در حالت ایده‌آل جنین به حالتی در رحم مادر قرار دارد که هنگام زایمان طبیعی ابتدا سر نوزاد بیرون خواهد آمد. جنین بریچ و زایمان بریچ هنگامی اتفاق می‌افتد که پاها یا پشت جنین به طرف واژن مادر و سر جنین نزدیک به سینه مادر قرار می‌گیرد و طبیعی است که در چنین شرایطی هنگام زایمان جنین بریچ، ابتدا پاهای کودک بیرون می‌آید. بیشتر جنین‌های بریچ به طور طبیعی در هفته‌های آخر بارداری حرکت کرده و به حالت عادی و معمولی قرار می‌گیرند. به این صورت در زایمان طبیعی، ابتدا سر نوزاد بیرون می‌آید. در ادامۀ این مطلب از مجموعه سی سیب به بررسی وضعیت بریچ جنین می‌پردازیم.
فهرست عناوین مطلب
بریچ جنین چیست؟
بریچ جنین به موقعیتی گفته می‌شود که جنین بعد از هفتهٔ ۳۶ بارداری تغییر موقعیت ندهد و پاهای جنین به طرف رحم مادر باشد. حدود ۳ تا ۴ درصد از بارداری‌ها منجر به بریچ شدن جنین می‌شود. در یک بارداری عادی، کودک در هفته‌های آخر بارداری به طور خودکار به حالت سر به پایین شده و برای تولد آماده می‌شود. معمولاً بریچ جنین در اوایل بارداری رایج است و بیشتر نوزادان تا هفتهٔ ۳۶ بارداری از حالت بریچ خارج شده و در موقعیت درست یعنی سر به پایین قرار می‌گیرند که امن‌ترین موقعیت برای به دنیا آمدن نوزادان محسوب می‌شود.
بیشتر بخوانید
چرا بریچ جنین اتفاق می افتد؟
در برخی مواقع بیشتر نوزادان بریچ هستند. اما هنگامی که بارداری پیشرفت می‌کند و جنین بزرگتر می‌شود می‌تواند در هفته‌های ۳۲ تا ۳۶ بارداری به طور طبیعی به حالت سر به پایین موقعیت خود را تغییر دهد. اما بعد از هفتهٔ ۳۷ بارداری جنین بریچ نمی‌توانند خود به خود بچرخد و تغییر حالت بدهد. به طور کلی تا کنون پزشکان نتوانستند علت دقیق بریچ شدن جنین را بیابند اما طبق مشاهدات انجمن‌های مختلف بارداری، دلایل مختلفی برای بریچ شدن جنین وجود دارد از جمله اینکه:
- هنگامی که جنین چند قلو باشد باعث می‌شود که هر جنین در موقعیت متفاوت از جنین دیگر قرار بگیرد.
- اگر مایع آمنیوتیک موجود در رحم بیش از حد معمول باشد، جنین فضای بیشتری برای حرکت و تغییر موقعیت خود دارد. همچنین اگر مایع آمنیوتیک کمتر از حد طبیعی باشد، جنین حرکات کمی دارد و در حالت بریچ باقی می‌ماند.
- زمانی که مادر بارداری‌های متعددی را پشت سر گذاشته باشد یا در گذشته زایمان زودرس داشته باشد.
- هنگامی که رحم مادر در شرایط غیر طبیعی مانند فیبروم رحم و شرایطی از این قبیل باشد. در بیشتر اوقات رحم مادر به شکل یک گلابی وارونه است به همین دلیل جنین فضای کافی برای حرکت در رحم را ندارد.
- زمانی که مادر دارای جفت سر راهی باشد به این معنی که جفت، تمام یا قسمتی از دهانه رحم را پوشانده باشد.
- هنگامی که جنین دارای یک نقص مادرزادی باشد که باعث می‌شود نتواند سر خود را پایین ببرد.
تأثیر جنین بریچ بر بارداری
هنگامی که جنین بریچ است معمولاً هیچ تأثیری بر دوران بارداری نخواهد داشت. اگر چه خطر ابتلا به برخی از نقص‌های مادرزادی در نوزادان هنگام تولد از طریق زایمان بریچ افزایش خواهد یافت. اما بیشتر نوزادان بریچ سالم به دنیا می‌آیند. توجه داشته باشید که در دوران بارداری ممکن است هنگامی که جنین بریچ می‌شود، حرکات متفاوتی داشته باشد و لگدهای جنین به شکم مادر بسیار آشکار خواهد شد. همچنین از آنجایی که سر جنین به طرف بالا و سینهٔ مادر قرار دارد، ممکن است مادر احساس کند یک تودهٔ سفت به دنده‌ها و سینهٔ او چسبیده است.
نحوه زایمان بریچ چگونه است؟
اگر برای زایمان طبیعی آماده شده‌اید، جنین بریچ ممکن است همهٔ برنامه‌های شما را تغییر دهد. هنگامی که جنین بریچ است، زایمان طبیعی کمی پیچیده و خطرناک خواهد بود. بنابراین در بیشتر موارد پزشک و مراقبت‌های بهداشت، زایمان سزارین را به مادران توصیه می‌کنند. اگر چه امکان زایمان طبیعی در چنین حالتی وجود دارد. اما همانطور که اشاره کردیم، زایمان طبیعی جنین بریچ می‌تواند برای نوزاد خطرناک و آسیب زننده باشد.
در زایمان بریچ اگر بند ناف هنگام تولد نوزاد فشرده شود، ممکن است به نوزاد هیچ اکسیژنی نرسد و در نهایت منجر به آسیب دیدن مغز و اعصاب نوزاد خواهد شد. همچنین ممکن است بند ناف به دور گردن یا بازوان نوزاد پیچیده و به این اندام آسیب برساند. در بیشتر مواقع، زایمان سزارین امن‌ترین روش زایمان جنین بریچ است. زیرا احتمال خطر ابتلا به عوارض زایمان بریچ در این روش تقریباً به صفر می‌رسد.
با این حال ممکن است برخی از پزشکان و مراکز بهداشت، برای انجام زایمان بریچ طبیعی هیچ گونه مشکلی نداشته باشند. اگر جنین بریچ باشد و پزشک زایمان را در یک تاریخ مشخص برنامه ریزی کرده باشد، ممکن است مادر تا روز زایمان هیچ علائم و دردی نداشته باشد.
مطالب بیشتر
عوارض زایمان بریچ چیست؟
عوارض زایمان بریچ معمولاً تا زمان زایمان رخ نمی‌دهد و برخی از نوزادان را هنگام زایمان بریچ می‌توان به راحتی از طریق زایمان طبیعی به دنیا آورد. با این حال زایمان بریچ با عوارض و خطراتی نیز همراه است مانند:
- وارد شدن صدمه به پاها یا بازوی نوزاد و شکستگی یا دررفتگی آنها
- پیچ خوردن بند ناف به دور نوزاد و آسیب عصبی یا مغزی نوزاد به دلیل کمبود اکسیژن
جنین بریچ چگونه تشخیص داده می‌شود؟
یکی از علائم اصلی تشخیص بریچ بودن جنین این است که جنین تا هفتهٔ ۳۵ یا ۳۶ بارداری بریچ نخواهد شد. طبیعی است که تمام جنین‌ها تا قبل از ۳۵ هفتگی سر به پایین یا نزدیک به پهلو باشند. اما در هفته‌های بعدی و هنگامی که جنین بزرگتر می‌شود، چرخیدن و قرار گرفتن در موقعیت درست برای جنین سخت‌تر خواهد شد. برای تشخیص بریچ بودن جنین می‌توان به پزشک مراجعه کرده تا از طریق معاینه یا انجام سونوگرافی بریچ بودن یا نبودن جنین مشخص شود.
انواع حالت های بریچ جنین
شاید تا به حال از حالت‌های مختلف بریچ جنین آگاهی نداشته‌اید. اما قابل ذکر است که جنین می‌تواند به چند موقعیت مختلف بریچ شود از جمله:
بریچ کامل
در این موقعیت باسن جنین به سمت پایین قرار می‌گیرد و زانوها زیر یکدیگر خم می‌شوند.
بریچ پا
در چنین حالتی یک یا هر دو پای جنین به سمت پایین قرار گرفته و هنگام زایمان ابتدا پای نوزاد بیرون می‌آید.
بریچ فرانک
در بریچ فرانک باسن جنین به سمت کانال واژن قرار می‌گیرد و پاهای جنین به طور مستقیم جلوی بدن و نزدیک به سر قرار خواهند گرفت.
بریچ افقی
در این حالت، جنین به جای اینکه به حالت عمودی باشد به شکل افقی در رحم قرار می‌گیرد. در چنین موقعیتی هنگام زایمان ابتدا شانه‌های نوزاد بیرون می‌آیند.
آیا می توان جنین بریچ را چرخاند؟
هنگامی که جنین بریچ تشخیص داده می‌شود، ممکن است پزشک تصمیم بگیرد جنین را به حالت معمولی بچرخاند تا زایمان طبیعی انجام شود. اما گاهی اوقات نیز تلاش برای چرخاندن جنین کاری خطرناک بوده و توصیه نمی‌شود. زیرا ممکن است خطرات آن بیشتر از فایدهٔ آن باشد. در صورتی که مادر دارای علائم زیر باشد پزشک نمی‌تواند جنین را بچرخاند و این کار خطرناک است. علائمی مانند:
- خون ریزی از واژن مادر
- داشتن جفت سر راهی (هنگامی که جفت، تمام یا قسمتی از دهانهٔ رحم را بپوشاند)
- هنگامی که جنین بیش از حد کوچک و غیر طبیعی باشد
- کم بودن ضربان قلب جنین
- پارگی زودرس غشاها
- دوقلو یا چند قلو بودن جنین
- پایین بودن سطح مایع آمنیوتیک رحم مادر
روش های چرخاندن جنین به حالت سر به پایین
متداول‌ترین روشی که برای چرخاندن جنین بریچ انجام می‌شود روش «سفالیک خارجی» یا (ECV) است. این روش در هفتهٔ ۳۷ بارداری و زمانی که دیگر جنین فضای کافی برای چرخیدن ندارد انجام می‌شود. در این روش که طی نیاز اورژانسی و در بیمارستان انجام می‌شود، پزشک دست‌های خود را بر روی شکم مادر قرار داده و با فشار دادن شکم سعی بر چرخاندن جنین خواهد کرد.
این روش حدود ۶۵ درصد مؤثر است. اما خطراتی را نیز به همراه دارد و ممکن است به جنین آسیب وارد شود. علاوه بر این روش، برخی از مادران روش‌هایی را برای چرخاندن جنین در منزل انجام می‌دهند. اگر چه هیچ مدرک علمی برای اثبات عملکرد این روش‌ها وجود ندارد اما ممکن است تأثیر گذار باشند.
موقعیت پل
برای انجام این روش باید بر روی زمین دراز بکشید و زانوها را بالا آورده و کف پاهای خود را صاف روی زمین قرار دهید، سپس در همین حالت باسن خود را مانند یک پل بالا آورده و چند ثانیه در همین حالت نگه دارید. این حرکت را چندین بار در روز و به مدت ۱۰ الی ۱۵ دقیقه می‌توانید انجام دهید.
تشویق با موسیقی
شما می‌توانید با نزدیک کردن یک موسیقی به رحم، جنین را تشویق به حرکت و چرخیدن کنید. این کار را نیز می‌توانید در روز چند مرتبه انجام دهید.
دما
در این روش می‌توانید یک کیسهٔ سرد را در بالای شکم خود و جایی که سر نوزاد قرار دارد، بگذارید و یک کیسهٔ گرم را در پایین شکم قرار دهید تا جنین برای چرخیدن تحریک شود.
بررسی نهایی
بر خلاف باور بسیاری از مردم، اگر جنین شما در وضعیت بریچ قرار دارد به این معنی نیست که شما کار اشتباهی انجام داده‌اید، بلکه درصدی از بارداری‌ها به زایمان بریچ ختم می‌شود و زایمان موفقیت آمیزی نیز خواهد بود. برای جلوگیری از بریچ نشدن جنین هیچ اقدامی نمی‌توان انجام داد و برخی از جنین‌ها به هر حال در وضعیت بریچ به دنیا می‌آیند و مادر زایمان بریچ را تجربه می‌کند.
در بیشتر مواقع زایمان سزارین امن‌ترین روش برای زایمان بریچ است زیرا زایمان طبیعی جنین بریچ عوارضی را برای برخی از جنین‌ها به دنبال دارد. زایمان بریچ با خطر گیر کرطن نوزاد در کانال زایمان و قطع شدن اکسیژن نوزاد از طریق بند ناف را به همراه دارد. در زایمان بریچ احتمال بروز نقایص مادرزادی برای نوزاد وجود دارد اما بیشتر نوزادانی که طی زایمان بریچ متولد می‌شوند در سلامت کامل و بدون هیچ عارضه‌ای متولد خواهند شد.
بارداری
زایمان