اضافه وزن مادر در دوران بارداری یکی از موارد چالش‌برانگیزی است که دست‌کم گرفتن آن ممکن است منجر به ایجاد مشکلاتی برای مادر و نوزاد گردد. با این حال مشاهده می‌شود که اگر چه چاقی دوران بارداری با افزایش خطر مرگ مادر و نوزاد همراه است، اما بیشتر زنان باردار چاق کاملاً از مشکلاتی که با آن روبرو هستند بی‌اطلاع‌اند. به دلیل نقش چاقی مادر باردار در ریسک‌های بارداری، کنترل اضافه وزن مادر و اتخاذ رژیم غذایی سالم و مناسب همواره یکی از موارد مهمی است که موردتوجه بوده است؛ اما مطالعات نشان می‌دهد همراه با افزایش چاقی در عموم مردم جهان به تعداد مادران باردار چاق نیز افزوده شده است.
به همین علت می‌توان گفت امروزه افراد زیادی هستند که در دوران بارداری خود با اضافه وزن مواجه می‌شوند و مایل هستند با کنترل رژیم غذایی و تغذیه سالم وزن خود را مدیریت کنند. از این رو در قدم اول لازم است که بدانیم که رژیم غذایی برای مادران باردار چاق چگونه است؟ اصلا چرا اضافه وزن هنگام بارداری مهم است و آیا امکان کاهش وزن در دوران بارداری وجود دارد؟ رژیم غذایی مناسب مادران چاق شامل چه عناصر و موادی می‌شود؟ با این مطلب از سی سیب با ما همراه باشید تا در ادامه متن راهنمایی‌ها و پاسخ به سوالات خود را دریافت کنید.
چرا چاقی مادر در دوران بارداری مهم است؟
اولین سوالی که در خصوص اضافه وزن در دوران بارداری مطرح می‌شود این است که اصلا اهمیت کنترل وزن در دوران بارداری چیست؟ چاقی مادر چه تبعاتی را برای خود او و نوزاد همراه دارد؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که چاقی مادر باردار از این رو اهمیت دارد که بالا بودن شاخص توده بدنی با آسیب‌های جسمی فراوانی نسبت به مادر و فرزند همراه است و خود زمینه‌ساز ابتلا به اختلالاتی است که مواجه شدن با هر یک از این اختلالات به تنهایی بسیار چالش‌برانگیز است. در بسیاری از اوقات چاقی مادر با مشکلات عمده سلامتی همچون دیابت حاملگی، پره اکلامپسی یا فشار خون بسیار بالا، آپنه خواب و بروز نقایص مادرزادی در نوزاد همراه است.
ابتلای مادر باردار چاق به دیابت بارداری ممکن است نوزاد را در بزرگسالی در معرض خطر بالای ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار دهد. همچنین دیابت بارداری به دلیل نقش آن در اضافه وزن نوزاد احتمال زایمان سزارین را به میزان قابل‌توجهی افزایش می‌دهد. خود سزارین و نیاز به بیهوشی نیز ممکن است نگرانی‌هایی را برای مادر ایجاد کند.
همچنین اضافه وزن مادر باردار ممکن است در اواخر بارداری یا پس از زایمان، زمینه‌ساز ابتلای او به فشار خون بسیار بالا شود. همین امر به خودی خود می‌تواند عوارض جدی جبران‌ناپذیری برای سلامتی مادر ایجاد کند که از جمله این عوارض می‌توان به نارسایی کبد و کلیه اشاره کرد.
فشار خون بسیار بالای مادر باردار همچنین می‌تواند منجر به تشنج و یا حتی سکته شود. از سوی دیگر خطر ابتلا به فشار خون با آپنه خواب در دوران بارداری همراه است که مشخصه آن قطع شدن تنفس در طول خواب است. آپنه خواب علاوه بر ایجاد خستگی مفرط می‌تواند زمینه‌ساز اختلالات ریوی و قلبی در مادر گردد.
بنابراین زمانی که از رژیم غذایی مادران باردار چاق سخن به میان می‌آید فراموش نکنید که چاقی مادر باردار علاوه بر خود او نوزاد را نیز در معرض خطر قرار می‌دهد. زنان چاق بیشتر از زنان با وزن نرمال در معرض خطر سقط جنین یا مرده‌زایی هستند.
از سوی دیگر چاقی مادر مشکلاتی را در ارتباط با تست‌های تشخیصی ایجاد می‌کند؛ زیرا داشتن چربی بیش از حد بدن می‌تواند مشاهده برخی مشکلات مربوط به آناتومی جنین در معاینه سونوگرافی را دشوار کند؛ بنابراین اگر چاق هستید، بررسی ضربان قلب جنین در حین زایمان نیز ممکن است دشوارتر باشد.
یکی دیگر از مواردی که ما را نسبت به اهمیت رژیم غذایی مادران باردار چاق دغدغه‌مند می‌سازد این نکته است که چاقی مادر با زایمان زودرس، زایمان طولانی‌مدت و از دست دادن خون بیش از حد پس از زایمان نیز همراه است.
نوزادان متولد شده از مادران چاق با مقاومت بدنی کمتری متولد می‌شوند و پس از تولد مستعد ابتلا به عفونت هستند.
یکی دیگر از مشکلات رایج زنان چاق، داشتن نوزادانی با وزن بالا است. نوزادانی که هنگام تولد با آسیب‌ها و مشکلاتی متولد می‌شوند و از سوی دیگر در آینده بیشتر مستعد چاق شدن هستند. علاوه بر این، نوزادانی که از مادران چاق متولد می‌شوند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به نقایص مادرزادی، از جمله اختلالات قلبی و نقص لوله عصبی هستند.
همچنین در حال حاضر شواهد قابل‌توجهی وجود دارد که نشان می‌دهد چاقی مادر و افزایش وزن بیش از حد حاملگی با خطر بیشتر سندرم متابولیک در کودک مرتبط است؛ بنابراین فراموش نکنید کنترل اضافه وزن شما در دوران بارداری و توجه به رژیم غذایی مناسب نه تنها سلامت خودتان بلکه سلامت فرزندتان را حفظ می‌کند.
آیا می‌شود در دوران بارداری وزن کم کرد؟
زمانی که از رژیم غذایی برای مادران باردار چاق سخن به میان می‌آید در نظر داشته باشید که بارداری زمان شروع رژیم غذایی نیست. در قدم اول اصلا به زنان باردار توصیه نمی‌شود که کالری دریافتی خود را به حدی محدود کنند که بدن یا نوزادشان از کالری موردنیاز محروم باشد.
بنابراین مگر اینکه در اوایل بارداری باشید، کاهش وزن در دوران بارداری به هیچ عنوان ایمن نیست. در این دوران بدن شما سخت کار می‌کند تا از کودک در حال رشد شما محافظت کند و اگر در دوران بارداری وزن کم کنید یا رژیم بگیرید، ممکن است مواد مغذی مهمی را که برای یک بارداری سالم نیاز دارید از دست بدهید.
البته در نظر داشته باشید که کاهش وزن در اوایل بارداری می‌تواند به دلیل حالت تهوع صبحگاهی، استفاده نوزاد شما از ذخایر چربی پیشین و بهبود سبک زندگی شما باشد. پس کاهش وزن محدود در اوایل بارداری تا حدودی طبیعی است.
در عوض اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید و باردار هستید، تمام تلاش خود را بکنید تا خوب غذا بخورید و به طور منظم ورزش کنید و در نظر داشته باشید که رژیم غذایی در مادران باردار چاق شامل کاهش کالری دریافتی نمی‌شود؛ بلکه مبنای آن تغذیه سالم و مدیریت شده است.
در نظر داشته باشید که تأثیر افزایش یا کاهش وزن مادر بر جنین در دوران بارداری موضوع پیچیده‌ای است که کارشناسان و متخصصان همچنان در حال بررسی آن هستند؛ اما یک چیز تاکنون واضح است، این که کاهش وزن در دوران بارداری با رشد یک کودک سالم سازگار نیست.
بنابراین فراموش نکنید همان طور که اضافه وزن یا چاقی در دوران بارداری خطر برخی از عوارض بارداری را افزایش می‌دهد، کاهش وزن نیز در دوران بارداری شما را در معرض خطر داشتن نوزادی بسیار کوچک و زایمان زودرس قرار می‌دهد.
همچنین توجه داشته باشید که در دوران بارداری به هیچ عنوان از رژیم‌های محدودکننده کربوهیدرات مانند کتو و آتکینز استفاده نکنید. کودک در حال رشد شما به کربوهیدرات‌ها نیاز دارد و رژیم‌های تک عنصری یا محدود می‌تواند به جنین در حال رشد آسیب برساند.
رژیم غذایی مادران باردار چاق باید چگونه باشد؟
قبل از هرگونه رژیم غذایی فراموش نکنید که باید در خصوص تغذیه خود با پزشک متخصص مشورت کنید و رژیم غذایی مناسب خود را از او دریافت کنید. همه زنان باردار باید رژیم غذایی کاملی اتخاذ کنند و هرگونه اقدام سرخود ممکن است اثرات جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد؛ اما در ادامه توصیه‌های کلی در خصوص رژیم غذایی مناسب در دوران بارداری به ویژه برای مادران چاق ارائه می‌شود که می‌تواند تا حد زیادی برای شما راهگشا باشد.
- در دوران بارداری از خوردن غذاهای سرخ شده و غذاهای با قند زیاد یا افزودنی‌ها خودداری کنید. فراموش نکنید که اگر قبل از بارداری رژیم غذایی شما حاوی مقدار زیادی فست فود، نوشابه و شیرینی بود، اکنون زمان تغییر است.
- هرگز وعده صبحانه را حذف نکنید. همچنین توصیه می‌شود که زنان باردار صبحانه متعادلی دریافت کنند؛ دفعات مصرف مواد غذایی نزدیک به هم باشد اما حجم وعده‌های غذایی را محدود کنند.
- در نظر داشته باشید آگاهی از مقاومت انسولینی کلید تدارک رژیم غذایی مناسب در مادران باردار چاق است. منطقی‌ترین هدف استفاده از مواد غذایی برای افرادی که مقاومت انسولینی دارند، کنترل دریافت گلوکز و بهبود آن است. در نظر داشته باشید که بهتر است از مواد نشاسته‌ای پیچیده استفاده کنید و مواد نشاسته‌ای با ترکیب ساده همچون قند مصنوعی را به طور کلی از وعده‌های غذایی خود حذف کنید.
- همچنین به زنان باردار چاق توصیه می‌شود که مصرف چربی‌های اشباع شده را کاهش دهند. مطالعات نشان می‌دهد رژیم‌های غذایی مادران باردار چاق که سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع (همچون روغن زیتون) است با کاهش خطر چاقی نوزاد همراه است.
- در نظر داشته باشید که بسیاری از غذاهای سرشار از کربوهیدرات، مانند شیرینی‌ها، نوشابه‌ها، نان، پاستا و چیپس در مقایسه با موادی همچون لوبیا، آجیل، گوشت یا سبزیجات، از نظر ویتامین و مواد معدنی به هیچ عنوان غنی نیستند؛ بنابراین در دوران بارداری به مصرف منابع سالم‌تر کربوهیدرات‌ها مانند میوه‌ها، محصولات لبنی و غلات کامل پایبند باشید.
- معمولا در رژیم‌های غذایی مادران باردار چاق توصیه می‌شود در حالی که مصرف کربوهیدرات و شکر را کاهش می‌دهند، بر پر کردن بشقاب خود با پروتئین بدون چربی بیشتر تمرکز کنند. مواد پروتئینی مانند سینه مرغ، تکه‌های گوشت گاو، لوبیا، ماهی، لبنیات کم چرب برای مادر بسیار مفید هستند و شواهدی وجود دارد که تأکید می‌کند مصرف پروتئین بدون چربی علاوه بر این که حس سیری بیشتری به فرد می‌دهد، به جلوگیری از افزایش وزن بیش از حد بارداری مادر کمک می‌کند و خطر ابتلا به دیابت بارداری را کاهش می‌دهد.
- یکی از مواردی که به مادران باردار چاق توصیه می‌شود این است که تعادل مناسب را در هر وعده غذایی به دست آورند. وعده‌های غذایی خود را به وعده‌های غذایی کوچک تقسیم کنید و هیچ کدام از وعده‌های غذایی خود را حذف نکنید. در طول روز بشقاب خود را به چهار قسمت تقسیم کنید، به نحوی که یک چهارم آن را پروتئین بدون چربی، دیگری را غلات یا کربوهیدرات‌های پیچیده و دو قسمت دیگر را سبزیجات یا سالاد تشکیل دهد. این کار را سه بار در روز انجام دهید تا روزتان پر از مواد مغذی سالم باشد، بدون اینکه زیاده روی کنید.
- همچنین توصیه می‌شود که به برنامه غذایی خود پایبند باشید؛ زیرا بسیاری از مادران ممکن است به پرخوری عصبی دچار شوند. به خصوص در سه ماهه سوم زمانی که اضطراب مادر نسبت به زایمان و موارد بعد از آن افزایش می‌یابد.
- حواستان به مصرف ویتامین‌های لازم باشد و از پزشک خود مکمل‌های لازم را دریافت کنید.
- غذاهای غنی از اسیدفولیک مانند اسفناج، گل کلم، تخم‌مرغ را به اندازه کافی مصرف کنید. همچنین می‌توان با قرص‌های مصنوعی مکمل اسیدفولیک لازم را دریافت کرد.
- به همه زنان باردار توصیه می‌شود که روزانه ۱۰ میکروگرم مکمل ویتامین D مصرف کنند. اگر شاخص توده بدنی شما بیش از ۳۰ باشد، به احتمال زیاد کمبود ویتامین D دارید؛ بنابراین، مصرف مکمل‌های ویتامین D یا مصرف موادی همچون لبنیات در رژیم غذایی شما بسیار مهم است.
- سعی کنید علاوه بر دریافت اسیدفولیک و کلسیم، ماده معدنی ید را نیز به اندازه کافی دریافت کنید؛ زیرا ید برای عملکرد مناسب تیروئید و رشد مغز کودک ضروری است؛ بنابراین در این خصوص با پزشک متخصص خود درباره دریافت دوز مناسب ید صحبت کنید.
- می‌توانید با داشتن زمان مشخصی برای بیداری و خواب و گرفتن دوش آب گرم قبل از خواب مطمئن شوید که بهترین استراحت ممکن را دارید. دریافت خواب کافی نقش بسیار موثری در کنترل اضافه وزن دارد.
- هرگونه بحث در مورد وزن و بارداری بدون ذکر اهمیت فعالیت بدنی کامل نخواهد بود. مگر اینکه پزشک به دلیل عوارض بارداری شما را از ورزش کردن منع کرده باشد. سعی کنید در اکثر روزها حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی داشته باشید.
- در آخر با بدن خودتان مهربان باشید. هیچ مادری نباید در دوران بارداری بابت اضافه وزن خود تحت فشار و استرس باشد.
کلام آخر
فراموش نکنید که یک رژیم غذایی سالم نقش مهمی در رشد جنین شما دارد و ممکن است پیامدهای سلامتی طولانی‌مدتی برای کودک شما به همراه داشته باشد. بهترین راه برای کاهش خطر عوارض ناشی از چاقی در دوران بارداری، کاهش وزن قبل از برنامه‌ریزی برای بارداری است؛ اما اگر باردار هستید و اضافه وزن هم دارید به جای استرس و نگرانی و کاهش کالری، روی مصرف مواد غذایی سالم و مناسب و انجام فعالیت‌های سازنده تمرکز داشته باشید.
مدیریت تغذیه مناسب از جمله رژیم غذایی سالم و سبک زندگی فعال می‌تواند به زنان باردار کمک کند وزن کمتری در دوران بارداری داشته باشند اما فراموش نکنید که هرگز به صورت سرخود رژیم غذایی خاصی را اتخاذ نکنید. در این مقاله از ۳۰ سیب تلاش شد تا ضمن توضیح باید و نبایدهای رژیم غذایی برای زنان باردار چاق توصیه‌های عملی نیز برای این دسته از افراد ارائه شود. امیدواریم که از این مطلب به خوبی استفاده کنید. لطفا ما را با ارائه نظرات خود همراهی کنید.
