می‌تواند با شل کردن رباط‌ها باعث تغییر در وضعیت قرارگیری بدن و درد در پایین کمر شود.
- استرس: اگرچه بسیاری از افراد، بارداری را یک رویداد هیجان انگیز و رویایی می‌دانند اما آن می‌تواند منبع جدیدی از استرس نیز باشد. استرس علاوه بر تأثیر روی خلق و خو و وضعیت روانی فرد می‌تواند باعث بروز علائم فیزیکی مانند خستگی، سر درد، سفتی و درد عضلات کمر نیز شود.
علل کمر درد در سه ماهه دوم و سوم حاملگی
در سه ماهه دوم و سوم بارداری با رشد جنین، رحم به بزرگ شدن ادامه می‌دهد. همانطور که در زیر توضیح خواهیم داد تغییر در وضعیت قرارگیری بدن، افزایش وزن و جداشدگی عضله همگی می‌توانند به درد کمر در حاملگی منجر شوند.
- خم شدن بدن به عقب: با بالا رفتن وزن جنین، مرکز ثقل یک زن حامله به قسمت جلوی بدن او منتقل می‌شود. برخی از خانم‌ها برای بدست آوردن تعادل خود به ناچار به عقب خم می‌شوند. این کار، روی عضلات پشت فشار اضافی وارد می‌کند که می‌تواند به درد در قسمت پایین کمر و سفتی عضلات منجر شود.
- افزایش وزن: بالا رفتن وزن مادر در دوره حاملگی می‌تواند در بروز درد کمر و مفصل نقش داشته باشد. مقدار وزنی که یک خانم در دوره حاملگی اضافه می‌کند، می‌تواند بر سلامت کلی او و کودکش تأثیر بگذارد. متخصص زنان و زایمان با توجه به وزن پیش از بارداری خانم شما مشخص می‌کند که چه میزان افزایش وزن برای مادر و کودک ایمن و بی خطر است.
- جداشدگی عضله: شکم از دو نوار موازی عضله تشکیل شده است که در وسط شکم به هم متصل می‌شوند. در دوره بارداری، جنین در حال رشد به عضلات شکم فشار وارد می‌کند و باعث کشیدگی و در برخی موارد جدا شدن آنها می شود. این فشار می‌تواند به وضعیتی به نام دیاستاز رکتی منجر شود.
درمان کمر درد در بارداری
درد کمر در حاملگی بسیار شایع است اما در اکثر موارد جدی نیست. در حالیکه این وضعیت ممکن است بطور کامل قابل پیشگیری نباشد اما شما با ایجاد برخی تغییرات می‌توانید به کاهش شدت یا دفعات بروز این درد کمک نمایید. برخی از گزینه‌های موثر برای درمان کمر درد عبارتند از:
- ورزش: ورزش منظم می‌تواند با تقویت عضلات و افزایش انعطاف پذیری، فشار وارده بر ستون فقرات شما را کاهش دهد. ورزش‌های مناسب برای کاهش کمر درد در بارداری عبارتند از پیاده روی، شنا، دوچرخه ثابت و حرکات کششی. پزشک نیز می‌تواند تمریناتی برای تقویت کمر و عضلات شکم به شما توصیه کند.
- گرما و سرما: قرار دادن کمپرس گرم و سرد روی کمر ممکن است به کاهش درد آن کمک کند. در این روش ابتدا کمپرس سرد را به مدت ۲۰ دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید. بعد از ۲ یا ۳ روز کمپرس سرد از یک پد گرم کننده یا کیسه آب گرم روی ناحیه دردناک استفاده کنید. مراقب باشید که کمپرس گرم را روی شکم‌تان قرار ندهید.
- بهبود پوسچر (وضعیت قرارگیری بدن): قرارگیری بدن در وضعیت نامناسب می‌تواند به ستون فقرات شما فشار وارد کند. بنابراین سعی کنید در هنگام کار کردن، نشستن یا خوابیدن از پوسچر صحیح استفاده کنید. خوابیدن به پهلو با قرار دادن یک بالش بین زانوها می‌تواند فشار وارده بر کمر شما را کاهش دهد. هنگام نشستن، یک بالش پشت‌تان قرار دهید، برای جلوگیری از آویزان شدن پاهایتان، آنها را روی یک چهارپایه کوتاه بگذارید و صاف بنشینید.
- مشاوره: اگر کمر درد شما ناشی از استرس است یا بخاطر آن تشدید می‌شود، صحبت با مشاور می‌تواند بسیار موثر باشد. شما افکار و احساسات خود را با یک درمانگر مطرح خواهید کرد و او در درک احساسات‌تان و مقابله با استرس به شما کمک خواهد کرد.
- مصرف دارو: اگر کمر درد شدید یا مداوم دارید، ممکن است پزشک برای درمان التهاب و تسکین علائم برای شما داروهای ضد درد یا شل کننده‌های عضلانی تجویز کند.
- مراجعه به متخصص: اگر کمر درد شما بسیار شدید است یا در فعالیت‌های روزمره‌تان اختلال ایجاد می‌کند، ممکن است لازم باشد به یک فیزیوتراپیست یا ماساژ درمانگر مراجعه کنید. اما قبل از مراجعه به آنها حتما نظر متخصص زنان خود را جویا شوید.
نکاتی برای جلوگیری از کمر درد در بارداری
در حالیکه روش‌های گفته شده در بالا می‌توانند تا حدود زیادی به کاهش کمر درد کمک کنند، ایجاد برخی تغییرات کوچک در عادات روزمره شما نیز ممکن است برای جلوگیری از تحریک یا تشدید کمر در مفید باشد. برخی از این تغییرات عبارتند از:
- اگر می‌خواهید چیزی از روی زمین بردارید، بجای خم شدن بهتر است چمباتمه بزنید.
- از پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند یا سایر کفش‌هایی که پشتیبانی کافی فراهم نمی‌کنند، خودداری کنید.
- از خوابیدن به پشت اجتناب کنید.
- اگر هنگام نشستن پاهای شما به زمین نمی‌رسد، یک چهارپایه کوچک زیر کف پای خود قرار دهید تا زانوها هم سطح باسن‌تان قرار گیرد.
- از ایستادن طولانی مدت یا بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
- تکنیک‌های تمدد اعصاب را یاد بگیرید و بکار ببرید. آنها می‌توانند به شما کمک کنند استرس خود را مدیریت کنید و خواب آرام‌تری داشته باشید بخصوص اگر کمر درد در هنگام خوابیدن به سراغ‌تان می‌آید.
- در صورت نیاز از یک کمربند محافظ پشت استفاده کنید.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنید
حتی اگر کمر درد خفیف دارید، لازم است پزشک‌تان را از آن مطلع سازید. او می‌تواند بهترین روش‌ها را برای مدیریت علائم به شما توصیه کند و جلوی تشدید ناراحتی‌تان را بگیرد.
اگر علائم شما شدید، مداوم یا مزمن هستند، فورا با پزشک خود تماس بگیرید. در صورتی که کمر درد شما با علائم زیر همراه است، لازم است فورا به دنبال مراقبت‌های پزشکی بروید:
- بی حسی یا ضعف: درد شدید، بی حسی یا ضعف در پاها ممکن است نشانه وضعیتی به نام سیاتیک باشد. در حالیکه سیاتیک در بارداری چندان شایع نیست اما علائم آن تقریبا شبیه کمر درد معمولی است. با اینحال سیاتیک می‌تواند باعث درد پا شود که شدیدتر از کمر درد شما خواهد بود. شما احتمالا این درد را در زیر زانو، در پا و انگشتان پا به همراه حس گزگز، بی حسی یا ضعف احساس خواهید کرد. در صورت احساس ضعف در یک یا هر دو پا، بی حسی در پاها، کشاله ران، مثانه یا مقعد فورا یا پزشک خود تماس بگیرید.
- تب و درد مبهم: تب به همراه درد مبهم در قسمت پایین کمر یا دو طرف کمر می‌تواند نشانه عفونت کلیه یا مثانه یا مشکلات دستگاه ادراری باشد. این وضعیت نیازمند توجه فوری و درمان با آنتی بیوتیک است. در صورت احساس کمر درد با ادرار دردناک، خون در ادرار، لرز یا تب فورا به پزشک مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که عدم درمان بموقع عفونت ادراری و عفونت کلیه در بارداری می‌تواند به زایمان زودرس و عوارض ناشی از آن منجر شود.
- لکه بینی یا خونریزی واژینال: اگر کمر درد شما بسیار شدید و همراه با خونریزی یا لکه بینی و انقباضات عضلانی(شبیه انقباضات زایمان) است، لازم است هر چه سریع‌تر برای بررسی سلامت جنین به پزشک مراجعه کنید.
حرف آخر
بطور متوسط حدود ۶۰ درصد از زنان باردار به دلیل رشد رحم و تغییرات هورمونی، تغییر در وضعیت قرار گیری بدن (پوسچر) و بالا رفتن وزن به کمر درد دچار می‌شوند. ورزش‌هایی مانند پیاده روی، شنا و حرکات کششی می‌توانند در کنترل این درد موثر باشند. استفاده از کمپرس گرم و سرد، بهبود پوسچر و مصرف دارو نیز می‌توانند به کاهش علائم شما کمک کنند. اما اگر درد شما ادامه دار و شدید بود یا با علائم دیگری مانند تب یا خونریزی واژینال همراه بود، بلافاصله به پزشک مراجعه کنید. از همراهی شما تا پایان مطلب امروز سپاسگزاریم. منتظر تجربیات و نظرات سازنده شما خوانندگان گرامی هستیم.
