وزنگیری نوزاد چگونه است و نکات طلایی برای آن

دیدن نوزادان متولد شده با وزن بالای ۳ کیلو و شیرخوارانی که تپل هستند جذاب بنظر می رسد و گاهی اوقات موجب می شود والدین نحوه رشد فرزندشان را با این کودکان مقایسه کنند. اگر فرزند نوزاد دارید بهتر است بدانید روزهای بدو تولد تغییراتی در وزن نوزاد بوجود می‌آید و درصدی از وزن خود را از دست می دهد و این کاهش به مرور و با شیردهی منظم برطرف می شود. اگر می خواهید کمبود وزن نوزادتان سریعا جبران شود و وزنگیری خوبی در دوران شیرخوارگی داشته باید باید اصول تغذیه نوزاد را رعایت کنید و حتما برنامه غذایی برای او داشته باشید. در این مقاله از سایت سی‌سیب روشهایی که به وزنگیری نوزاد شما کمک می کند برای شما ارائه می‌کنیم. شما را به خواندن این مقاله دعوت می‌کنیم. 

چرا وزن گیری نوزاد فاکتور مهمی است؟

رشد کودکان که از رحم مادر شروع می‌شود باید تا سنین نوجوانی تحت نظارت و ارزیابی قرار گیرد. این فرآیند برای رشد کودکان حیاتی است. وزن گیری نوزاد باید در فواصل زمانی معین کنترل شود و کودکان دارای تاخیر رشد باید شناسایی شوند. قد، وزن و دور سر نوزادان باید در ۶ ماه اول پس از تولد هر ماه اندازه‌گیری شود. همچنین باید در سنین ۱۲-۶ ماهگی هر ۳ ماه یکبار، در سنین ۳-۱ سالگی در فواصل شش ماهه و بعد از ۳ سالگی به طور سالانه باید بررسی شود. اگر وزن نوزاد کمتر از محدوده نرمال باشد، قطعا باید آن را جدی گرفت. زیرا این مسئله می‌تواند دلیلی بر عدم رشد صحیح ارگان‌های حیاتی بدن کودک باشد. همچنین در بعضی موارد ممکن است که عدم وزنگیری نوزاد به دلیل وجود یک بیماری زمینه‌ای در کودک باشد.

برای وزن گیری نوزاد باید چکار کرد؟

همان‌طور که گفته شد برای رشد سالم، کودکان باید به طور منظم غذاهای غنی از ویتامین، مواد معدنی، پروتئین، چربی و کربوهیدرات را مصرف کنند. به همین دلیل ضروری است که به کودکان غذاها و نوشیدنی‌های شیرین که کالری بالایی دارند اما ارزش غذایی پایینی دارند کمتر داده شود. در پاسخ به این سوال که برای وزن گیری نوزاد چه کنیم باید گفت بعضی روش‌ها وجود دارد که می‌توانید انجام دهید تا نیازهای کالری فرزندتان را برآورده کنید و به وزن گیری نوزاد خود کمک کنید:

• اگر کودکتان حساسیت ندارد، می‌توانید شیر کامل، روغن زیتون، کره یا کره بادام زمینی را به غذای او اضافه کنید. می‌توانید این غذاهای مقوی و پر کالری را به عنوان میان وعده یا با افزودن آن‌ها به وعده‌های غذایی مورد علاقه‌شان سرو کنید تا از خوردن آن‌ها لذت ببرند. مثلا می‌توانید کره بادام زمینی، عسل و کاکائو را مخلوط کرده و روی نان بمالید یا کره و شیر را به پاستا اضافه کنید. 
• اگر کودک شما نمی‌خواهد غذا بخورد، می‌توانید به جای اینکه سعی کنید در سه وعده غذا به مقدار زیاد غذا بدهید، به کودک خود وعده‌های کوچک بدهید. می‌توانید با دادن تنقلات سالم هر روز در یک زمان مشخص به او کمک کنید تا عادت غذایی خود را ایجاد کند. برای میان وعده‌ها می‌توانید مواد مغذی مورد علاقه کودکان مانند ماست، عسل و مخلوط میوه تهیه کنید.
• مطمئن شوید که کودک شما قبل و در حین غذا خوردن آب یا مایعات نمی‌نوشد. کودکانی که قبل یا در حین غذا مقدار زیادی آب، نوشابه یا دوغ مصرف می‌کنند معمولا به اندازه کافی غذا نمی‌خورند؛ اما می‌توانید بعد از غذا یا به عنوان میان‌وعده نوشیدنی‌های غنی از ویتامین مانند آب میوه طبیعی یا کمپوت به او بدهید.
• حتی اگر وزن گیری نوزاد شما مناسب نبوده و لاغر است، باید مطمئن شوید که در طول روز به اندازه کافی تحرک دارد. حرکات بدنی به تحریک اشتهای کودکان کمک می‌کند.
• می‌توانید یک یا دو ساعت قبل از خواب شبانه غذاهای پرانرژی مانند ماست یا عسل به او بدهید. 
• در طول میان وعده‌ها، می‌توانید غذاهایی مانند خرما، کره بادام‌زمینی، آووکادو و آجیل به کودک خود بدهید که باعث افزایش وزن او می‌شود.

وزن مناسب کودک در بدو تولد چه مقدار است؟

میانگین وزن نوزادان هنگام تولد ۳.۳ کیلوگرم است. حد پایین آن ۲.۵ کیلوگرم و حد بالای آن نیز ۴.۶ کیلوگرم است. اگر وزن کودک شما خارج از این دامنه باشد، غیرطبیعی است. البته این وزن در مورد نوزادانی که به موقع متولد می‌شوند صدق می‌کند و برای نوزادانی که نارس به دنیا می‌آیند متفاوت است. نوزادان در هفته اول کاهش وزن فیزیولوژیکی را تجربه می‌کنند. کاهش وزن ۵ تا ۱۰ درصدی در هفته اول طبیعی تلقی می‌شود. پس از این، نوزاد به سرعت شروع به افزایش وزن می‌کند. در ماه‌های اول افزایش وزن حدود ۲۰ تا ۳۰ گرم در روز و سپس حدود ۱۵ تا ۲۰ گرم است.

نوزاد هر ماه چقدر باید وزن بگیره

رشد هر نوزاد متفاوت است. ارزیابی کودک با توجه به وزن اولیه او انجام می‌شود. بسته به وزن کودک هنگام تولد، وزن گیری نوزاد به صورت‌های زیر می‌تواند رخ دهد:

• وقتی نوزاد پسر شما حدودا ۵ ماهه است، ممکن است وزن هنگام تولد او دو برابر شده باشد و تا یک سالگی به ۳ برابر وزن هنگام تولد برسد.
• وزنگیری نوزاد دختر ممکن است با میانگین وزن یک نوزاد پسر متفاوت باشد. به عنوان مثال، در حالی که نوزادان پسر تا سن یک سالگی به ۳ برابر وزن هنگام تولد خود می‌رسند، نوزادان دختر ممکن است تا ۱۵ ماهگی به این میانگین برسند.
• نوزادان در هفته‌های اول پس از تولد وزن کم می‌کنند. آن‌ها می‌توانند وزن واقعی خود را در حدود ۲ هفته بعد از تولد به دست آورند.

جدول‌های میانگینی برای افزایش وزن وجود دارد که می‌توانید برای کنترل رشد وزن کودک خود از آن‌ها استفاده کنید. در پاسخ به این موضوع که نوزاد در هفته چقدر باید وزن بگیرد باید گفت افزایش وزن در نوزادان تا سه ماهگی هر هفته به طور متوسط ​​۱۴۰ تا ۲۰۰ گرم است. سپس تا شش ماهگی هر هفته حدود ۱۰۵ تا ۱۴۷ گرم افزایش وزن دارند و بعد تا یک سالگی به طور متوسط ​​۷۰ تا ۹۱ گرم در هفته افزایش وزن را تجربه می‌کنند.

رفع موانع افزایش وزن

برای اینکه کودکتان وزنگیری موفقی داشته باشد و برنامه های غذایی شما در کوتاه ترین زمان ممکن تاثیرگذار شود در ابتدا باید موانعی که وزنگیری کودکتان را با اختلال مواجه کرده برطرف کنید. عدم میل کودک هنگام غذا خوردن، بی اشتهایی، مشکلات گوارشی و بلع، بیماری های زمینه ای و … باید توسط پزشک اطفال بررسی و درمان شوند. با حذف موانع سرعت وزنگیری کودک شما افزایش چشمگیری پیدا می کند. به یاد داشته باشید، اگر از نظر پزشک اطفال کودک شما وزنگیری طبیعی دارد و منحنی رشد او مناسب است به تشخیص پزشک اعتماد کنید، وسواس نداشته باشید و تغییری در دریافت کالری کودک ایجاد نکنید. تلاش برای افزایش وزن نوزاد در مواقعی که ضرورتی ندارد می تواند خطر تغذیه و رفتارهای ناسالم غذا خوردن و افزایش وزن ناسالم را در آینده افزایش دهد.

تغذیه با شیر مادر و تاثیر آن بر وزنگیری نوزاد

در روزهای آغازین تولد سرعت افزایش وزن نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند نسبت به نوزادانی که شیر خشک می خورند کمتر است. با این حال اگر مادر شیر کافی داشته باشد و زمان زیادی را صرف تغذیه نوزاد کند جبران کاهش وزن سریعتر اتفاق می افتد. البته در برخی از موارد نیز تغذیه با شیرخشک موجب وزنگیری نمی شود که در این صورت باید نکات زیر را در نظر داشته باشید:

• تغییر شیر خشک:

اگر کودک شما علائم حساسیت یا آلرژی به شیر خشکی که استفاده می‌کنید نشان می‌دهدشاید لازم شود مارک شیرخشک را تغییر دهید یا شیرخشک با ترکیبات متفاوتی بخرید. اگر کودک شما علائم رفلاکس، اگزما، اسهال، یبوست یا مشکلات دیگر را تجربه کرد با پزشک اطفال  صحبت کنید. برای برخی از کودکان پروتئین گاوی شیرخشک غیرقابل هضم است و پزشک شیرخشک هیدرولایز شده را جایگزین می کند.  

• روش تهیه شیرخشک:

 پیروی از دستورالعمل های مخلوط کردن شیرخشک با آب بسیار مهم است و تعادل مناسب آب با پودر باید لحاظ شود. اضافه کردن آب زیاد به شیرخشک موجب کاهش کالری آن می شود. بنابراین هنگام تهیه به نسبت آب و شیرخشک که روی جعبه درج شده دقت کنید. 

• ترکیب  شیرخشک با سایر مواد:

برخی از مادران برای افزایش انرژی شیرخشک از افزودنی های قندی، کربوهیدارت، نشاسته و غلات استفاده می کنند. ممکن است این ترکیب برای کودک شما سنگین یا غیرقابل هضم باشد بنابراین در مورد ترکیب شیرخشک با سایر مواد حتما مشورت و راهنمایی بگیرید. 

بررسی وزنگیری شیرخواران از بدو تولد تا یک سالگی

افزایش وزن در نوزادان متفاوت است و فاکتورهایی مانند جنسیت، ژنتیک، تغذیه مادر در دوران بارداری، شرایط بالینی کودک و شیوه تغذیه نوزاد در وزنگیری مناسب موثر هستند.

از بدو تولد تا سه ماهگی

در دو هفته اول اغلب نوزادان درصدی از وزن خود را از دست می دهند. با این حال تا هفته سوم و چهارم بیشتر نوزادان تازه متولد شده تمام وزنی را که از دست داده اند دوباره به دست می آورند و به وزن زمان تولد خود باز می گردند. نوزادان از بدو تولد تا ۳ ماهگی ۱۴۰ تا ۲۰۰ گرم در هفته وزن اضافه می کنند. اگر نوزاد شما از شیر خودتان تغذیه می کند سعی کنید ساعات شیردهی با فواصل کوتاه و منظم باشد. هر دو تا ۳ ساعت یکبار به او شیر بدهید. اگر کودکتان وزن زیادی هنگام تولد کم کرده می توانید از شیر خشک نیز برای دریافت انرژی بیشتر استفاده کنید. در صورتی که نوزاد شما از شیر خشک (و نه شیر مادر) تغذیه می کند فاصله ۲ تا ۳ یکبار را رعایت کنید. با بزرگ شدن شکم کودک، زمان بین شیردهی طولانی‌تر می‌شود (۳ تا ۴ ساعت) و می‌تواند در هر وعده انرژی بیشتری را نگه دارد. 

۳ تا ۷ ماهگی

هرچه شیرخوار به ۳ ماهگی نزدیکتر می شود افزایش وزن او نیز کمی کندتر می شود. افزایش وزن کودک در هر هفته به ۱۱۰ گرم می رسد.  وزن او در ۵ ماهگی حدودا ۲ برابر شده است. برخی از نوزادان ممکن است در حدود ۴ ماهگی به غذای جامد علاقه نشان دهند، اما بهترین کار این است که برای آغاز غذای جامد و کمکی تا ۶ ماهگی صبر کنید و به مرور وارد وعده های غذایی او کنید.  

۷ تا ۱۲ ماهگی

در این دوران افزایش وزن کودک در هفته بین ۸۵ تا ۱۴۰ گرم متغیر است. در این دوران می توانید وعده های غذایی کمکی، جامدات و برخی از غذاهای بزرگسالان را به او بدهید. بهتر است در این سن همچنان تغذیه با شیرخشک یا شیر مادر برقرار باشد و یکباره ترک نشود.

تغذیه کودک با جامدات

۶ ماهگی زمان خوبی برای آغاز وعده های کمکی و جامدات است. شما می توانید از منابع واحد یا ترکیبی برای تغذیه کودک استفاده کنید. بهتر است ابتدا با یک منبع مانند پروتئین (سفیده و زرده تخم مرغ) شروع کنید و کم کم ترکیبات دیگری اضافه کنید. برای تهیه وعده های ترکیبی حتما از ایمن بودن آن برای کودکتان اطمینان داشته باشید. در ادامه چند منبع غذایی از جامدات برای کودکان معرفی می کنیم:

چربی های سالم

روغن زیتون و آووکادو سرشار از کالری و چربیهای مفید هستند. اسید اولئیک موجود در هر دو التهاب را کاهش می دهد، حاوی امگا۳ هستند که برای هوشیاری و تقویت حافظه کودک مفید است. آووکادو این میوه عجیب و غریب سرشار از کالری، فیبر غذایی، و چربی های غیراشباع است و همچنین دارای بسیاری از مواد مغذی سالم دیگر که مورد نیاز یک کودک در حال رشد است.  استفاده از چربیهای طبیعی مانند روغن زیتون، روغن کنجد، روغن دانه انگور و سایر روغنهای ارگانیک عوارضی در پی ندارد و سیستم ایمنی کودکان را نیز تقویت می کند. 

منابع پروتئینی متنوع

پروتئین در سلامت پوست و مو، تقویت حافظه، عملکرد سیستم گوارشی و واکنش های آنزیمی بدن نقش اساسی دارد. ترکیبات پروتئینی یکی از مهمترین منابع تغذیه ای انسانها به شمار می آیند و باید حتما در برنامه غذایی قرار بگیرند. برای کودکان می توانید از گوشت های با کالری بیشتر را انتخاب کنید برای مثال و بوقلمون چرخ شده، گوشت گوسفندی، سینه و ران مرغ  گزینه های پر کالری هستند. البته استفاده از پروتئینهای گیاهی نیز نباید فراموش شود. بلغور جوی دو سر، حبوبات مانند نخود و لوبیا، دانه های چیا، قارچ، کره بادام زمینی و … از رایج ترین منابع پروتئین های گیاهی هستند. البته توجه داشته باشید که کودک شما به هیچکدام از این ترکیبات آلرژی غذایی نداشته باشد. 

محصولات لبنی

برای وزنگیری بهتر است از محصولات لبنی پرچرب برای کودکتان استفاده کنید. می توانید محصولات لبنی را به غذاهای کودک اضافه کنید. مانند سوپ شیر یا استفاده از پنیر پیتزا در وعده های کمکی. برای انتخاب ماست از ماست پرچرب برای کودکان استفاده کنید. با شیر غنی شده پودینگ درست کنید و به آن خامه، عسل یا مربا اضافه کنید. برای بیشتر شدن کالری بستنی به آن میوه هایی مانند موز، شیره انگور و عسل و تکه های شکلات اضافه کنید. استفاده از شیر پرچرب برای تهیه دسرها، کاستارد، پودینگ و … گزینه بهتری است. 

میوه های با کالری بیشتر

به جای سیب و پرتقال به کودک خود موز، گلابی و آووکادو بدهید. این میوه ها کالری بیشتری دارند. همچنین برای افزایش کالری میوه ها می توانید آنها را با دانه های چرب برای کودک سرو کنید. برای مثال دانه های کنجد، پودر پسته یا پودر فندق را به ترکیب موز اضافه کنید. نوشیدن آب میوه های طبیعی رقیق و پالپ دار نیز روزانه یک تا دو بار می توانند مفید باشند. 

بررسی سایر عوامل موثر در وزنگیری کودک

وزنگیری کودک به دفعات غذا خوردن، زمان صرف غذا و میان وعده محدود نمی شود. در صورتی که وعده های غذایی کودک از نظر ویتامینها و املاح معدنی غنی نباشند تاثیر زیادی در افزایش وزن کودک ندارند. بنابراین باید کیفیت وعده های غذایی و بهبود شرایط محیطی نیز در تغذیه کودک لحاظ شود تا روند افزایش وزن کودک با موفقیت طی شود. 

ویتامین ها و مکمل ها

اگرچه اکثر نوزادان با ذخایر آهن کافی در بدن خود به دنیا می آیند و این ذخایر آهن تا ۴ ماهگی برای آنها کافیست اما کودکانی که صرفا از شیر مادر تغذیه می کنند ممکن است به مرور دچار فقر آهن شوند زیرا شیر مادر حاوی آهن بسیار کمی است. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه می کند  به نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند مکمل آهن داده شود و استفاده از مکمل آهن از ۴ ماهگی آغاز شود. نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند آهن کافی را از شیر خشک دریافت می کنند. همچنین برای شیرخوارانی که بالای ۶ ماه هستند می توان از منابع حاوی آهن در وعده های کمکی بهره برد. 

برنامه زمان صرف غذا

کودک در ماه های اول زندگی ممکن است به صورت مکرر و با فواصل کم احساس گرسنگی کند بنابراین بهتر است به محض گرسنگی نیاز او به غذا برطرف شود. همزمان با بزرگتر شدن کودک فواصل غذایی او نیز منظم تر می شود و می توانید طبق ساعت به او غذا دهید. پس از ۶ ماهگی داشتن یک برنامه غذایی  عادات غذایی سالم را برای کودک ایجاد می کند. برای برنامه ریزی غذایی فواصل بین صبحانه، میان وعده، ناهار، عصرانه و شام را حتما تنظیم کنید زیرا معده کودکان کوچک است و زودتر احساس گرسنگی می کنند. 

کنار هم بودن موقع غذا

غذا خوردن در جمع خانواده منجر به میل بیشتر برای غذا خوردن و امتحان کردن غذاهای جدید می شود. با خاموش کردن تلفن و تلویزیون، حواس پرتی کودک را به حداقل برسانید. اگر کودک شما از آواهای شاد، موسیقی یا خوانش کتاب حین غذا خوردن لذت میبرد می توانید از این روش نیز برای استقبال بیشتر او از غذا خوردن استفاده کنید. 

سخن آخر

میزان افزایش وزن نوزاد از بدو تولد تا یکسالگی بسیار متغیر است و توسط منحنی های رشد پایش می شود. میزان افزایش وزن در نوزادان مختلف متفاوت است و مقایسه نمودار رشد کودکان با یکدیگر اشتباه است. افزایش وزن در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می کنند نسبت به نوزادانی که از شیر خشک تغذیه می کنند کمتر است و باید با افزایش دفعات شیردهی کمبود وزن جبران شود. پس از ۶ ماهگی نیز استفاده از میان وعده ها و غذاهای جامد منابع انرژی خوبی را برای کودک فراهم می کند. 

 سؤالات متداول