پارگی کیسه آب در بارداری و خطرات آن

در دوران بارداری، جنین شما درون یک کیسه آب غوطه ور است که از آن در مقابل عفونت و ضربه محافظت می‌کند. درون این کیسه یک مایع شفاف و بدون بو به نام مایع آمنیوتیک وجود دارد که در صورت مخلوط شدن با خون یا مدفوع می‌تواند مشکل ساز شود. پارگی کیسه آمنیوتیک در حین زایمان یا ساعاتی قبل از آن امری طبیعی است اما اگر این مسئله قبل از هفته ۳۷ بارداریی اتفاق بیفتد، دیگر نرمال نیست و یک وضعیت اورژانسی در نظر گرفته می‌شود. در چنین شرایطی احتمال زایمان زودرس و گسترش عفونت در بدن مادر و کودک به شدت افزایش می‌یابد. در مطلب امروز قصد داریم بطور کامل به بحث پارگی کیسه آب در بارداری بپردازیم.

ابتدا توضیح می‌دهیم که پارگی زودرس کیسه آب دقیقا به چه معنا است، سپس به علائم، دلایل وقوع و خطرات آن می‌پردازیم و در انتها در مورد روش تشخیص و اقدامات لازم پس از پارگی زودرس کیسه آمنیوتیک صحبت خواهیم کرد. لطفا تا پایان مطلب مفید امروز با ما همراه باشید.

فواید کیسه آب برای جنین چیست؟

از مهمترین فواید کیسه آب برای جنین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

۱. رشد متقارن جنین را تضمین می‌کند.

جنین باید در فضایی رشد کند که فشار از همه جهات برابر باشد. اگر فشار بر یک طرف افزایش یابد، شکل‌گیری اندام کودک نامتقارن خواهد شد. کیسه آب باعث می‌شود که فشار اطراف بدن جنین کاملا همگن شود.

۲. از چسبیدن غشا آمنیوتیک به بدن جنین جلوگیری می‌کند.

آب موجود در کیسه، فضای حائلی بین جنین و دیواره غشاء ایجاد می‌کند. این مزیت از چسیبدن غشا و ایجاد مشکل در شکل‌گیری پوست بدن جنین پیشگیری می‌کند.

۳. از جنین در برابر ضربه‌های خارجی محافظت می‌کند.

مایع موجود در کیسه آب، به عنوان ضربه‌گیر عمل می‌کند. ممکن است به طور ناخواسته در طول بارداری ضربه یا فشاری روی شکم شما وارد شود که کیسه تا حدود زیادی از وارد شدن آن به بدن جنین پیشگیری می‌کند.

۴. ثابت ماندن دمای بدن جنین را تضمین می‌کند.

مایع آمنیوتیک که در کیسه آب وجود دارد هم دما با بدن مادر است. از آنجا که مایع تمام سطح بدن جنین را دربرگرفته است، باعث می‌شود دمای تمام سطح بدن کودک ثابت و همگن بماند.

۵. رشد ریه‌های جنین را تضمین می‌کند.

ریه‌های کودک از مناطق حساس و آسیب‌پذیر بدن هستند. در طول بارداری ریه‌ها رشد کرده و حرکاتی را انجام خواهند داد. فشار مناسب درون کیسه آب شرایط لازم را برای رشد ریه‌ها فراهم می‌کند.

۶. خون‌رسانی مناسب به جنین

با جلوگیری از فشرده شدن بند ناف نوزاد، به خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی مناسب به نوزاد کمک می‌کند.

۷. رشد مناسب سیستم اسکلتی عضلانی

کیسه آب با اجازه دادن به جنین برای حرکت آزادانه، به رشد سیستم اسکلتی عضلانی او کمک می‌کند.

پارگی زودرس کیسه آب

مایع آمنیوتیک، آبی است که کودک شما را درون رحم احاطه کرده است. این مایع در غشاها یا لایه‌هایی از بافت به نام کیسه آمنیوتیک جمع شده است. در اغلب موارد این غشاها در حین زایمان یا نزدیک آن پاره می‌شوند که این جای نگرانی ندارد. اما اگر این کیسه قبل از هفته ۳۷ حاملگی پاره شود، به آن پارگی زودرس کیسه آب (PPROM) می‌گونید  که برای ۳ درصد از زنان باردار رخ می‌دهد. هر چه این مسئله زودتر اتفاق بیفتد، خطرات آن برای شما و کودک‌تان بیشتر خواهد بود.

نشانه‌های پارگی کیسه آب در بارداری

تشخیص قطعی این وضعیت توسط پزشک متخصص انجام می‌شود اما آگاهی از نشانه‌های نشت مایع آمنیوتیک می‌تواند  به پیگیری سریع‌تر شما منجر شود. موارد زیر، متداول‌ترین نشانه‌هایی هستند که باید به آنها توجه کنید:

• جریان نشت مایع، غیر قابل کنترل است: در صورت پارگی کیسه آمنیوتیک ممکن است شما جریان شدید مایع را احساس کنید یا فقط متوجه یک نشت آهسته شوید. مقدار آن به محل پارگی کیسه بستگی خواهد داشت. اگر کیسه در زیر سر نوزاد پاره شود، مایع جمع شده و بیرون می ریزد اما اگر پارگی در قسمت‌های بالاتر رحم اتفاق بیفتد، مایع بین کیسه و دیواره رحم نشت می‌کند و بنابریان جریان آنقدر سنگین نخواهد بود.
• عمدتا شفاف و بدون بو است: بطور کلی مایع آمنیوتیک بدون بو است اگرچه برخی از افراد یک بوی شیرین مانند کلر را تشخیص می‌دهند. همچنین آن عموما شفاف یا صورتی ملایم با رگه‌هایی از خون است.
• شما نوعی زور یا فشار بدون درد را احساس خواهید کرد: برخی از افراد در هنگام پاره شدن کیسه آمنیوتیک، احساس فشار می‌کنند. بقیه ممکن است نوعی صدای ترکیدن را پس از نشت مایع بشنوند. اما هیچ کدام از اینها دردناک نیست.
• ممکن است شبیه نشت ادرار باشد: این وضعیت می‌تواند شبیه بی اختیاری ادرار باشد که در سه ماهه سوم حاملگی رایج است اما تفاوت هایی با آن دارد. رنگ ادرار زرد و بوی آن شبیه آمونیاک است در حالیکه مایع آمنیویک معمولا بدون رنگ و بو است.
• مانند ترشحات چسبنده و غلیظ نیست: خانم‌های باردار ممکن است پارگی کیسه آمنیوتیک را با ترشحات معمول بارداری اشتباه بگیرند بخصوص اگر به آرامی نشت کند. در حالیکه هر دو آنها بدون بو هستند اما ترشحات معمولا چسبنده‌تر و غلیظ تر بوده و ممکن است شبیه مخاط سفید شفاف یا شیری بنظر برسند. در حالیکه مایع آمنیوتیک معمولا بسیار رقیق و آبکی است.

دلایل پارگی کیسه آب در بارداری و خطرات آن

در بیشتر موارد، علت دقیق این مسئله مشخص نیست اما برخی از علل یا عوامل خطر عبارتند از:

• عفونت‌های رحم، دهانه رحم یا واژن
• کشش بیش از حد مایع آمنیوتیک – در صورتی اتفاق می‌افتد که حجم مایع آمنیوتیک از حد نرمال بیشتر شود
• سیگار کشیدن
• جراحی یا بیوپسی (نمونه برداری) از دهانه رحم
• اگر در بارداری قبلی‌تان سابقه پارگی کیسه آب داشتید

اما در اغلب موارد زنانی که به این وضعیت دچار می‌شوند، هیچ گونه ریسک فاکتوری ندارند.

خطرات

همانطور که گفته شد، پاره شدن زودتر از موعد ساک آمنیوتیک می‌تواند عوارضی برای مادر و کودک به همراه داشته باشد. در زیر به مهم‌ترین آنها می‌پردازیم.

عفونت

این غشاها یک سد محافظ در اطراف کودک تشکیل می‌دهند. پس از پاره شدن این غشاها، خطر ورود عفونت (کوریوآمنیوتیت) به رحم شما وجود دارد. اگر به عفونت دچار شوید، این امر می‌تواند منجر شود که زودتر زایمان کنید یا باعث ایجاد سپسیس در شما یا نوزادتان شود.

علائم عفونت عبارتند از افزایش دمای بدن، ترشح غیر معمول واژن با بوی نامطبوع، ضربان نبض سریع و درد در قسمت پایین شکم. ضربان قلب کودک نیز ممکن است سریع‌تر از حد طبیعی باشد.

اگر نشانه‌هایی مبنی بر عفونت وجود داشته باشد، ممکن است لازم باشد برای جلوگیری از بدحالی بیشتر شما و نوزادتان، او را فورا بدنیا بیاورید.

زایمان زودرس

حدود ۵۰ درصد از زنانی که پارگی زودرس کیسه آب را تجربه می‌کنند، در عرض هفته اول پس از این اتفاق زایمان می‌نمایند. هر چه هفته بارداری شما بالاتر باشد، احتمال زایمان‌تان در عرض یک هفته پس از پارگی این کیسه بیشتر خواهد بود. در مواقعی که خطر زایمان زودرس وجود داشته باشد، پزشکان معمولا برای کمک به رشد سریع‌تر جنین به مادر آمپول بتامتازون تزریق می‌کنند.

مشکلات نارس بودن

نوزادانی که زودتر از موعد بدنیا می‌آیند، بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی – بویژه مشکلات تنفسی، تغذیه‌ای و عفونت – قرار دارند و ممکن است به بستری در بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان (NICU) نیاز پیدا کنند. هر چه نوزاد شما زودتر بدنیا بیاید، احتمال بستری شدن  او افزایش خواهد یافت.

سایر عوارض

موارد زیر، سایر عوارضی هستند که به احتمال کمتری اتفاق می‌افتند:

• افتادگی بند ناف: هنگامی است که بند ناف از طریق دهانه رحم به داخل واژن می‌افتد. این یک وضعیت اورژانسی است و می‌تواند برای کودک شما خطرناک باشد اما در موارد نادر اتفاق می‌افتد.
• هیپوپلازی ریوی: زمانی است که ریه‌های کودک شما به دلیل کمبود مایع در اطراف آن بطور طبیعی رشد نمی‌کنند. این عارضه در صورتی که کیسه آب در اوایل بارداری (کمتر از۲۴ هفته) پاره شود، شایع‌تر است.
• جدا شدگی جفت: زمانی است که جفت زودتر از موعد از رحم شما جدا ‌شود. این امر می‌تواند باعث خونریزی شدید شود و برای شما و کودک‌تان خطرناک باشد.

مهم‌ترین نکته در مورد خطرات پارگی کیسه آب در بارداری، آن است که ممکن است باعث شود کودک شما پس از تولد زنده نماند. اگر این پارگی خیلی زود اتفاق بیفتد، اگر نوزاد خیلی نارس یا در برخی موارد بدنبال عفونت یا افتادگی بند ناف متولد شود، ریسک از دست دادن نوزادتان افزایش می‌یابد.

چگونه از پارگی کیسه آب جنین جلوگیری کنیم؟

در حالت کلی می‌توان گفت برای پیشگیری از پارگی کیسه آب در بارداری باید از عوامل خطرزا دوری کنید و تا جای ممکن بارداری ایمن و راحتی داشته باشید. موارد زیر می‌تواند به شما کمک کند از پارگی کیسه آب پیشگیری نمایید:

• در طول این فرآیند، مصرف مایعات، تغذیه سالم و استراحت برای مادر باردار بسیار مهم است.
• خوردن یک رژیم غذایی غنی از ویتامین C، نوشیدن آب فراوان و مصرف سبزیجات و میوه‌هایی که خون را پاکسازی می‌کنند، می‌تواند مایع آمنیوتیک را تقویت کند.
• مصرف آب سبزیجات از میزان مایع آمنیوتیک حمایت می‌کند؛ زیرا جریان خون را کنترل می‌نماید. به ویژه مصرف آب هویج برای مادران باردار مفید است.
• با خوردن یک رژیم غذایی غنی از پروتئین و اهمیت دادن به مصرف شیر و محصولات لبنی می‌توان به ایمنی بیشتر کیسه آب کمک کرد.

پارگی کیسه آب در بارداری چگونه تشخیص داده می‌شود؟

بهترین روش تشخیص این وضعیت، معاینه واژینال است. پزشک با رضایت شما از یک اسپکولوم استریل – وسیله‌ای برای باز کردن دیواره‌های واژن – استفاده می‌کند تا به رحم شما نگاه کند و ببیند آیا مایع نشت کننده، همان مایع آمنیوتیک است یا نه.

اگر پس از معاینه با اسپکولوم هنوز مشخص نباشد که نشت مربوط به مایع آمنیوتیک است یا نه، تست سواب از مایع می‌تواند به تصمیم گیری در مورد پارگی کیسه آب کمک کند.

گاهی اوقات انجام یک اسکن اولتراسوند می‌تواند برای تخمین مقدار مایع اطراف کودک شما مفید باشد.

اقدامات لازم پس از نشت مایع آمنیوتیک

اگر پزشک تشخیص دهد که کیسه آب شما پاره شده است، باید تا زمان تولد کودک‌تان در بیمارستان بمانید. اقدامات لازم پس از تأیید نشت مایع آمنیوتیک به سن بارداری شما بستگی خواهد داشت.

پس از هفته ۳۷ حاملگی

همانطور که گفته شد اگر سن حاملگی شما از ۳۷ هفته گذشته باشد، کودک‌تان آماده بدنیا آمدن است بنابراین باید هر چه زودتر زایمان را آغاز کنید. هر چه زمان شروع زایمان بیشتر باشد، احتمال ابتلا به عفونت افزایش خواهد یافت.

شما می‌توانید مدت کوتاهی منتظر بمانید تا زایمان خود بخود آغاز شود یا می‌توانید از القای زایمان با دارو استفاده کنید. خانم‌هایی که در عرض ۲۴ ساعت پس از نشت مایع آمنیوتیک زایمان می‌کنند، کمتر احتمال دارد به عفونت مبتلا شوند. بنابراین اگر زایمان بخودی خود آغاز نشود، روش ایمن‌تر القای زایمان است.

بین هفته‌های ۳۴ و ۳۷ حاملگی

اگر بین هفته‌های ۳۴ و ۳۷ حاملگی به پارگی کیسه آب دچار شوید، پزشک‌تان احتمالا القای زایمان را به شما توصیه خواهد کرد. درست است که در این زمان، کودک شما هنوز آماده بدنیا آمدن نیست اما تولد نوزاد چند هفته زودتر، ایمن‌تر از ریسک عفونت برای شما است.

قبل از هفته ۳۴ حاملگی

اگر کیسه آمنیوتیک شما قبل از هفته ۳۴ پاره شود، وضعیت جدی‌تر خواهد بود. اگر هیچ نشانه‌ای از عفونت وجود نداشته باشد، ممکن است پزشک سعی کند با تجویز استراحت مطلق برای شما، روند زایمان را به تعویق بیندازد. همچنین ممکن است او برای کمک به رشد سریع‌تر ریه‌های کودک از داروهای استروئیدی (آمپول بتامتازون) استفاده کند. هر چه ریه‌های نوزاد قبل از تولد بالغ‌تر شوند، عوارض زایمان زودرس کمتر خواهد شد.

همچنین برای جلوگیری از بروز عفونت به شما آنتی بیوتیک داده می‌شود. شما و کودک‌تان بطور دقیق در بیمارستان تحت نظر خواهید بود. پزشک ممکن است تست‌هایی برای بررسی ریه‌های کودک شما انجام دهد. هنگامیکه ریه‌های او به اندازه کافی رشد کردند، پزشک القای زایمان را آغاز خواهد کرد.

کسانی که مایع آمنیوتیک اضافی دارند چه باید بکنند؟

یکی از مواردی که می‌تواند باعث ایجاد فشار زیاد بر کیسه آب و بالا رفتن احتمال پارگی کیسه آب در بارداری شود، افزایش بیش از حد مایع آمنیوتیک است. در برخی بارداری‌ها، مایع آمنیوتیک اضافی مشاهده می‌شود. این وضعیت از نزدیک روش وضعیت نوزاد و مادر تاثیرگذار است. بنابراین، مادران باردار با مایع آمنیوتیک اضافی چه باید بکنند؟

در چنین مواردی آزمایش دیابت بارداری انجام می‌شود. زیرا دیابت عاملی برای افزایش مایع آمنیوتیک است. همچنین ادرار نوزاد برای جلوگیری از افزایش حجم مایع آمنیوتیک کنترل می‌شود که باعث کشش بیش از حد رحم و باز شدن غشاء نگردد. تمام اقدامات درمانی و احتیاطی لازم توسط پزشک شما که حاملگی را تحت نظر دارد توضیح داده خواهد شد.

در چه مواردی با پاره شدن کیسه آب پزشک دستور خاتمه بارداری را می‎دهد؟

از آنجایی که مهمترین خطر در این مورد عفونت است، معاینات باید بسیار دقیق انجام شود. به منظور تشخیص عفونتی که ممکن است زودهنگام ایجاد شود، باید آزمایشاتی انجام شود (شامل آزمایش شمارش خون کامل، رسوب گذاری، CRP) و همچنین تب باید کنترل گردد.

در زنانی که بارداری سالمی دارند، پارگی کیسه آب در بارداری به صورت خفیف ایجاد می‌شود و معمولا نیازی به درمان ندارد. در چنین مواردی، پزشک با نظارت بر ضربان قلب جنین، رشد ریه و حرکات نوزاد با استفاده از سونوگرافی و سایر آزمایشات مشابه، وضعیت مادر و کودک را ارزیابی می‌کند. با این حال، در موارد شدیدتر پارگی کیسه، مداخله و درمان لازم است.

 اگر زمان تولد طولانی شود، باید آنتی بیوتیک مناسب برای اهداف پیشگیرانه شروع شود. بیماران باید بر اساس هفته‌های بارداری گروه‌بندی شوند و پیگیری و درمان آن‌ها برنامه‌ریزی شود. اگر زایمان نزدیک باشد پزشک با ایجاد درد مصنوعی زایمان را تعجیل می‌کند.

اما اگر هنوز بیش از ۶ هفته تا زایمان باقی مانده باشد علاوه بر خطر عفونت در این نوزادان، خطرات ناراحتی تنفسی، عفونت روده (انتروکولیت نکروزان) و خونریزی مغزی نیز وجود دارد. برای کمک به رشد ریه نوزاد، ممکن است برخی از داروها (استروئیدها) به مادر تجویز شود و او ممکن است برای مدتی تحت نظارت دقیق قرار گیرد. اما اگر بیش از ۸ هفته به زایمان باقی مانده باشد ممکن است پزشک خاتمه بارداری و سزارین را تجویز نماید.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که علائم پارگی کیسه آب در بارداری را احساس می‌کنید باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک ممکن است انجام آزمایش را برای تشخیص پارگی و عفونت‌های احتمالی تجویز کند. آزمایش مایع آمنیوتیک یکی از این آزمایش‌ها است که توسط پزشکان به نام آمنیوسنتز شناخته می‌شود. با این آزمایش همچنین می‌توان بعضی بیماری‌های ژنتیکی، بیماری‌های ریوی و ناهنجاری‌های اندام نوزاد را تشخیص داد.

این آزمایش نیاز به تجویز پزشک دارد. این تست با گرفتن مقدار مناسبی مایع و ارسال آن به آزمایشگاه برای بررسی انجام می‌شود. بهترین هفته‌ها برای انجام این آزمایش هفته ۱۶ و ۲۲ است. پزشک همچنین از سونوگرافی برای تشخیص پارگی کیسه آب در بارداری استفاده می‌کند.

حرف آخر

جنین در دوران بارداری درون کیسه‌ای به نام کیسه آمنیوتیک غوطه ور است. این کیسه از جنین در برابر عوامل بیماری‌زا و ضربات فیزیکی محافظت می‌کند و همچنین بخشی از نیازهای تغذیه ای او را تأمین می‌نماید. بنابراین سالم ماندن آن تا انتهای بارداری اهمیت بسیاری دارد.

در صورت نشت کیسه آب پس از هفته ۳۷ بارداری جای نگرانی نیست چون نوزاد آماده تولد است اما وقوع این پارگی قبل از هفته ۳۷ می‌تواند عوارضی از جمله  خطر گسترش عفونت و تولد نوزاد نارس را در پی داشته باشد.

در صورت مشاهده نشت مایع غیر قابل کنترل، بی بو و شفاف که عموما بدون درد است، حتما به پزشک مراجعه نمایید. او می‌تواند تفاوت بین پارگی کیسه آب، نشت ادرار یا ترشحات معمول حاملگی را بخوبی تشخیص دهد.

خواننده گرامی از همراهی‌تان تا انتهای مطلب بسیار سپاسگزاریم. اگر شما هم تجربه یا نظری در زمینه نشت کیسه آمنیوتیک دارید، خوشحال می‌شویم آن را با ما در میان بگذارید.