زایمان طبیعی با درد همراه است. این درد می‌تواند طاقت‌فرسا و شدید باشد. با این حال روش‌های مختلفی برای کاهش درد زایمان طبیعی وجود دارد که با استفاده از آن‌ها می‌توانید از میزان درد زایمان بکاهید. برخی از این روش‌ها طبیعی هستند و نیاز به دارو ندارند اما در برخی موارد برای کاستن درد از داروهای خاصی استفاده می‌شود. در این مقاله از سی سیب به بررسی روش‌های کاهش درد زایمان طبیعی می‌پردازیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
درد زایمان طبیعی چگونه دردی است؟
زمانی که به زایمان نزدیک می‌شوید، ممکن است احساس درد و گرفتگی شدید در بخش‌های مختلف بدن داشته باشید. انقباضات زایمان می‌توانند بسیار قدرتمند و دردناک باشند. در این حالت سر نوزاد به سمت پایین می‌آید تا در کانال زایمان قرار بگیرد. این درد را می‌توان به در قاعدگی توصیف کرد با این تفاوت که این گرفتگی‌ها و انقباضات ادامه‌دار هستند، به مرور بیشتر می‌شوند و دردناک‌تر هستند.
در کمر، پشت و ناحیه آلت تناسلی درد بسیار زیادی را تجربه خواهید کرد. این درد را همانند امواجی توصیف می‌کنند که بدن شما را فرامی‌گیرد. دردی شبیه به اسهال شدن، نفخ شدید شکم و گرفتگی‌هایی بسیار شدیدتر از درد زمان قاعدگی را احساس خواهید کرد. در این حالت به رکتوم فشار زیادی وارد می‌شود و ممکن است به صورت مداوم نیاز به اجابت مزاج پیدا کنید.
این دردها را می‌توان کنترل و مدیریت کرد. وقتی این روش‌ها را بدانید دیگر نیازی نیست نگران باشید و مضطرب شوید. پیشنهاد می‌کنیم علت این درد را مدام با خود بررسی کنید. هدف این دردها این است که رحم شما آماده شود. دهانه رحم باز شود و بتوانید فرزند خود را به دنیا بیاورید.
چرا زایمان دردناک است؟
شاید باورش سخت باشد اما زایمان به چند دلیل خوب، دردناک است! تمامی آن دردها نشان‌دهنده آماده شدن رحم و دهانه رحم برای خارج کردن نوزاد است. اکثر زنان انقباضات را به صورت احساس گرفتگی در کشاله ران و کمر احساس می‌کنند. برخی نیز درد را در پهلو و ران احساس می‌کنند. این دردها هم به تدریج و به طور منظم افزایش پیدا می‌کند.
عضله رحم بزرگ‌ترین و قوی‌ترین عضله در بدن شما است؛ بنابراین می‌تواند ساعت‌ها به طور متناوب منقبض شود و خود را رها کند. مسلماً عضله در این حالت احساس خستگی و درد می‌کند. همان گونه که سایر عضلات بدن شما پس از فعالیت بدنی خسته می‌شوند. کاهش طبیعی جریان اکسیژن به رحم که با انقباض رخ می‌دهد هم می‌تواند به این درد بیفزاید.
در طول زایمان ممکن است فشار زیادی بر لوله‌های فلوپ، تخمدان‌ها و رباط‌ها وارد شود. سر نوزاد زمانی که به سمت پایین حرکت می‌کند به مثانه و روده شما فشار زیادی وارد می‌کند. برخی زنان نیز فشار مقعدی شدیدی را تجربه خواهند کرد. با این حال برخی از زنان درد کمتری را تجربه می‌کنند. گویا داشتن تجربه زایمان می‌تواند روی میزان درد زایمان‌های بعدی تاثیر بگذارد.
تحمل درد زایمان از فردی به فرد دیگر متفاوت است. حتی موقعیت هم می‌تواند روی تحمل کردن آن تاثیر بگذارد. ممکن است یک فرد یک میزان درد را در موقعیت‌های مختلف، به گونه‌ای متفاوت احساس کند.
در ادامه روش‌های تسکین درد زایمان را شرح می‌دهیم.
ماساژ
یکی از بهترین روش‌های تسکین درد ماساژ است. طبق نتایج مطالعاتی، زنانی که ماساژ دریافت کردند، ۵۶ درصد کمتر از سایر زنان نیاز به سزارین شدن پیدا کردند. علاوه بر این، مصرف اپیدورال هم تا ۸۵ درصد کاهش پیدا کرد. همچنین نیاز به فورسپس هم تا ۷۰ درصد پیدا کرد و ماساژ دادن موجب کاهش ۶۱ درصدی مصرف اکسی توسین شده است. مدت زمان زایمان نیز تا ۲۵ درصد کاهش پیدا کرد و کاهش ۵۸ درصدی در بستری شدن نوزادان در بیمارستان مشاهده شده است. علاوه بر این، لمس شدن موجب ترشح اکسی توسین می‌شود و این گونه از استرس مادر و ترس او نیز کاسته می‌شود. علاوه بر این، به خاموش کردن گیرنده‌های درد در هنگام زایمان کمک می‌کند.
رایحه درمانی
قرن‌ها است که از روغن‌های اسانس در طول زایمان استفاده می‌شود. از این اسانس‌ها برای آرامش پیدا کردن مادر، کاهش استرس، فعال‌کننده رحم، تحریک گردش خون و… استفاده می‌شود. در ادامه به چند اسانس که می‌تواند در طول زایمان به شما کمک کند، اشاره می‌کنیم:
اسطوخودوس
یکی از محبوب‌ترین روغن‌هایی که در زمان زایمان از آن استفاده می‌شود، اسانس اسطوخودوس است. این اسانس می‌تواند موجب آرامش شود. علاوه بر این، این روغن مسکنی است که گردش خون را تحریک می‌کند و ممکن است انقباضات را تقویت کند.
مریم گلی
از این روغن برای تقویت انقباضات استفاده می‌شود. البته از آن نباید در دوران بارداری استفاده شود. صرفاً در زمان زایمان می‌توانید از آن استفاده کنید. همچنین روغنی عالی برای کاهش اضطراب است.
شمعدانی
به تنفس کمک می‌کند و گردش خون را تقویت می‌کند.
نعناع فلفلی یا سوسنبر
این روغن به رفع حالت تهوع و سردرد کمک می‌کند.
بابونه
تسکین‌دهنده و آرام‌بخش است و به کاهش تنش و اضطراب کمک می‌کند.
نرولی
این اسانس آرام‌بخش است و موجب ریلکس شدن می‌شود. همچنین یک روغن قوی ضدافسردگی است.
ترنج
این روغن نشاط‌آور است و احساس طراوت به شما می‌دهد.
یاسمن
به عنوان یک مسکن عمل می‌کند. همچنین برای تقویت انقباضات شناخته شده است و می‌تواند به زایمان جفت کمک کند.
مرزنجوش
به تنفس کمک می‌کند و می‌تواند موجب کاهش فشار خون شود. همچنین یک مسکن موثر است.
استفاده از کمپرس سرد و گرم
هم کمپرس سرد و هم کمپرس گرم می‌تواند درد زایمان را کاهش دهد.
کمپرس سرد
یک دستمال سرد را روی صورت، گردن و بالای سینه قرار دهید. این امر به شادابی و آرامش مادر کمک می‌کند. اگر مادر حالت تهوع دارد یک پارچه سرد در پشت گردن او قرار دهید تا درد کاهش پیدا کند. قرار دادن یک کمپرس سرد روی کمر هم می‌تواند درد این ناحیه را بکاهد. همچنین می‌توانید پس از زایمان کمپرس سرد روی پرینه بگذارید تا تورم این ناحیه کاهش پیدا کند.
کمپرس گرم
حوله یا دستمال گرمی را زیر شکم مادر قرار دهید. از کیسه آب گرم هم می‌توانید استفاده کنید. این کار موجب راحتی زایمان می‌شود.
درست قبل از زور زدن یک پارچه گرم و مرطوب را روی پرینه قرار دهید تا درد این ناحیه کاهش پیدا کند. همچنین بافت این بخش نرم شود و آماده کشیده شدن شود. در برخی موارد هم برای رفع درد کمر می‌توانید از کیسه آب گرم استفاده کنید.
آب درمانی
روش دیگر کاهش درد زایمان، آب درمانی است. استفاده از آب دارای مزایای فیزیولوژیکی و روانشناختی است. زایمان در آب می‌تواند درد شما را بکاهد. به دلیل این که وقتی در آب شناور هستید، راحت‌تر می‌توانید تحرک داشته باشید. از دیگر مزایای آب درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آرامش در حین و بین انقباضات
- مدیریت ایمن و موثر درد
- کاهش فشار خون
- ایجاد احساس کنترل در مادر
- کمک کردن به گشاد شدن دهانه رحم
پخش موسیقی
گوش دادن به موسیقی راه خوبی برای مدیریت درد است. این کار موجب می‌شود تا حواس مادر پرت شود و به درد توجه زیادی نکند. وقتی موسیقی در حال پخش شدن است، ماما یا همراه می‌تواند به مادر کمک کند تا او بتواند به صورت ریتمیک نفس بکشد. همچنین مادر می‌تواند به جای تمرکز بر انقباضات به موسیقی توجه کند. پرت کردن حواس مادر در زایمان امری کلیدی است.
تنفس کنترل شده
استفاده از الگوهای تنفسی در زایمان بسیار مفید است. تنفس می‌تواند به شما کمک کند تا با هر انقباض تمرکز کنید و با توجه به آن کار خود را انجام دهید. در ادامه برخی از مزایای تمرین تنفسی را نام می‌بریم:
- آرام شدن مادر
- ایجاد حس خوب و کنترل
- افزایش اکسیژن
- افزایش انرژی هم برای مادر و هم برای نوزاد
- هدفمند کردن انقباضات به دلیل ریتمیک بودن تنفس
فشار متقابل
بسیار از زنان از این حالت لذت می‌برند زیرا درد ناحیه پشت بدن را تسکین می‌بخشد. برای این کار باید فشار زیادی روی نواحی دردناک کمر یا ناحیه‌ای که انقباض در آن احساس می‌شود وارد کنید.
طب فشاری یا رفلکسولوژی
از طب فشاری برای تسکین درد و افزایش انقباضات و… استفاده می‌شود. این شیوه هیچ گونه عوارض جانبی ندارد و شما می‌توانید با وارد کردن فشار انگشتان، آرنج‌ها، کف دستان و ابزارهای مخصوص روی نقاط خاص بدن درد را کنترل کنید. هدف اصلی این روش کاهش درد است اما می‌توان از آن برای پایین آمدن نوزاد، گشاد کردن دهانه رحم، القای زایمان و تقویت انقباضات در زایمان‌های آهسته و غیر پیش‌رونده استفاده کرد. به‌علاوه، می‌توان از آن برای کاهش حالت تهوع، جلوگیری از احساس کوفتگی و خستگی در زایمان‌های طولانی هم استفاده کرد.
نقطه کانونی
یک تکنیک عالی در زمان زایمان، داشتن یک نقطه کانونی و توجه به آن است. وقتی انقباضات شدید می‌شوند، به یک نقطه نگاه کنید و روی آن تمرکز کنید. این نقطه می‌تواند هر چیزی باشد. شکافی روی دیوار، دکمه روی پیراهن همراه، تابلو و… . در این حالت مغز تمرکز خود را روی تحلیل آن نقطه می‌گذارد و درد را پردازش نمی‌کند. این گونه درد کمتری احساس خواهید کرد.
تکنیک تجسم
نقطه مقابل تکنیک نقطه کانونی، استفاده از تجسم و تصاویر بصری است. این روش یک تکنیک مدیریت درد بسیار موثر است. چشمان خود را ببندید و مکانی آرامش‌بخش را تصور کنید. یک ساحل آفتابی، یک دریاچه آرام، دریای بیکران و… . ذهن خود را به آنجا منتقل کنید. حتی می‌توانید باز شدن دهانه رحم، پایین آمدن نوزاد و چنین مواردی را تجسم کنید.
تغییر موقعیت
تغییر موقعیت در طول زایمان مزایای زیادی دارد. وضعیت‌های مختلف می‌تواند به پیشرفت زایمان کمک کرده و با افزایش باز شدن لگن، احساس درد را کاهش دهد. ماندن در یک وضعیت برای مدت طولانی می‌تواند پیشرفت زایمان را متوقف کند و به مرور زمان انقباضات را دردناک‌تر کند؛ بنابراین مطمئن شوید که موقعیت خود را هر ۳۰ دقیقه یا حداکثر هر ساعت تغییر می‌دهید. در ادامه به بهترین موقعیت‌ها برای کاهش درد زایمان اشاره می‌کنیم:
حالت اسکوات
این حالت زمانی موثر است که شما آماده زور زده هستید. این روش به بزرگ شدن دهانه رحم و سرعت بخشیدن به زایمان کمک می‌کند. برای اجرای این حالت باید از شخصی دیگر یا یک صندلی محکم کمک بگیرید.
نشستن
سعی کنید یک زانوی خود را خم کنید و پای دیگر را ریلکس کنید. زیاد به عقب خم نشوید. وقتی می‌نشینید، عمل خون‌رسانی به ماهیچه‌های منقبض شده بهبود می‌یابد. فشار روی دیافراگم هم کم می‌شود. برای راحتی کار از یک بالشت یا فرد دیگر کمک بگیرید.
حالت خیز
در این حالت باید یک پای خود را روی صندلی یا یک زیر پایی بگذارید. سپس کمی به جلو خم شوید. این کار را به آرامی و برای چند بار انجام دهید. این عمل موجب باز شدن دهانه رحم می‌شود و فضای بیشتری به کودک می‌دهد تا بتواند حرکت کند. حتی ممکن است موجب کاهش درد کمر شود.
تاب خوردن
در این حالت دست خود را دور گردن یا کمر فرد دیگری بگذارید. سپس خود را به آرامی تکان دهید گویی در حال رقصیدن هستید. همراه شما می‌تواند در این زمان پشت شما را ماساژ دهد.
ایستادن
اگر نمی‌خواهید راه بروید، می‌توانید بایستید. سپس خود را به یک صندلی یا تکیه‌گاه دیگر تکیه دهید. ایستادن می‌تواند مرحله اولیه زایمان را کاهش دهد. همچنین از احتمال نیاز به اجرای سزارین بکاهد. البته ایستادن در برخی موارد می‌تواند موجب پارگی پرینه یا از دست دادن خون شود. در نتیجه، موقعیت خود را پس از چند دقیقه عوض کنید.
زانو زدن
اگر نمی‌توانید بایستید اما می‌خواهید بدن خود را صاف نگه دارید، می‌توانید روی یک بالشت زانو بزنید. اگر کودک به ستون فقرات شما فشار می‌آورد، این روش می‌تواند کمک‌کننده باشد.
دراز کشیدن به پهلو
اگر خسته شده‌اید یا اپیدورال به شما تزریق می‌شود، می‌توانید به پهلو دراز بکشید. در این حالت فشار کمتری به پرینه وارد می‌شود.
هیپنوتیزم درمانی
هیپنوتیزم درمانی می‌تواند ابزاری فوق‌العاده در طول زایمان باشد. با کمی تمرین در طول بارداری، زنان می‌توانند روند آرام شدن عمیق و عاری از ترس را بیاموزند تا ماهیچه‌های رحم بتوانند با کمترین درد کار کنند. برای یادگیری این روش باید آموزش ببینید. می‌توان از ویدئوهای آموزشی یا کلاس‌های بارداری استفاده کنید. پس از یادگیری این روش می‌توانید به تنهایی حالت آرامش ذهنی عمیق، آرامش فیزیکی و تمرکز را ایجاد کنید.
حمایت دولا
زنان در زمان زایمان به حمایت عاطفی و فیزیکی نیاز دارند. نتایج مطالعات نشان داده‌اند که زنانی که توسط زنان دیگر حمایت می‌شوند، زایمان‌های مثبت‌تر و کمتر پیچیده‌تری را تجربه می‌کنند و رضایت بیشتری از زایمان خود دارند. همچنین این افراد نیاز کمتری به انواع مداخلات حین زایمان پیدا می‌کنند.
کم کردن نور محیط
اکثریت زنان در نیمه‌های شب زایمان می‌کنند. این امر تصادفی نیست. سطح ملاتونین ما در شب افزایش می‌یابد و به بدن ما اجازه می‌دهد تا استراحت کند و زایمان را شروع کند. قرار گرفتن در معرض نور در زمان زایمان می‌تواند انقباضات را کاهش دهد یا حتی به طور کامل متوقف کند. نتایج مطالعه‌ای نشان داده است که تابش نور سبز آبی در چشمان زن باردار در شب – مانند خیره شدن به صفحه‌نمایش تلفن یا صفحه کامپیوتر – انقباضات را سرکوب می‌کند. بهتر است چراغ‌ها را خاموش کنید یا نور را کم کنید.
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست
تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست راهی است که زنان می‌توانند در حین زایمان از آن به عنوان یک مسکن طبیعی استفاده کنند. این دستگاه کوچک می‌تواند از طریق یک جریان الکتریکی ملایم و بدون درد، موجب کاهش درد زایمان شود. از آن بیشتر برای کاهش کمردرد استفاده می‌شود.
استفاده از توپ
داشتن یک توپ بزرگ می‌تواند برای کاهش درد زایمان طبیعی بسیار موثر باشد. شما می‌توانید روی توپ بنشینید یا روی آن خم شوید. این که در چه موقعیتی قرار بگیرید، دست خودتان است. استفاده از این توپ‌ها زایمان را کوتاه می‌کند و از مدت زمان مرحله زور زدن را هم می‌کاهد.
غذا خوردن و نوشیدن
شما می‌توانید در حین زایمان طبیعی غذا بخورید و آب بنوشید. در واقع این امر به شما کمک می‌کند انرژی خود را حفظ کنید. در واقع مادر در حین زمان به اندازه یک دونده ماراتن نیاز به انرژی دارد. می‌توانید وعده غذایی سبکی بخورید. خودتان را گرسنه نگذارید. مایعات هم برای بدن بسیار مناسب است.
استفاده از سرویس بهداشتی
استفاده از سرویس بهداشتی و تخلیه مثانه نه تنها به شما کمک می‌کند احساس راحتی بیشتری داشته باشید، بلکه باعث می‌شود مثانه شما جلوی گشاد شدن رحم و پایین آمدن کودک را نگیرد. با استفاده از سرویس بهداشتی و اجابت مزاج فضا برای کودک باز می‌شود.
راه رفتن و تحرک داشتن
بی‌حرکت ماندن در زمان شروع انقباضات می‌تواند برای زنان بسیار دردناک باشد. هر چه بیشتر راه بروید و حرکت کنید برای شما بهتر است.
از چه داروهایی برای تسکین درد زایمان استفاده می‌شود؟
راه دیگر برای کاهش درد زایمان طبیعی، استفاده از دارو است. برای مدیریت درد زایمان از داروهای مختلفی استفاده می‌شود. مسکن روی کل سیستم عصبی اثر می‌گذارد، نه فقط روی یک ناحیه از بدن. با این حال مادر می‌تواند بدن خود را حرکت دهد و احساس کند. برخی از داروها هم بی‌حسی موضعی هستند که برای کاهش درد یک ناحیه خاص استفاده می‌شوند. در ادامه به این داروها اشاره می‌کنیم:
اپیدورال
استفاده از اپیدورال روشی برای کاهش درد زایمان است که بسیاری از زنان با آن آشنایی دارند. این دارو از طریق یک لوله در قسمت پایینی کمر زن وارد بدن می‌شود. در حین استفاده از آن زن همچنان هوشیار است و می‌تواند روی زایمان تمرکز کند. حدود ۱۵ دقیقه طول می‌کشد تا اپیدورال اثر کامل خود را بگذارد.
بی‌حسی نخاعی
در این حالت دارو به مایع نخاع تزریق می‌شود. این روش با سرعت بیشتری درد را کاهش می‌دهد. از این روش در زایمان‌های پیچیده‌تر و سزارین استفاده می‌شود.
ترکیب اپیدورال و بی‌حسی نخاعی
از این روش با نام CSE هم یاد می‌شود و از آن برای تسکین درد سریع استفاده می‌شود. در این حالت از دو روش پیشین به صورت هم‌زمان استفاده می‌شود اما اصولاً مقادیر آن داروها در این روش کمتر است.
اکسید نیتروژن (N2O)
از اکسید نیتروژن (N2O) در دوز پایین برای تسکین درد و کاهش اضطراب استفاده می‌شود. اثر این دارو کوتاه مدت است. برای مادر و چنین خطری ندارد. بر هوشیاری کودک اثر نمی‌گذارد. گاهی استفاده از آن موجب تهوع و سرگیجه می‌شود.
سخن آخر
در این مقاله به بررسی روش های کاهش درد زایمان طبیعی را بررسی کردیم. ممکن است برخی از این روش‌های روی یک مادر تاثیرگذار باشد و روی یک مادر دیگر تاثیرگذار نباشد. بنابراین، ان شیوه‌ای را انتخاب کنید که برای مشا راحت‌تر است. تجربه شما در این زمینه چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
منابع:
