پارگی رحم چیست و نحوه درمان آن چگونه است؟

اگرچه بسیاری از خانم‌ها زایمان خوب و سالمی دارند، اما همهٔ مادرها نیز زایمان راحت و آرامی ندارند. در طول بارداری و زایمان، ممکن است عوارض متعددی رخ دهد که برای مادر و جنین خطراتی را به همراه خواهد داشت. یکی از عوارض نادر اما جدی بارداری، پارگی رحم است که در دوران بارداری یا حین زایمان اتفاق می‌افتد.

متأسفانه حدود ۶ درصد از نوزادانی که حین پارگی رحم مادر متولد می‌شوند، جان سالم به در نمی‌برند. همچنین حدود ۱ درصد از مادرها در اثر پارگی رحم جان خود را از دست می‌دهند. به همین جهت اگر پارگی رحم به موقع و سریع تشخیص داده شود و مادر و نوزاد تحت درمان قرار بگیرند، احتمال زنده ماندن آنها نیز بیشتر می‌شود. در ادامۀ این مقاله از مجموعه سی سیب به بررسی پارگی رحم و نحوه درمان آن می‌پردازیم.

پارگی رحم چیست؟

همانطور که اشاره شد پارگی رحم یکی از اتفاقات نادر، اما جدی دوران بارداری و زایمان است. پارگی رحم زمانی رخ می‌دهد که در محل قبلی برش سزارین، دو لایه از ضخامت رحم پاره شود. زخم ناشی از این برش ممکن است در زایمان بعدی دچار پارگی شود. هنگامی که در دوران بارداری یا حین زایمان طبیعی رحم پاره می‌شود، جنین در داخل شکم مادر می‌لغزد و همین امر باعث می‌شود که مادر دچار خونریزی شدید شده و به دنبال آن نوزاد دچار خفگی می‌شود.

برخی اوقات، در اثر باز شدن رحم در بارداری یا کشیدگی آن حین زایمان طبیعی، رحم به قدری نازک می‌شود که باعث پارگی و ایجاد یک شکاف خواهد شد. اگر مادر چندین زایمان سزارین انجام داده باشد یا بعد از سزارین، زایمان طبیعی داشته باشد شکاف رحم او قابل مشاهده می‌شود. این شکاف معمولاً نیازی به درمان ندارد و خود به خود بهبود می‌یابد.

کمتر از حدود ۱ درصد از خانم‌های باردار حین زایمان طبیعی دچار پارگی رحم می‌شوند. پارگی رحم بیشتر در خانم‌هایی اتفاق می‌افتد که در زایمان‌ سزارین قبلی خود دچار زخم و پارگی رحم شده‌اند یا اینکه قبلاً جراحی رحم انجام داده‌اند. بنابراین افرادی که حین زایمان قبلی یا سایر جراحی‌های رحم دچار پارگی رحم شده‌اند و دارای جای زخم رحم هستند، در زایمان دوم بیشتر در معرض خطر ابتلا به پارگی رحم خواهند بود.

به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند، افرادی که در گذشته زایمان سزارین انجام داده‌اند، در بارداری‌های بعدی از زایمان طبیعی خودداری کنند. اگرچه بعد از یک بار زایمان کردن به صورت سزارین، زایمان طبیعی امکان پذیر است اما افرادی که پس از زایمان سزارین، در زایمان دوم به صورت طبیعی زایمان می‌کنند در معرض خطر بیشتری از پارگی رحم هستند و باید تحت نظارت دقیق قرار بگیرند.

پارگی رحم به چه دلیلی رخ می‌ دهد؟

در طول زایمان هنگامی که جنین در کانال زایمان حرکت می‌کند، فشاری که بر روی رحم وارد می‌شود افزایش می‌یابد، این فشار می‌تواند در نهایت منجر به پارگی رحم مادر حین زایمان شود. پارگی رحم بیشتر اوقات در امتداد محل زخم قبلی رحم رخ می‌دهد. هنگامی که پارگی رحم اتفاق می‌افتد، تمام محتویات درون رحم از جمله جنین، به درون شکم مادر راه می‌یابد. پارگی رحم همچنین در افرادی که زایمان سزارین نداشته‌اند نیز رخ می‌دهد اما در این افراد پارگی رحم به دلایل مختلف دیگری اتفاق می‌افتد، مانند:

• ضعف عضلات ناشی از پشت سر گذاشتن چندین بارداری در گذشته
• استفادهٔ زیاد از داروهای القا کنندهٔ زایمان(تحریک دهانهٔ رحم برای زودتر به دنیا آمدن جنین)
• استفاده از فورسپس و وکیوم (ابزاری که کمک می‌کنند جنین زودتر از رحم مادر خارج شود) حین زایمان طبیعی
• زایمان در فاصلهٔ کم (بین ۲۴ تا ۲۸ ماه)
• طولانی شدن دوران حاملگی (بیش از ۴۰ هفته)
• وارد شدن ضربه به رحم (حین انجام فعالیت یا تصادف)
• جراحی‌های قبلی رحم مانند میومکتومی (جراحی خارج کردن فیبروم رحم)، کورتاژ و سقط جنین
• هنگامی که جنین جسهٔ بزرگی داشته باشد و برای لگن مادر بزرگ‌تر از حد معمولی باشد
• تجربهٔ بارداری‌ چند قلویی در گذشته
• ناهنجاری رحم
• بیش از حد شدن سطح مایع آمنیوتیک (مایع درون کیسهٔ جنین) و بزرگ شدن رحم مادر
• سرطان جفت

علائم پارگی رحم چیست؟

هنگامی که پارگی رحم رخ می‌دهد ممکن است علائم مختلفی داشته باشد، اما شایع‌ترین علائم احتمالی پارگی رحم شامل موارد زیر است:

• خونریزی بیش از حد واژن
• درد شدید و غیر طبیعی شکم
• انقباض شکم و ناحیهٔ اطراف شکم و درد ناگهانی بین انقباضات
• تند شدن ضربان قلب و فشار خون پایین
• درد ناگهانی در محل زخم قبلی رحم
• ایجاد شدن حالت شوک در مادر
• برآمدگی زیر استخوان دستگاه تناسلی
• از دست دادن تون عضلات رحم (سفتی عضلات رحم)
• بالا رفتن سر جنین در کانال زایمان
• غیر طبیعی شدن ضربان قلب نوزاد
• عدم پیشرفت و موفقیت زایمان طبیعی

پارگی رحم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تشخیص پارگی رحم کاری دشوار است. زیرا بیشتر اوقات به طور ناگهانی اتفاق می‌افتد و علائم اختصاصی ندارد. در بیشتر موارد هنگامی که پزشک به پارگی رحم مشکوک می‌شود، علائم جنین را بررسی می‌کند. از این رو اگر ضربان قلب جنین کند باشد احتمال پارگی رحم بسیار زیاد است. توجه داشته باشید که تشخیص دقیق پارگی رحم توسط پزشک، بیشتر حین جراحی اتفاق می‌افتد.

خطرات و عوارض پارگی رحم چیست؟

پارگی رحم باعث خونریزی شدید و از دست دادن خون بسیاری زیادی از مادر می‌شود. به همین دلیل ممکن است یک عارضهٔ تهدید کنندهٔ زندگی برای مادر و جنین باشد. با این حال هنگامی که پارگی رحم در بیمارستان و حین زایمان رخ می‌دهد، احتمال خطر بسیار کاهش خواهد یافت. زیرا وضعیت سلامت مادر و جنین هنگامی پارگی رحم به طور دقیق بررسی می‌شود.

معمولاً پارگی رحم بیشتر سلامت جنین را به خطر می‌اندازد. زیرا احتمال خفگی نوزاد به دلیل خونریزی شدید رحم افزایش می‌یابد. به این ترتیب هنگامی که حین زایمان، رحم مادر دچار پارگی می‌شود باید فوراً نوزاد را از رحم مادر خارج کرد و اگر پس از پارگی رحم، نوزاد در عرض ۱۰ الی ۴۰ دقیقه به دنیا نیاید، بر اثر کمبود اکسیژن در رحم مادر می‌میرد. سایر عوارض پارگی رحم عبارتند از:

• آسیب دیدن لگنچهٔ کلیه (حالب)
• بروز نارسایی هیپوفیز در جنین
• آمبولی مایع آمنیوتیک (وارد شدن مایع آمنیوتیک درون جریان خون مادر و ایجاد یک واکنش جدی در بدن)
• عفونت پس از جراحی

نحوه درمان و ترمیم پارگی رحم

در صورتی که پارگی رحم منجر به خونریزی شدید رحم شود، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد که برای کنترل خونریزی، طی عمل جراحی «هیسترکتومی» رحم مادر را خارج کند. زمانی که رحم مادر برداشته می‌شود، دیگر توانایی باردار شدن در آینده را نخواهد داشت. معمولاً هنگام پارگی رحم، برای به دنیا آوردن نوزاد نیاز به عمل جراحی خواهد بود و پزشکان برای افزایش شانس زنده ماندن نوزاد، مراقبت‌های حیاتی مانند اکسیژن رسانی را حین زایمان برای نوزاد فراهم می‌کنند. افرادی که در اثر پارگی رحم دچار خونریزی شدید می‌شوند، به آنها خون تزریق می‌شود تا دچار عوارض و مشکلات بعدی نشوند.

مراقبت‌ های پس از پارگی رحم

پس از پارگی رحم طی زایمان، مادر باید برای جلوگیری از عفونت شروع به مصرف داروهای آنتی بیوتیک کند که توسط پزشک تجویز می‌شود. یکی از مهم‌ترین توصیه‌های پزشکان به افرادی که دچار پارگی رحم شده‌اند این است که، تا مدت مشخصی پس از زایمان نباید به هیچ عنوان کارهای سنگین انجام دهند تا زخم ناشی از پارگی رحم به طور کامل جوش بخورد.

علاوه‌بر این مادر باید در رژیم غذایی خود از غذاهایی استفاده کند که باعث ترمیم سریع‌تر پارگی رحم می‌شوند. اهمیت تغذیهٔ مادر پس از زایمان برای نوزاد نیز بسیار بالاست. بنابراین خوردن غذاهای مقوی توسط مادر باعث می‌شود نوزاد از شیر سالم و مقوی‌تری تغذیه کند تا روند بهبودی و ایمنی او افزایش یابد. بهترین مواد غذایی که پس از زایمان و پارگی رحم می‌توان مصرف کرد شامل موارد زیر است:

• میوه‌های تازه و دارای «ویتامین سی»
• آجیل و خشکبار دارای کلسیم بالا
• مواد غذایی حاوی پروتئین

آیا می‌ توان از پارگی رحم جلوگیری کرد؟

در طول زایمان طبیعی نمی‌توان به طور کامل از پارگی رحم جلوگیری کرد، اما تنها راه برای جلوگیری از پارگی رحم این است که از زایمان طبیعی خودداری کنید. هرچند احتمال پارگی رحم نباید مانعی برای زایمان طبیعی شود. اما قبل از این کار، مشورت با پزشک می‌تواند به شما در تصمیم گیری درست کمک زیادی کند.

برای این کار باید با پزشکی صحبت کنید که از شرایط و سابقهٔ پزشکی شما مطلع باشد. بنابراین مهم است که پزشک خود را در جریان نحوهٔ زایمان قبلی و هرگونه جراحی که بر روی رحم خود انجام داده‌اید، قرار دهید.

بررسی نهایی

در حال حاضر طبق قوانین بهداشت، به مادران بارداری که قبلاً زایمان سزارین داشته‌اند توصیه می‌شود زایمان بعدی را به روش طبیعی انجام دهند یا برای سزارین بعدی با پزشک مشورت کرده و برای آن برنامه ریزی کنند. طبق این دستورالعمل‌ها مادرانی که یک عمل سزارین قبلی داشته‌اند باید در این مورد در دوران بارداری تحت مشاوره قرار بگیرند تا خطرات و مزایای زایمان به هر دو روش را بررسی کنند.

اگر حین زایمان طبیعی پارگی رحم اتفاق بیافتد، باید بلافاصله زایمان سزارین انجام شود تا جان مادر و نوزاد حفظ شود و نوزاد سالم به دنیا بیاید. به احتمال زیاد رحم و اندام‌های مجاور آن هنگام پارگی دچار آسیب می‌شوند، حتی ممکن است به دلیل خونریزی شدید، رحم مادر طی جراحی برداشته شود تا خونریزی کنترل شود. اگر حین زایمان خونریزی رحم کنترل نشود یا جنین به سرعت از رحم مادر خارج نشود، در آینده جنین در معرض خطر مشکلات تنفسی و سایر شرایط مرگبار قرار می‌گیرد.