همه چیز درباره اندازه طبیعی دور سر نوزاد و اهمیت آن

زمان مطالعه: ۵ دقیقه

اندازه دور سر نوزاد در بدو تولد و در ۶ ماهه نخست رشد سالم و تکامل مغزی کودک را نشان می‌دهد. پس از تولد نوزاد و در ویزیت‌های پس از زایمان پزشک اطفال جنبه‌های مختلف مربوط به رشد و تکامل کودک شما را اندازه‌گیری و یادداشت می‌کند. مشخصات رشد شامل وزن کردن کودک، بررسی  قد و اندازه گیری دور سر او خواهد بود. با ثبت این موارد، پزشک کودک شما می‌تواند ارزیابی کند که آیا رشد کودک شما رضایت بخش است و علائم غیرطبیعی وجود دارد یا خیر؟.  

طبیعی بودن اندازه دور سر یکی از فاکتورهای مهم رشد کودک به شمار می‌آید. عوامل ژنتیکی، کیفیت دوران بارداری و عوامل محیطی در تکامل مغزی جنین موثر است. در این مقاله از سایت سی سیب ویژگی‌های طبیعی دور سر نوزاد در بدو تولد را مورد مطالعه و بررسی قرار داده‌ایم و اطلاعات مفیدی درباره این موضوع برای والدین عزیز ارائه می‌دهیم.  شما را به خواندن این مقاله دعوت می‌کنیم. 

چه اندازه‌گیری‌هایی در بدو تولد نوزاد انجام می‌شود؟

مشخصات جسمی نوزاد مانند وزن، قد و دور سر در بدو تولد توسط پرستار انجام و با اعداد استاندارد مقایسه می‌شود تا از سلامت نوزاد اطمینان حاصل شود. اندازه قد نوزاد از بالای سر تا پاشنه یک پا نیز در بدو تولد اندازه گرفته می‌شود و متوسط طول نوزادان حدود ۵۰ سانتی متر است. اندازه دور سر و قد نوزاد برحسب سانتی‌متر محاسبه می‌شوند.

مشخصات طبیعی دور سر نوزاد در بدو تولد

در ابتدا ناحیه‌ای که به عنوان دور سر نوزاد شناخته می‌شود را شرح می‌دهیم و در ادامه مشخصات طبیعی دور سر و اختلالات آن را بررسی می‌کنیم.

دور سر چیست؟

فاصله وسط پیشانی کودک و دورترین قسمت پشت سر (برجسته ترین قست سر)  به عنوان دور سر شناخته می‌شود. برای اندازه‌گیری این ناحیه از متر نواری استفاده می‌شود و روشی بدون درد است. بیشتر نوزادان هنگام اندازه گیری دور سر واکنش منفی دارند و سر و صدا می‌کنند که این امر باعث می‌شود پزشک نتواند با یک بار اقدام به اندازه گیری دقیق کند. سپس اندازه گیری به دست آمده با نمودار رشد مقایسه می‌شود. این محاسبات به پزشک شما کمک می‌کند تا تشخیص دهد که کودک شما در کدام صدک قرار دارد. 

دور سر طبیعی نوزاد

نوزاد کامل

دور سر نوزادی که ۹ ماهه متولد می‌شود در هنگام تولد حدود۳۵ – ۳۴.۹ سانتی متر است. این عدد در حدود یک ماهگی تا ۳۸.۱ سانتی متر می‌رسد. البته این عدد با توجه به عواملی مانند وراثت نیز می‌تواند متفاوت باشد. 

سر کودک شما در ۴ ماه اول پس از تولد با سرعت بالایی نسبت به هر زمان دیگری رشد می‌کند. این بالا بودن سرعت رشد به دلیل رشد سریع مغز است. عواملی مانند وراثت نیز می‌تواند بر اندازه سر کودک شما تأثیر بگذارد. 

نوزاد نارس

نوزادی که قبل از ۳۷ هفته بارداری به دنیا بیاید اصطلاحا نارس گفته می‌شود و اندازه‌های جسمی متفاوتی با نوزاد کامل دارد. اندازه دور سر نوزادان نارس معمولا بین ۳۱ تا ۳۳ سانتی متر است. البته این اندازه با توجه به سن نوزاد می تواند کمتر هم باشد.

اهمیت اندازه‌گیری دور سر نوزاد

رشد طبیعی سر نوزاد در ۶ ماهه اول نشان دهنده تکامل طبیعی مغز و جمجمه او است بنابراین توجه به رشد سر نوزاد ضروری است. اندازه‌گیری دور سر راهی آسان برای تشخیص مشکلات مغزی است. به عنوان مثال، اگر اندازه سر خیلی سریع رشد کند می تواند نشانه هیدروسفالی یا وجود مایع مغزی باشد. اگر رشد سر خیلی آهسته باشد می‌تواند نشانه میکروسفالی یا کوچکتر بودن سر نسبت به حالت طبیعی باشد. اگر مغز در دوران بارداری به درستی رشد نکند احتمال بروز میکروسفالی وجود دارد. میکروسفالی موجب کاهش شنوایی، کاهش بینایی و تشنج می‌شود. 

دلایل میکروسفالی کودکان

• استفاده از داروهای ممنوع شده در دوران بارداری(مسمومیت دارویی) 
• اکسیژن رسانی ضعیف هنگام زایمان 
• تابش پرتو ایکس بر جنین
• علل ژنتیکی و اختلالات کروموزومی
• سوء تغذیه مادران در دوران بارداری
• عفونتهای رحمی مادر در دوران بارداری 
• جوش خوردن سریع و پیش از موعد استخوانهای جمجمه کودک(کرانیوسینوستوز)

دلایل ماکروسفالی کودکان

• اختلال عملکرد غده تیروئید (کم کاری تیروئید)
• بیماری‌های استخوانی 
• مصرف داروها و مواد ممنوع در دوران بارداری
• عفونت مغزی
• احتباس مایع داخل مغزی
• آبسه مغزی
• تومور مغزی 
• خونریزی مغزی 
• اختلالات ژنتیکی
• مسمومیت توسط ویتامین دی و آ

اندازه دور سر بسیاری از نوزادان در چند روز یا هفته اول پس از تولد کمی کمتر از ایده آل به نظر می‌رسند. اندازه ظاهری دور سر و شکل آن به تدریج زیبا و کامل‌تر خواهد شد. نحوه تولد نیز بر شکل ظاهری سر تاثیر می‌گذارد. شکل نامنظم سر که ظاهرا طبیعی نیست و با نام “سر مخروطی” شناخته می‌شود بیشتر در مورد نوزادانی که از طریق زایمان طبیعی (واژینال) به دنیا می‌آیند دیده می‌شود. معمولاً شکل سر در عرض چند روز تا یک هفته به حالت عادی باز می‌گردد. 

سر نوزاد شما هر ماه چقدر باید رشد کند؟

معمولاً فرض بر این است که دور سر نوزاد تا شش ماهگی حدود ۲ سانتی متر بزرگتر از قفسه سینه است. بعد از این مدت، از شش ماهگی تا دو سال، اندازه قفسه سینه و سر یکسان خواهد بود. بعد از دو سالگی، بدن خیلی سریعتر از سر رشد می‌کند. 

توجه داشته باشید هرگز اندازه دور سر و میزان رشد کودک خود را با همسالانش مقایسه نکنید. با آن که میزان رشد دور سر کودکان تا یکسالگی عدد ثابتی است ولی برخی از عوامل وراثتی و محیطی نیز تاثیرگذار هستند. بنابراین اگر رشد و تکامل مغزی کودک شما توسط پزشک اطفال تایید می‌شود و کودک نشانه‌های رشد و سلامتی کامل را دارد مقایسه کردن و نگرانی در این باره را کنار بگذارید.

اندازه دور سر بر اساس نمودار

این نمودار صدک دور سر کودک شما را بر اساس سن ارائه می‌دهد. اندازه دور سر کودک شما براساس صدک با همسالانش مقایسه می‌شود و مشخص می‌کند اندازه‌ها چه میزان اختلافی با مقدار استاندارد دارند. صدک ۵۰ درصد میانگین دور سر را نشان می دهد. مقدار زیر ۵۰ درصد به این معنی است که دور سر نوزاد کمتر از حد متوسط ​​است. مقدار بیشتر از ۵۰ درصد به این معنی است که دور سر نوزاد بالاتر از حد متوسط ​​است. برای تعیین وضعیت رشد باید با پزشک یا پزشک مشورت شود.

نمودار عمودی اندازه دور سر و نمودار افقی سن کودک از بدو تولد تا دو سالگی را نشان می‌دهد( سن تولد براساس ماه بیان شده است)

 اندازه گیری دور سر کودک در خانه

اندازه‌گیری دور سر کودک در منزل و توسط والدین هم امکانپذیر است. دور سر بر روی برجسته ترین قسمت پشت سر (پس سر) و درست بالای ابروها اندازه گیری می‌شود. برای این کار متر نواری را از بالای ابروها و گوش ها تا  برجستگی پس سر بپیچید. اندازه گیری را با سه بار تکرار انجام دهید و بزرگترین اندازه بدست آمده را یادداشت کنید. 

سخن آخر

پایش رشد نرمال سر و جمجمه کودک باید بصورت پیوسته تا ۲ سالگی زیر نظر پزشک اطفال انجام شود. در صورتی که رشد جمجمه و سر کودک مطابق اندازه‌های استاندارد‌ باشد می‎توانید از سلامت کامل فرزندتان اطمینان داشته باشید. اندازه‌های غیرطبیعی سر کودک به شکل ماکروسفالی و میکروسفالی بروز می‌کند و این بیماری‌های مغز و جمجمه تنها توسط پزشک متخصص و ام آر آی قابل تشخیص است.