زنان ممکن است در دوران بارداری خود با مسائل و مشکلات زیادی مواجه شوند. بسیاری از عوارض بارداری پس از زایمان از بین میرود و جای نگرانی نیست اما ممکن است اثرات برخی از آنها تا مدتها باقی بماند. یکی از مشکلاتی که ممکن است زنان باردار به آن دچار شوند فتق است. در این حالت بخشی از اندام داخلی از طریق سوراخی در عضله بیرون میزند. در این مقاله قصد داریم به فتق در بارداری بپردازیم و انواع، علائم، علل و نحوه درمان آن را بررسی کنیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
فتق در بارداری چیست؟
فتق زمانی رخ میدهد که بخشی از روده یا سایر بافتها از طریق یک لایه ضعیف عضلانی در شکم شما بیرون بزند. از آنجایی که فشار زیادی در دوران بارداری بر شکم مادر وجود دارد، احتمال فتق نیز افزایش پیدا میکند. اکثر فتقها در زنان باردار از نوع خارجی هستند یعنی دیواره شکم را تحت تأثیر قرار میدهند و ممکن است به صورت برآمدگی در زیر پوست دیده یا احساس شوند. فتق انواع مختلفی دارد. این مشکل اغلب در ناحیه تحتانی شکم یا کشاله ران رخ میدهد. معمولا زنان باردار این مشکل را در ناحیه ناف تجربه میکنند زیرا فشار در این بخش بیشتر است و جنین به این ناحیه فشار وارد میکند.

چه افرادی بیشتر در معرض خطر فتق قرار دارند؟
از آنجایی که بارداری به شکم مادر فشار میآورد، ممکن است به دلیل افزایش وزن این اتفاق رخ بدهد. میتوان گفت همه زنان باردار در معرض خطر ابتلا به فتق قرار دارند. در ادامه عواملی را که احتمال ابتلا به فتق را در دوران بارداری افزایش میدهد، بررسی میکنیم:
- اضافه وزن یا چاقی
- چند قلو باردار بودن
- بارداری در سنین بالاتر
- سابقه خانوادگی فتق
- بلند کردن اجسام سنگین
- عطسه یا سرفه مزمن
- یبوست مزمن
- جراحی شکم پیش از بارداری
- ابتلا به فرد فتق در گذشته
علائم فتق در بارداری
فتق در بارداری علائمی دارد اما تمامی زنانی که به آن مبتلا میشوند این علائم را تجربه نمیکنند. گاهی برخی از زنان تنها زمانی متوجه فتق میشوند که پزشک معاینه فیزیکی انجام میدهد یا آزمایشهای تصویربرداری مربوط به مراقبتهای بارداری را انجام میدهند. در بسیاری از زنان فتق به صورت یک برآمدگی ظاهر میشود که وقتی دراز میکشند میتوانند آن را روی شکم خود مشاهده کنند. گاهی هم با فشار دست میتوانید متوجه این برآمدگی شوید. در نتیجه فتق ناف همیشه قابل مشاهده نیست.
ناگفته نماند که این مشکل گاهی باعث ایجاد درد میشود و در زمان عطسه یا سرفه، سریع راه رفتن، خم شدن، بلند کردن اجسام سنگین، خندیدن و… بیشتر هم شود. علائم ممکن است با پیشرفت بارداری و افزایش وزن شدیدتر شود. معمولاً باید بتوانید وقتی که دراز کشیدهاید، فتق را به داخل بدن خود برگردانید. اگر در انجام این کار دچار مشکل میشوید میتوانید روی ناحیه موردنظر کمپرس سرد قرار دهید. اگر باز هم نمیتوانید این کار را انجام دهید احتمالاً فتق شما به اصطلاح حبس شده است. اگر فکر میکنید چنین مشکلی دارید فوراً به پزشک خود مراجعه کنید تا از بروز هرگونه عوارض جدی جلوگیری شود زیرا ممکن است جریان خون به بافت حبس شده نرسد و مشکلات شدیدتری رخ بدهد. در ادامه نشانههای فتق حبس شده را میآوریم:
- حالت تهوع
- استفراغ
- دردهای ناگهانی که بدتر میشوند
- قرمز، بنفش یا تیره شدن برآمدگی فتق
- ناتوانی در دفع مدفوع یا گاز
انواع فتق در دوران بارداری
فتق انواع مختلفی دارد که در این بخش شایعترین نوع آن را که ممکن است زنان باردار به آن مبتلا شوند، معرفی میکنیم.
فتق نافی
در اکثر مواقع فتق ناف در دوران بارداری مشکل جدی ایجاد نمیکند و نیازی نیست که نگران آن شوید. در این حالت شما میتوانید برجستگی را در ناحیه ناف مشاهده کنید. معمولاً در این نوع فتق به جای بیرون زدن روده بافت چربی داخلی شکم از دیواره جلویی آن بیرون میزند؛ یعنی ناف شما که حالتی داخلی دارد به سمت بیرون حرکت میکند و برجسته میشود. همین امر باعث میشود تا در این بخش احساس درد داشته باشید. معمولاً فتق ناف نیاز به درمان پزشکی ندارد و کم پیش میآید که مشکلی جدی را ایجاد کند.
فتق پریومبیلیکال یا اپی گاستریک
این نوع فتق نیز در نزدیکی ناف ایجاد میشود. این مورد اغلب پس از بارداری رخ میدهد و معمولاً بافتهای ضعیف شکم موجب بروز آن میشوند. این نوع فتق میتواند ورم بزرگتر و بارزتری را ایجاد کند. ممکن است خطر حبس بافت وجود داشته باشد پزشک شما جراحی را پیشنهاد کند.
فتق مغبنی یا کشاله ران
فتق کشاله ران آن چنان در میان زنان رایج نیست. این عارضه در ناحیه کشاله ران ایجاد میشود جایی که ماهیچهها و فیبرهای دیواره شکم ممکن است در نتیجه سنگینی رحم تحت فشار قرار بگیرند. معمولاً مردان بیشتر از زنان دچار فتق کشاله ران میشوند.

فتق دیواره شکمی
خطر فتق دیواری شکمی نیز در زنان باردار کمتر است. زنانی که پیش از بارداری دچار این مشکل شدهاند، ممکن است در زمان حاملگی نیز دوباره این مشکل را تجربه کنند. اگر قبلاً دچار فتق شدید و آن را عمل کردید پیش از بارداری با پزشک خود و همچنین جراح فتق صحبت کنید.
آیا فتق در بارداری برای کودک خطرناک است؟
کودک در داخل رحم شما قرار دارد بنابراین ایجاد سوراخی کوچک در دیواره شکم نمیتواند به طور مستقیم روی بارداری یا زایمان اثر منفی بگذارد. حتی اگر درد هم داشته باشید، کودک نمیتواند آن را احساس کند و یک فتق جزئی مانع رشد جنین نمیشود. در برخی موارد فتق میتواند روی غذا خوردن مادر اثر منفی بگذارد. در این حالت باید با پزشک خود مشورت کنید زیرا کودک برای رشد به مواد مغذی زیادی نیاز دارد.
آیا ممکن است فتق در حین زایمان ایجاد شود؟
معمولاً اکثر زنانی که دچار فتق بارداری میشوند میتوانند زایمان طبیعی و سالمی داشته باشند. احتمالاً پزشکی نیز به شما توصیه میکند به طور طبیعی زایمان کنید زیرا تأثیر منفی وجود نخواهد داشت. با این حال در برخی شرایط ممکن است نیاز باشد زایمان سزارین انجام دهید مخصوصاً زمانی که قبلاً این زایمان را تجربه کرده باشید یا فتق شما بسیار بزرگ و در ناحیه پایینی شکم قرار داشته باشد.
به ندرت این اتفاق میافتد که فتق در طول زایمان یا بلافاصله پس از آن ایجاد شود. علت این امر نیز فشار زیادی است که روی شکم وارد میشود تا کودک را به دنیا بیاورید. در چنین شرایطی پزشک شدت فتق را ارزیابی میکند و مناسبترین نوع درمان را برای شما انتخاب میکند.
چه زمانی فتق در دوران بارداری خطرناک و نگرانکننده میشود؟
اگر درد بسیار شدیدی دارید باید فوراً به پزشک خود اطلاع دهید. همان طور که پیشتر توضیح دادیم اگر بافت محبوس شود، خونرسانی به آن قطع میشود و این مشکل خطرناک است. در این شرایط ممکن است درد شدیدی را احساس کنید که با استراحت کردن از بین نمیرود. علاوه بر این برآمدگی فتق بسیار دردناک است و نمیتوان آن را به داخل فشار داد. همچنین فرد دچار استفراغ و تهوع میشود و ممکن است برآمدگی زخم، ملتهب و حساس شود.
روشهای درمان فتق در دوران بارداری
نمیتوان گفت بهترین زمان برای درمان فتق چه وقتی است. اگر فتق شما کوچک است و علائم ناخوشایندی ایجاد نمیکند، ممکن است شما و پزشکتان تصمیم بگیرید که برای ترمیم آن تا پس از زایمان صبر کنید؛ اما اگر فتق شما باعث ناراحتی شما میشود، اکثر پزشکان توصیه میکنند که آن را در حالی که هنوز باردار هستید، ترمیم کنید. اگر هم فتق حبس شود، جراحی اورژانسی باید انجام دهید زیرا این عارضه خطرناک است. در صورت عدم وجود شرایط اضطراری، گزینههای زیر ممکن است برای درمان یا مدیریت فتق شما در دوران بارداری مناسب باشند:
جراحی ترمیمی در دوران بارداری
اگر فتق بزرگ شده باشد و خطراتی را ایجاد کند، ممکن است پزشک پیشنهاد کند که فتق با جراحی ترمیم شود. زمان دقیقی برای جراحی وجود ندارد. برخی از پزشکان آن را در سه ماهه اول یا دوم توصیه میکنند، در حالی که برخی دیگر معتقدند که سه ماهه دوم بهترین زمان برای عمل است.
گاهی برای جراحی تنها از بخیه استفاده میشود. بهتر است از توری فلزی مخصوص برای حمایت از عضله ضعیف شده استفاده شود. در غیر این صورت خطر بازگشت فتق شما در دوران بارداری زیاد است. البته استفاده از این توری فلزی آن چنان هم خوب نیست؛ زیرا میتواند انعطافپذیری دیواره شکم شما را چه در دوران بارداری فعلی و چه در بارداریهای آینده محدود کند و باعث درد شود. جراحی ترمیم فتق در دوران بارداری یک روش بیخطر محسوب میشود. طبق پژوهشهای انجام شده با استفاده از این روش هیچ مشکلی برای مادر و جنین رخ نخواهد داد.
ترمیم فتق در حین سزارین
اگر فتق شدیدی ندارید و قصد دارید با سزارین زایمان کنید، ممکن است بتوانید همزمان فتق خود را هم ترمیم کنید. زمان عمل سزارین هم آن چنان تغییر نخواهد کرد. طبق تحقیقات اگر فرد دچار فتق مغبنی شده باشد، ممکن است عمل کمی بیشتر از حالت عادی طول بکشد اما در صورتی که فتق از نوع فتق نافی باشد، زمان عمل افزایش پیدا نمیکند. در این روش هم بهتر است از بخیه تنها استفاده نشود تا فتق پس از عمل دوباره عود نکند.

ترمیم فتق بعد از زایمان
اگر فتق شدید نباشد، ممکن است پزشک توصیه کند به آن کاری نداشته باشید. مخصوصاً اگر قصد دارید دوباره باردار شوید. این کار را میتوان پس از ۵ تا ۸ هفته بعد از زایمان نیز انجام داد و حتماً نیازی نیست در حین عمل سزارین انجام شود. البته میتوان انجام این کار را برای یک سال یا بیشتر هم به تاخیر انداخت تا بدن به طور کامل (از بارداری و زایمان) بهبود پیدا کند. با توجه به تحقیقات اگر عوارضی وجود نداشته باشد و فتق بزرگ نشود، میتوانید ترمیم آن را تا ۵ سال هم به تاخیر بیندازید.
نحوه کاهش درد فتق در دوران بارداری
همان طور که پیشتر توضیح دادیم اغلب پزشکان توصیه میکنند برای درمان فتق صبر کنید و تا زمانی که مشکل بزرگتری رخ نداد، به آن دست نزنید. گاهی ممکن است فرد درد احساس کند. در ادامه روشهای کاهش و جلوگیری از بروز درد فتق در بارداری را توضیح میدهیم.
- در بلند کردن اجسام سنگین احتیاط کنید. برای بلند کردن لوازم از دیگران کمک بگیرید. اگر هم کسی در لحظه وجود ندارد که به شما کمک کند، سعی کنید از روشهای دیگری برای حمل وسایل استفاده کنید.
- به پشت یا طرف مقابل ناحیه آسیب دیده بخوابید.
- از ورزش و هر گونه فعالیت شدید خودداری کنید.
- از کمربندهای مخصوص بارداری استفاده کنید.
- از کمپرس سرد برای کاهش تورم و درد استفاده کنید.
کلام آخر
در این مقاله از سی سیب به بررسی فتق در بارداری پرداختیم و این عارضه را از جهات مختلف بررسی کردیم. در اکثر موارد این عارضه مشکل خاصی را ایجاد نمیکند و نیازی نیست برای درمان آن در دوران بارداری خود اقدام کنید. گاهی هم این مشکل آن قدر کوچک است که نیازی به اقدام برای درمان نیست. نظر شما در این باره چیست؟ لطفا نظرات، پیشنهادات و تجربیات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.