همه چیز درباره کیست اندومتریوما و تفاوت آن با آندومتریوز

یکی از مشکلاتی که ممکن است برخی از زنان به آن دچار شوند، کیست اندومتریوما است. این کیست‌ها می‌توانند منجر به بروز علائم ناخوشایندی شوند و مشکلاتی را برای فرد مبتلا ایجاد کنند. حال سوال این است که آیا می‌توان این کیست را درمان کرد؟ آیا این کیست عوارض خاصی دارد؟ فرد مبتلا دچار چه مشکلاتی خواهد شد؟ در این مقاله از سی سیب به تمام نکات لازم درباره این نوع کیست می‌پردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.

اندومتریومای تخمدان چیست؟

کیست اندومتریوما یا «کیست‌های شکلاتی» کیست‌هایی هستند که با خون قاعدگی پر شده‌اند. در واقع با همان مایعی که در پوشش داخلی رحم شما قرار دارد (آندومتر) پر شده‌اند. این کیست‌ها نشانه وجود اندومتریوز هستند، یعنی وضعیتی که در آن بافت آندومتر مانند، خارج از رحم شما حرکت می‌کند. مایع درون اندومتریومای تخمدان شبیه شربت شکلاتی است.

کیست اندومتریوما تخمدان به جای اینکه در رحم شما باشد، در تخمدان‌های شما تشکیل می‌شود. داشتن اندومتریومای تخمدان نشانه‌ای از آندومتریوز است، وضعیتی که زمانی اتفاق می‌افتد که بافت آندومتریوم مانندی در بخش‌هایی از خارج از رحم شما جمع شود. اندومتریوما مرحله شدیدتر اندومتریوز است و در زیر مجموعه آن قرار می‌گیرد.

فرق اندومتریوز با کیست اندومتریوما در چیست؟

هر کسی که عادت ماهانه می‌شود، ممکن است به اندومتریوز مبتلا شود؛ و فقط افراد مبتلا به اندومتریوز به اندومتریومای تخمدان مبتلا می‌شوند. اگر بین ۲۵ تا ۴۰ سال سن دارید، احتمال ابتلا به آندومتریوز در شما بیشتر است. انجمن آمریکایی طب تولید مثل (ASRM) چهار مرحله مختلف آندومتریوز را شناسایی کرده است. اینکه در چه مرحله‌ای هستید بستگی به مقدار بافت آندومتر مانند خارج از رحم، ویژگی‌های آن و میزان عمق و چسبیدن آن در اندامی که کیست در آن یافت می‌شود (مانند تخمدان)، دارد. در واقع، اندومتریوما نوعی اندومتریوز شدید است. اگر اندومتریومای تخمدان دارید، در مرحله ۳ یا ۴ اندومتریوز هستید.

• مرحله ۱: در بدن شما مقدار کمی بافت وجود دارد که عمدتاً در سطح اندامی قرار دارد که این کیست در آن یافت شده است.
• مرحله ۲: بافت بیشتری نسبت به مرحله ۱ در بدن شما وجود دارد و مقداری از آن بافت در بدن شما جاسازی شده و چسبیده است.
• مرحله ۳: بافت‌های زیادی در بدن وجود دارد که عمیقاً جاسازی شده‌اند و چسبیده‌اند، اندومتریوم های کوچک در این مرحله قرار می‌گیرند.
• مرحله ۴: بافت‌های زیادی در بدن وجود دارد که عمیقاً به اندام چسبیده‌اند. اندومتریوم های بزرگ در این مرحله قرار دارند.

آندومتریوم تخمدان چقدر شایع است و چه تاثیری بر بدن می‌گذارد؟

حدود ۱۰ درصد از افرادی که قاعدگی دارند، آندومتریوز دارند و حدود ۱۷ تا ۴۴ درصد از مبتلایان به آندومتریوز تخمدان، اندومتریومای تخمدانی دارند. این کیست می‌تواند موجب بروز مشکلات زیر شود:

• ممکن است باعث احساس درد در لگن شود.
• ممکن است خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش دهد.
• ممکن است باردار شدن را برای شما سخت‌تر کند.

سرطان تخمدان در میان افراد مبتلا به اندومتریوما نادر است، اما با این حال باید بدانید که این کیست‌ها می‌توانند سرطانی شوند. اگر نگران سرطانی شدن آندومتریومای تخمدان هستید، باید تحت نظارت پزشک باشید.

علت آندومتریومای تخمدان چیست؟

پزشکان هنوز به طور دقیق نمی‌دانند که چه چیزی باعث آندومتریوز یا اندومتریومای تخمدان می‌شود. رایج‌ترین نظریه این است که آندومتریوز به این دلیل اتفاق می‌افتد که برخی از بافت‌های مشابه آندومتر که هنگام قاعدگی می‌ریزند، به سمت عقب جریان می‌یابند (قاعدگی رتروگراد). یعنی به جای خروج از بدن از طریق واژن، مقداری از بافت از طریق لوله‌های فالوپ به داخل تخمدان‌ها برمی‌گردد. در هر سیکل قاعدگی، وقتی بدن هورمون‌هایی را ترشح می‌کند که باعث خونریزی دیواره رحم می‌شوند، بافت‌های خارج از آن ناحیه نیز خونریزی می‌کنند و ملتهب می‌شود. با گذشت زمان، خون قاعدگی و بافت ملتهب اطراف آن می‌تواند به اندومتریوم تخمدان تبدیل شود.

علائم اندومتریوما چیست؟

درد یا حساسیت در لگن رایج‌ترین نشانه ابتلا به اندومتریومای تخمدان است. ممکن است علائم دیگری نیز مشاهده کنید که در ادامه آن‌ها را نام می‌بریم:

• پریودهای دردناک، نامنظم و سنگین
• درد هنگام مقاربت (دیسپارونی)
• درد در هنگام ادرار کردن یا مدفوع کردن
• میل به ادرار کردن بیشتر
• کمر درد
• استفراغ
• نفخ
• حالت تهوع.

اندومتریومای تخمدان چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما می‌تواند با برداشتن کیست و بررسی سلول‌های آن اندومتریومای تخمدان را تشخیص دهد. معمولاً این اتفاق در حین لاپاراسکوپی رخ می‌دهد. در طی این روش، پزشک بریدگی‌های کوچکی در شکم شما ایجاد می‌کند و لوله نازکی به نام لاپاراسکوپ را وارد می‌کند. با استفاده از این لوله، پزشک می‌تواند کیست را ببیند، نمونه‌ای از آن را برای آزمایش (بیوپسی) خارج کند یا آن را به طور کامل حذف کند. اگر آندومتریومای تخمدان باشد، پزشک هم غدد آندومتر و هم سلول‌های استروما را در نمونه می‌بیند. با لاپاراسکوپی، تشخیص و درمان می‌تواند هم‌زمان اتفاق بیفتد.

معاینات فیزیکی و روش‌های تصویربرداری می‌توانند سرنخ‌هایی از ابتلای شما به اندومتریومای تخمدان ارائه دهند. اگر کیست بزرگ باشد، ممکن است پزشک در طول معاینه لگن متوجه آن می‌شود. سونوگرافی ترانس واژینال، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) و اسکن توپوگرافی کامپیوتری (CT اسکن) می‌توانند به پزشک نشان دهند که شما توده‌ای دارید.

با این حال، نه معاینه و نه تصویربرداری اطلاعات کافی برای پزشک فراهم نمی‌کنند تا وی بتواند تشخیص دهد توده موجود در بدن شما، آندومتریومای تخمدان است یا خیر. به عنوان مثال، اندومتریومای تخمدان و کیست هموراژیک اغلب در آزمایشات تصویربرداری شبیه هم هستند زیرا هر دو حاوی خون هستند. برای اطمینان از اینکه به آندومتریومای تخمدان هستید یا خیر، پزشک شما باید بافت را آزمایش کند.

نتایج آزمایش هم نمی‌تواند به طور قطعی نشان دهد که آیا کیست شما از نوع آندومتریومای تخمدان است یا خیر؛ اما آزمایش‌ها می‌توانند به پزشک کمک کنند تا سایر بیماری‌هایی را که باعث ایجاد علائم مشابه آندومتریومای تخمدان می‌شوند، رد یا تایید کند. ممکن است پزشک انجام آزمایش‌های زیر را توصیه کند:

• شمارش کامل خون (CBC): میزان سلول‌های خونی شما به پزشک اطلاع می‌دهند که آیا عفونت دارید یا تعداد گلبول‌های قرمز بسیار کمی دارید (کم خونی). افراد مبتلا به اندومتریومای تخمدان به دلیل خونریزی شدیدی که با اندومتریوز همراه است، اغلب تعداد گلبول‌های قرمز خون پایینی دارند.
• آزمایش ادرار: این آزمایش می‌تواند به پزشک شما نشان دهد که آیا علائم شما از عفونت دستگاه ادراری (UTI) است یا خیر.
• آزمایش‌های عفونت مقاربتی (STI): با این آزمایش مشخص می‌شود که آیا یک بیماری مقاربتی، مانند سوزاک یا کلامیدیا، باعث علائم شما می‌شود یا خیر.

آیا درمانی برای آندومتریومای تخمدان وجود دارد؟

درمانی برای آندومتریومای تخمدان وجود ندارد، اما اگر علائم ناخوشایندی ایجاد شود و خطراتی سلامتی شما را تهدید کند، پزشک می‌تواند از روش‌های کنترلی استفاده کند تا شما بتوانید این مشکل را مدیریت کند.

• نظارت کردن (مانیتورینگ): اگر کیست‌ها کوچک و بدون علائم هستند، می‌توانید به همراه پزشک بر آن‌ها نظارت داشته باشید. چکاپ را فراموش نکنید.
• لاپاراسکوپی: اگر اندومتریومای تخمدان دردناک، در حال رشد یا بزرگ‌تر از ۴ سانتی‌متر است، ممکن است پزشک شما لاپاراسکوپی را توصیه کند. خطر سرطانی شدن کیست پس از رسیدن به این اندازه افزایش می‌یابد. برداشتن کیست نه تنها به بهبود علائم شما کمک می‌کند، بلکه خطر آسیب مداوم به بافت تخمدان، مانند ترکیدن آندومتریومای تخمدان را نیز کاهش می‌دهد. اگر به دلیل آندومتریومای تخمدان با مشکلات باروری دست و پنجه نرم می‌کنید، ممکن است با کمک این روش شانس باردار شدن شما افزایش یابد.
• هیسترکتومی/اووفورکتومی: اگر سایر تکنیک‌ها علائم شما را بهبود نداده و برنامه‌ای برای باردار شدن نداشته باشید، ممکن است پزشک به شما توصیه کند که رحم (هیسترکتومی) یا تخمدان‌ها (اووفورکتومی) را بردارید.

انتخاب نوع درمان به علائم مختلفی مانند سن شما، خطر ابتلا به سرطان، برنامه‌های شما برای باردار شدن، تمایل به استفاده از لقاح آزمایشی یا IVF بستگی دارد. پزشک بهترین گزینه درمانی را با توجه به وضعیت شما انتخاب می‌کند.

با این حال شما می‌توانید از روش‌هایی برای کنترل علائم و استرس ناشی از آن‌ها استفاده کنید:

• رژیم غذایی

شما می‌توانید با رعایت رژیم غذایی مناسب از التهاب این بیماری بکاهید. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف یک رژیم غذایی متشکل از سبزیجات تازه، میوه‌های تازه و غذاهای سرشار از اسیدهای چرب امگا ۳ (مانند ماهی سالمون، گردو و بذر کتان) می‌تواند به طور قابل‌توجهی خطر ابتلا به این کیست را کاهش دهد. خوردن زیاد گوشت قرمز این خطر را افزایش می‌دهد.

• ورزش

ورزش ممکن است با ایجاد گردش خون سالم، کاهش تولید بیش از حد استروژن، کاهش استرس و آزادسازی اندورفین‌های تسکین‌دهنده درد در مغز، درد اندومتریوما را تسکین دهد.

از چه داروهایی برای زمان کیست اندومتریوما استفاده می‌شود؟

از آنجایی که هیچ درمانی برای آندومتریوز وجود ندارد، هیچ راهی برای جلوگیری از تشکیل اندومتریومای تخمدان وجود ندارد؛ اما پزشک شما ممکن است داروهایی را برای کمک به جلوگیری از بزرگ‌تر شدن یا رشد مجدد آندومتریوما (پس از برداشتن) پیشنهاد کند. دارو نیز می‌تواند به مدیریت درد کمک کند. این داروها شامل موارد زیر می‌شوند:

• پروژستین ها.
• حلقه واژن.
• قرص‌های ضدبارداری.
• پچ کنترل بارداری.
• هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH).

این داروها با توجه به شرایط شما و اینکه آیا می‌خواهید باردار شوید یا خیر، به شما تجویز می‌شوند.

شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که آیا راه‌های درمانی این کیست، عوارض جانبی خاصی دارد یا خیر. تحقیقات بیشتری برای درک این موارد وجود دارد. به عنوان مثال، باید برای درک تاثیر لاپاراسکوپی بر باروری در زوج‌هایی که در تلاش برای باردار شدن از طریق IVF هستند، تحقیقات بیشتری انجام شود.

برخی تحقیقات نشان می‌دهند که این روش می‌تواند میزان تخمک‌هایی را که تخمدان می‌سازد و قادر به بارور شدن هستند، کاهش دهد (ذخیره تخمدان). این امر می‌تواند باردار شدن را سخت‌تر کند. اگر اندومتریومای تخمدان دسترسی و جمع‌آوری تخمک‌ها را برای پزشک سخت می‌کند، به نظر می‌رسد که بهتر باشد این کیست را از بدن خارج کنید. هیچ راهی هم برای پیشگیری از این مشکل وجود ندارد.

عوارض کیست اندومتریوما

اندومتریوما در واقع همان اندومتریوز پیشرفته است. انتخاب روش درمانی هم به شرایط و وضعیت کیست در بدن شما بستگی دارد. اگر می‌خواهید باردار شوید، ممکن است برای مدیریت درد و مشکلات ناباروری به کمک پزشک و درمان پیشرفته نیاز داشته باشید. حتی اگر اندومتریومای تخمدان را برداشته باشید هم بهتر است همیشه چکاپ انجام دهید زیرا ممکن است کیست‌های دیگری در بدن شما ایجاد شود. حدود ۲۵ درصد از زنانی که اندومتریومای تخمدان را برداشته‌اند، دوباره به آن دچار می‌شوند.

خبر خوب این است که بسیاری از این علائم در حوالی یائسگی، زمانی که بدن شما دیگر به تغییرات هورمونی ناشی از قاعدگی پاسخ نمی‌دهد، کاهش می‌یابند.

بهتر است در صورت ابتلا به این عارضه با پزشک خود در تماس باشید. کیست‌ها را نظارت کنید. اگر کیست‌ها در حال رشد هستند، ممکن است سرطانی شوند. اگر درد دارید هم باید به پزشک مراجعه کنید. گاهی ممکن است کیست در بدن باز شود. در این حالت شما علائم زیر را تجربه خواهید کرد:

• تب
• استفراغ
• احساس ضعف یا سرگیجه شدید
• درد شدید ناگهانی در شکم. این درد بیشتر در سمتی است که کیست قرار دارد.

تاثیر کیست اندومتریوما بر ناباروری

آندومتریوز ارتباط نزدیکی با ناباروری دارد. حدود ۵۰ درصد از زنان مبتلا به اندومتریوز و اندومتریوما برای باردار شدن مشکل دارند. در میان زنانی که نابارور هستند، حدود ۳۰ درصد آندومتریوز دارند. دقیقاً مشخص نیست که این شرایط چگونه بر باروری تأثیر می‌گذارد، اما کارشناسان معتقدند افزایش خطر ناباروری ناشی از آندومتریوما ممکن است به دلیل موارد زیر باشد:

• کاهش «ذخیره تخمدان» یا تعداد تخمک‌های موجود برای لقاح: این امر ممکن است به دلیل اثرات هورمونی کیست‌ها باشد.
• التهاب: اعتقاد بر این است که التهاب ممکن است در عملکرد اسپرم و سلول‌های تخمک اختلال ایجاد کند و لقاح را دشوارتر کند.
• مایع در کیست‌ها: این مسئله ممکن است منجر به تشکیل جنین‌هایی شود که زنده نیستند.

سخن پایانی

در این مقاله از سی سیب به بررسی کیست اندومتریوما پرداختیم. ویژگی‌ها، عوارض، نحوه درمان و تفاوت آن را با کیست اندومتریوز بررسی کردیم. متاسفانه درمان قطعی برای این مشکل وجود ندارد و تنها کاری که می‌توان کرد، کنترل آن است. در صورت مشاهده هر گونه علائم غیرعادی باید با پزشک خود مشورت کنید زیرا عدم توجه به نشانه‌های این عارضه می‌تواند مشکلات بزرگی را در پی داشته باشد. آیا شما یا اطرافیانتان به این مشکل دچار شده‌اید؟ لطفاً نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.