بارداری می‌تواند عوارضی برای مادر داشته باشد. یکی از این عوارض، دیابت بارداری است. سطح قند خون برخی افراد در این دوران بالا می‌رود. این نوع دیابت معمولا بین هفته‌های ۲۴ الی ۲۸ بارداری ایجاد می‌شود. حال ممکن است برای شما این سوال پیش بیاید که دیابت در بارداری چه تفاوتی با سیار انواع دیابت دارد؟ آیا روی کودک اثر می‌گذارد؟ آیا قابل درمان است؟ در این مقاله از سی سیب به بررسی این نوع دیابت می‌پردازیم و نحوه کنترل کردن آن را توضیح می‌دهیم. با ادامه این مطلب ما را همراهی کنید.
علائم دیابت بارداری چیست؟
اگر در دوران بارداری به دیابت مبتلا شدید، به این معنا نیست که قبل از بارداری دیابت داشتید یا بعد از آن هم دچار آن خواهید شد. با این حال، دیابت دوران بارداری خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در آینده افزایش می‌دهد. اگر هم خوب مدیریت نشود، ممکن است کودک شما هم به این بیماری مبتلا شود. به ندرت پیش می‌آید که دیابت دوران بارداری علائمی ایجاد کند. اگر هم علائمی وجود داشته باشد، احتمالا خفیف است. این علائم شامل موارد زیر می‌شود:
- خستگی
- تاری دید
- تشنگی بیش از حد
- نیاز مفرط به ادرار کردن
- عفونت‌های قارچی
چه چیزی باعث دیابت بارداری می‌شود؟
علت دقیق دیابت حاملگی ناشناخته است، اما احتمالاً هورمون‌ها در بروز آن نقش دارند. وقتی باردار هستید، بدن شما برخی از هورمون‌ها را بیشتر تولید می‌کند. این هورمون‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
لاکتوژن جفت انسانی (hPL)
هورمون‌های دیگری که مقاومت در برابر انسولین را افزایش می‌دهند
این هورمون‌ها بر جفت شما تأثیر می‌گذارد و به حفظ بارداری شما کمک می‌کند. با گذشت زمان، میزان این هورمون‌ها در بدن شما افزایش می‌یابد. به تدریج ممکن است بدن شما در برابر انسولین مقاومت کند. انسولین هم هورمونی است که قند خون شما را تنظیم می‌کند. انسولین به انتقال گلوکز از خون به سلول‌ها کمک می‌کند تا از آن برای تولید انرژی استفاده شود. این که بدن شما در دوران بارداری کمی به انسولین مقاوم شود، طبیعی است. علت این امر هم آن است که گلوکز بیشتری در جریان خون شما وجود داشته باشد و به نوزاد منتقل شود. اگر مقاومت به انسولین بیش از حد قوی شود، سطح گلوکز خون شما ممکن است به طور غیرطبیعی افزایش یابد. این امر می‌تواند باعث دیابت در بارداری شود.
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری هستند؟
افرادی که شرایط زیر را داشته باشند، بیشتر در معرض این نوع دیابت قرار می‌گیرند:
- فشار خون بالا
- سابقه خانوادگی در دیابت
- اضافه وزن قبل از بارداری
- اضافه کردن بیش از حد وزن در دوران بارداری
- بارداری چند قلویی
- در زایمان قبلی نوزادی با وزن بیش از چهار کیلوگرم به دنیا آورده‌اند
- در گذشته مبتلا به دیابت دوران بارداری شده‌اند
- سقط جنین یا مرده زایی
- مصرف آستروئیدهایی مانند گلوکوکورتیکوئیدها
- سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS)، آکانتوز نیگریکانس یا سایر شرایط این چنینی
نحوه تشخیص دیابت در بارداری
انجمن دیابت آمریکا (ADA) پزشکان را تشویق می‌کند تا به طور معمول زنان باردار را از نظر علائم دیابت بارداری غربالگری کنند. اگر هیچ سابقه شناخته شده‌ای از دیابت و سطح قند خون طبیعی در ابتدای بارداری خود ندارید، احتمالاً پزشک در هفته ۲۴ تا ۲۸ بارداری شما را از نظر این نوع دیابت غربالگری می‌کند. در ادامه به انواع تست‌ها و آزمایش‌ها اشاره می‌کنیم.
تست چالش گلوکز
برخی از پزشکان ممکن است با آزمایش چالش گلوکز شروع کنند. هیچ آمادگی برای این آزمایش لازم نیست. برای این آزمایش باید محلول گلوکز بنوشید. سپس بعد از یک ساعت، از شما آزمایش خون می‌گیرند. اگر سطح قند خون شما بالا باشد، پزشک ممکن است یک آزمایش تحمل گلوکز خوراکی ۳ ساعته هم انجام دهد. این تست در دسته آزمایش‌های دو مرحله‌ای قرار می‌گیرد.
تست یک مرحله‌ای
در این نوع آزمایش سطح قند خون باید ناشتا باشید. باید محلولی حاوی ۷۵ گرم کربوهیدرات را بنوشید. سپس پس از یک و دو ساعت، سطح قند خون شما را بررسی می‌کنند. در صورتی که نتیجه شما موارد زیر را نشان دهد، احتمالا دیابت دوران بارداری دارید:
- سطح قند خون ناشتا بیشتر یا مساوی ۹۲ میلی‌گرم در دسی لیتر (mg/dL)
- سطح قند خون یک ساعته بیشتر یا مساوی ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی لیتر
- سطح قند خون ۲ ساعته بیشتر یا مساوی ۱۵۳ میلی‌گرم در دسی لیتر
تست دو مرحله‌ای
برای تست دو مرحله‌ای نیازی به ناشتا بودن نیست.
در این حالت باید یک محلول ۵۰ گرمی شکری را بنوشید. بعد از ۱ ساعت قند خون شما را آزمایش می‌کنند. اگر در آن مرحله سطح قند خون شما بین ۱۳۰ تا ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر باشد، پزشک ممکن است انجام آزمایش دوم را در روز دیگری توصیه کند. پزشک شما آستانه تعیین این مورد را مشخص می‌کند.
آزمایش دوم هم باید ناشتا انجام شود. حال باید محلولی صد گرمی را بنوشید. یک الی سه ساعت بعد نیز از شما آزمایش گرفته می‌شود. اگر دو مورد از مقادیر زیر را داشته باشید، احتمالا به این نوع دیابت مبتلا شده‌اید:
- سطح قند خون ناشتا بیشتر یا مساوی ۹۵ میلی‌گرم در دسی لیتر یا ۱۰۵ میلی‌گرم در دسی لیتر
- سطح قند خون ۱ ساعته بیشتر یا مساوی ۱۸۰ میلی‌گرم در دسی لیتر یا ۱۹۰ میلی‌گرم در دسی لیتر
- سطح قند خون ۲ ساعته بیشتر یا مساوی ۱۵۵ میلی‌گرم در دسی لیتر یا ۱۶۵ میلی‌گرم در دسی لیتر
- سطح قند خون ۳ ساعته بیشتر یا مساوی ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی لیتر یا ۱۴۵ میلی‌گرم در دسی لیتر
آیا دیابت در بارداری منجر به دیابت نوع دو می‌شود؟
بهتر است پزشکان، زنان را در ابتدای بارداری از نظر دیابت نوع دو نیز غربالگری کنند. اگر فاکتورهای خطر ابتلا به دیابت نوع دوم را داشته باشید، پزشک در اولین ویزیت قبل از زایمان، شما را از نظر این وضعیت آزمایش خواهد کرد. در ادامه به این موارد اشاره می‌کنیم:
- داشتن اضافه وزن
- بی‌تحرک بودن
- داشتن فشار خون بالا
- سطوح پایین کلسترول خوب لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) در خون
- سطوح بالای تری گلیسیرید در خون
- سابقه خانوادگی دیابت
- داشتن سابقه دیابت دوران بارداری، پیش دیابت یا علائم مقاومت به انسولین
انواع دیابت دوران بارداری
دیابت در بارداری به دو دسته تقسیم می‌شود:
دیابت کلاس A1: دیابتی که می‌توان آن را با رژیم غذایی کنترل کرد.
دیابت کلاس A2: دیابتی که باید آن را با استفاده از انسولین یا داروهای خوراکی مدیریت کرد.
دیابت دوران بارداری چگونه درمان می‌شود؟
اگر تشخیص داده شود که دیابت دارید، برنامه درمانی را با توجه به سطح قند خون شما در طول روز مشخص می‌کنند. در بیشتر موارد، پزشک به شما توصیه می‌کند قند خون خود را قبل و بعد از غذا آزمایش کنید و با خوردن یک رژیم غذایی غنی از مواد مغذی و ورزش منظم، وضعیت خود را مدیریت کنید. در برخی موارد، ممکن است در صورت نیاز تزریق انسولین را نیز اضافه کنند. اگر پزشک، شما را تشویق کند که سطح قند خون خود را کنترل کنید، ممکن است نیاز باشد یک دستگاه مخصوص نظارت بر گلوکز تهیه کنید.
همچنین ممکن است برای شما تا زمان زایمان تزریق انسولین تجویز کنند. از پزشک خود در مورد زمان‌بندی مناسب تزریق انسولین در رابطه با وعده‌های غذایی و ورزش سوال بپرسید تا با رعایت نکات لازم از افت قند خون جلوگیری شود.
همچنین باید در مورد همیشه پایین یا بالا بودن سطح قند خون از پزشک بپرسید تا راهنمایی‌های لازم به شما داده شود و در صورت داشتن چنین شرایطی اقدامات لازم را انجام دهید.
تغذیه مادر مبتلا به دیابت دوران بارداری چگونه باید باشد؟
داشتن یک رژیم غذایی متعادل کلید اصلی مدیریت صحیح دیابت در دوران بارداری است. این افراد باید به نحوه مصرف کربوهیدرات، پروتئین و چربی بسیار توجه کنند. بهتر است به صورت منظم غذا بخورید. هر دو ساعت غذایی بخورید تا سطح قند خون شما مدیریت شود. در ادامه به نکات بیشتری در مورد رژیم غذایی در این دوران و شرایط می‌پردازیم.
کربوهیدرات‌ها
فاصله‌گذاری مناسب بین غذاهای غنی از کربوهیدرات، به جلوگیری از افزایش قند خون کمک می‌کند. پزشک به شما کمک می‌کند تا دقیقاً تعیین کنید که چه مقدار کربوهیدرات باید در روز بخورید. همچنین ممکن است توصیه شود برای داشتن برنامه‌های غذایی مناسب به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید. کربوهیدرات‌های مناسب شامل موارد زیر می‌شوند:
- غلات کامل
- برنج قهوه‌ای
- لوبیا، نخود، عدس و سایر حبوبات
- سبزیجات نشاسته‌ای
- میوه‌های با قند پایین
- سیب زمینی شیرین
- کدو حلوایی
کربوهیدرات زیاد می‌تواند منجر به افزایش قند خون شود. اگرچه تحمل کربوهیدرات می‌تواند در بین افراد باردار مبتلا به دیابت دوران بارداری به طور قابل‌توجهی متفاوت باشد، در نتایج تحقیقات جدید آمده است رژیم غذایی که کمتر از ۴۰ درصد کل کالری آن از کربوهیدرات‌ها تامین شود، به طور کلی برای کنترل بهینه قند خون ایدئال است. با این حال، نیازها در این زمینه با هم متفاوت است و به عواملی مانند مصرف دارو، وزن بدن و کنترل قند خون بستگی دارد.
پروتئین
افراد بارداری باید سعی کنند روزانه دو تا سه وعده پروتئین مصرف کنند. منابع خوب پروتئین عبارت‌اند از: گوشت بدون چربی، مرغ، ماهی و توفو
البته بهتر است برخی از انواع ماهی‌ها را که دارای جیوه بالایی هستند، مصرف نکنید.
چربی
چربی‌های مناسب که باید در رژیم غذایی شما باشند، عبارت‌اند از:
- آجیل بدون نمک
- دانه‌ها
- روغن زیتون
- آووکادو
پس باید با هر وعده غذایی پروتئین بخورید. میوه و سبزیجات را به صورت روزانه مصرف کنید.
خوردن غذاهای فرآوری شده را محدود یا از آن‌ها اجتناب کنید.
برای جلوگیری از پرخوری به اندازه غذایی که در هر وعده میل می‌کنید، توجه کنید.
حتما در وعده‌های غذایی شما باید فیبر باشد. بهتر است غذاها تازه باشند. سعی کنید غذای سرخ شده نخورید. اگر هوس چنین غذاهایی می‌کنید، در خانه جایگزین‌های سالم داشته باشید تا از آن‌ها مصرف کنید. غذاهای سیرکننده بخورید. غذاهایی که سرشار از پروتئین هستند، بسیار سیرکننده هستند.
میان وعده‌ها
میان وعده‌ها برای ثابت نگه داشتن سطح قند خون بسیار مناسب و مهم هستند. حتما در انتخاب میان وعده دقت کنید. از میان وعده‌های زیر می‌توانید استفاده کنید:
سبزیجات تازه یا منجمد. می‌توانید سبزیجات را به صورت خام، بو داده یا بخارپز میل کنید. می‌توانید سبزیجات را با منابع پروتئینی مانند حمص یا پنیر ترکیب کنید.
املت‌های گیاهی. می‌توانید املت را با تخم مرغ کامل یا فقط سفیده درست کنید. تخم مرغ کامل منبع خوبی از مواد مغذی است. سفیده تخم مرغ هم سرشار از پروتئین است.
بلغور جو دوسر با دانه‌های کدو تنبل، نارگیل شیرین نشده و انواع توت‌ها.
میوه تازه به همراه یک مشت آجیل یا یک قاشق غذاخوری کره آجیلی مانند کره بادام زمینی
بوقلمون یا سینه مرغ
ماهی پخته، به ویژه ماهی‌های چرب مانند سالمون و قزل آلا.
پوره آووکادو به همراه گوجه گیلاسی و نان تست
ماست یونانی شیرین نشده با دانه‌های آفتابگردان، دارچین و سیب خرد شده.
میوه‌ها را در حد اعتدال بخورید. حتما در این مورد با یک متخصص تغذیه مشورت کنید. توت‌ها قند کمی دارند و در عین حال فیبر بالایی دارند. می‌توانید با آن‌ها اسموتی درست کنید یا با ماست و اوتمیل میل کنید.
در این دوران از چه غذاهایی باید اجتناب کنید؟
در این دوران باید از خوردن غذاهایی که به طور زیاد فرآوری شده‌اند، خودداری کنید. به عنوان مثال، نان سفید و به طور کلی هر چیزی که قند زیادی دارد. در ادامه به موارد دیگری اشاره می‌کنیم:
- فست فود
- نوشیدنی‌های الکلی
- محصولات پخته شده مانند کلوچه، دونات، کیک
- غذای سرخ شده
- نوشیدنی‌های شیرین مانند نوشابه، آب میوه و…
- آب نبات
- غذاهایی که نشاسته فراوانی دارند. همانند ماکارونی سفید و برنج سفید
- غلات شیرین شده مانند گرانولای قندی و بلغور جو دو سر شیرین شده
هر چند وقت یک‌بار باید سطح قند خون را آزمایش کنید؟
در دوران بارداری و زمانی که به دیابت مبتلا شده‌اید، باید به صورت منظم آزمایش دهید و سطح قند خون خود را به طور روزانه در خانه چک کنید. دستگاه مخصوصی برای این کار وجود دارد که در صورت تجویز پزشک باید تهیه کنید. پزشک هم به شما توضیح خواهد داد که دستگاه باید چه محدوده‌ای را نشان دهد. اگر میزان گلوکز شما خیلی بالا باشد باید با پزشک خود تماس حاصل کنید. وقتی مبتلا به این بیماری شوید، باید بیشتر به پزشک مراجعه کنید. معمولا یک بار در ماه باید آزمایش دهید. ممکن است نیاز باشد سونوگرافی‌های مکرر انجام دهید.
دیابت بارداری معمولا پس از زایمان به صورت خود به خود از بین می‌رود. پزشک ۶ الی ۱۲ هفته بعد از زایمان سطح قند خون شما را آزمایش می‌کند تا مطمئن شود که به حالت عادی برگشته است. اگر سطح قند خون به حالت عادی بازنگردد، ممکن است دیابت نوع دو داشته باشید. حتی اگر پس از تولد نوزاد، قند خون شما به حالت عادی برگردد، این مشکل شما را بیشتر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دو قرار می‌دهد. به همین دلیل بهتر است هر سال آزمایش بدهید و سطح گلوکز خون خود را بررسی کنید.
دیابت در بارداری چه عوارضی دارد؟
پیش از هر چیزی بهتر است آرامش خود را حفظ کنید و مضطرب نشوید. با رعایت نکات مختلف می‌توانید این مشکل را کنترل کنید. در عین حال، بهتر است با آگاهی نسبت به عوارض آن، تمامی موارد را برای سلامتی خود و فرزندتان رعایت کنید.
این مشکل می‌تواند موجب شود کودک شما در سنین بالاتر در معرض خطر اضافه وزن یا دیابت نوع دو قرار بگیرد. گلوکز اضافی بدن شما می‌تواند موجب افزایش وزن کودک شود. مسلما زایمان نوزادی با وزن بالا کمی سخت‌تر خواهد بود. مخصوصا زمانی که قصد داشته باشید به صورت طبیعی فرزند خود را به دنیا بیاورید. علاوه بر این، در صورت عدم مدیریت این بیماری، ممکن است قند خون فرزند شما در هنگام تولد پایین باشد و دچار مشکلات تنفسی شود. همان طور که پیشتر اشاره کردیم، ممکن است مادر هم پس از زایمان در معرض ابتلا به دیابت نوع دو قرار بگیرد.
آیا می‌توان از دیابت در دوران بارداری پیشگیری کرد؟
تقریبا دو الی ده درصد زنان باردار دچار این مشکل می‌شوند. علت بروز این مشکل هنوز ناشناخته است و به همین دلیل هم نمی‌توان از آن پیشگیری کرد اما شما می‌توانید خطر ابتلا به آن را کاهش دهید. بهترین راه برای کاهش خطر ابتلا به دیابت در دوران بارداری این است که سالم بمانید و بدن خود را برای بارداری آماده کنید. اگر اضافه وزن دارید، وزن خود را کم کنید. می‌توانید با رژیم غذایی مناسب، سالم خواری و داشتن برنامه ورزشی منظم از وزن خود بکاهید. حتی کم کردن چند کیلوگرم هم می‌تواند روی سلامت دوران بارداری شما اثر بگذارد.
فرقی ندارد اضافه وزن دارید یا خیر، باید تحرک داشته باشید و حداقل سه بار در هفته روی فعالیت بدنی خود تمرکز کنید. به طور متوسط هر بار سی دقیقه ورزش کنید. در دوران بارداری هم ورزش را ادامه دهید اما تمریناتی را انتخاب کنید که مناسب این زمان است. همچنین پیشنهاد می‌کنیم در دوران بارداری ورزش‌های زیر را انجام دهید:
- پیلاتس
- یوگا
- پیاده‌روی اصولی
- شنا کردن
- تمرین با وزنه
کلام آخر
هنوز مشخص نیست دلیل ابتلای برخی از زنان به دیابت بارداری چیست اما با داشتن سبک زندگی سالم پیش از بارداری و در حین آن، می‌توانید از بسیاری از مشکلات دوری کنید. مهم‌ترین چیز، حفظ آرامش است زیرا در صورت ابتلا به این مشکل، با داشتن اضطراب سلامت خود را بیشتر در خطر میندازید. همچنین فراموش نکنید که این بیماری در اکثر موارد به خودی خود رفع می‌شود و قابل درمان است. تجربه شما در این زمینه چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
