جفت عضو موقتی است که مادر و جنین را به هم متصل می‌کند و اکسیژن و مواد مغذی را از مادر به جنین منتقل می‌کند. جفت به شکل یک دیسک است که قطر کامل آن حدود ۱۷-۱۸ سانتی‌متر است. جفت به دیواره رحم چسبیده است به گونه‌ای که جلوی دهانه خروجی رحم را نمی‌گیرد. اگر جفت در این بخش قرار گرفته شود، مشکلاتی را ایجاد می‌کند. حال ممکن است این سوال برای شما پیش آمده باشد که جفت سر راهی که عوارضی دارد؟ نحوه درمان آن چیست؟ این نوع جفت چه مشکلاتی را برای جنین و زایمان ایجاد می‌کند؟ در این مقاله از سی سیب به بررسی این سوالات می‌پردازیم. با ادامه این مطلب همراه ما باشید.
جفت سرراهی چیست؟
جفت سرراهی عارضه‌ای است که از کاشت جفت در نزدیکی یا روی دهانه خروجی رحم ایجاد می‌شود. از آنجایی که جفت سرشار از رگ‌های خونی است، اگر در نزدیکی خروجی رحم کاشته شود، زمانی که این بخش از رحم گشاد یا کشیده می‌شود، خونریزی رخ می‌دهد. جفت باید به دیواره رحم چسبیده باشد و از طریق بند ناف غذا و اکسیژن را به نوزاد برساند.
از هر ۲۰۰ بارداری، یک نفر دچار این مشکل می‌شود. اگر در اوایل بارداری این مشکل را دارید، نگران نشوید زیرا با پیشرفت بارداری این امکان وجود دارد که مشکل رفع شود. با این حال، اگر ادامه پیدا کند و سر راه دهانه رحم بماند، می‌تواند موجب خونریزی شدید و عوارضی دیگر شود. به طور معمول، جفت در قسمت بالایی دیواره رحم، دور از دهانه رحم رشد می‌کند. تا زمانی که کودک شما به دنیا بیاید هم در آنجا می‌ماند. در آخرین مرحله زایمان، پس از تولد نوزاد، جفت از دیواره جدا می‌شود و با انقباضات خارج می‌شود. به این حالت، زایمان پس از تولد نیز می‌گویند.
اگر در سونوگرافی مشخص شود که جفت از نوع سرراهی است، به جای زایمان طبیعی از زایمان سزارین برای به دنیا آوردن نوزاد استفاده می‌شود.
جفت سرراهی چه علائم و نشانه‌هایی دارد؟
- خونریزی علامت اولیه جفت سرراهی است و در اکثریت (۷۰ تا ۸۰ درصد) زنان مبتلا به این بیماری رخ می‌دهد.
- خونریزی واژینال بعد از هفته بیستم بارداری دیگر مشخصه جفت سرراهی است.
- معمولاً خونریزی بدون درد است، اما می‌تواند با انقباضات رحمی و درد شکم همراه باشد.
- شدت خونریزی ممکن است از خفیف تا شدید متغیر باشد.
انواع جفت سرراهی
این عارضه را با توجه به فاصله آن با دهانه رحم به چهار دسته یا درجه تقسیم می‌کنند:
- جفت سرراهی کامل: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که جفت دهانه رحم را به طور کامل پوشانده باشد و در پایین‌ترین نقطه رحم قرار داشته باشد.
- جفت سرراهی جزئی: زمانی اتفاق می‌افتد که جفت تا حدی دهانه رحم را بپوشاند و در بخش پایینی رحم قرار دارد.
- جفت سر راهی مارژینال که در قسمت تحتانی رحم قرار دارد و به گونه‌ای با دهانه رحم لب به لب شده است.
- جفت Low-lying که برای آن از اصطلاح جفت پایینی، جفت قدامی یا خلفی نیز استفاده می‌شود. این جفت در بخش پایینی رحم قرار دارد اما با این وجود، از دهانه رحم فاصله دارد.
چه چیزی موجب بروز این مشکل می‌شود؟
علت بروز این مشکل دقیقا مشخص نیست اما گمان زده می‌شود که عوامل زیر روی بروز آن تاثیر دارد:
- انجام سزارین در گذشته
- استفاده از لقاح آزمایشگاهی برای درمان ناباروری
- سیگاری بودن مادر
- استفاده از کوکائین
- سن مادر بالاتر از ۳۵ سال باشد
- چندمین بارداری مادر باشد
- بارداری چند قلویی
- وجود جفت سرراهی در بارداری قبلی
- عمل جراحی روی اندام تناسلی داخلی مانند میومکتومی، برداشتن بافت از پوشش رحم، کورتاژ و…
- سقط جنین
نحوه تشخیص جفت سر راهی
معمولا در زمان سونوگرافی متوجه جفت سر راهی خواهید شد. اگر زن بارداری خونریزی داشته باشد، ممکن است برای بررسی موقعیت سونوگرافی انجام شود. در اکثر مواقع نیز در هفته بیستم بارداری سونوگرافی انجام می‌شود و وضعیت جفت در آن بررسی می‌شود. نکته مثبت این است که در نود درصد مواقع، این نوع جفت به خودی خود برطرف می‌شود.
اگر در بارداری قبلی خود دچار این مشکل شده بودید، دو الی سه درصد امکان دارد مجدداً این مشکل را در بارداری خود تجربه کنید.
عوارض جفت سر راهی
اگر جفت سرراهی کل ناحیه خروجی رحم را بپوشاند، می‌تواند مشکلات جدی را برای مادر و جنین ایجاد کند. زمانی که پزشک متوجه شود فردی دارای این نوع جفت است، مدام باید زن باردار تحت نظارت او باشد. در ادامه به تاثیر این نوع جفت بر کودک می‌پردازیم:
- زایمان زودرس (۵ درصد از زایمان‌های زودرس به دلیل این عارضه رخ می‌دهند و اکثر زنان بارداری که دچار این مشکل شده‌اند، ممکن است در بارداری‌های بعدی خود زایمان زودرس را تجربه کنند)
- بروز مشکلات سلامتی برای نوزاد (اغلب به دلیل زایمان زودرس) که پس از به دنیا آمدن نیاز به بستری در NICU دارد.
- محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) به دلیل خون‌رسانی ضعیف جفت
- افزایش خطر مرده زایی یا نوزادانی که در عرض یک هفته تا یک ماه پس از تولد جان خود را از دست می‌دهند.
این عارضه مشکلاتی برای مادران هم ایجاد می‌کند:
- این عارضه می‌تواند موجب خونریزی شدید در قبل، حین و بعد از زایمان شود. گاهی این خونریزی آن قدر زیاد است که باید به مادر خون تزریق شود. با این حال، اگر مراقبت‌های بهداشتی لازم وجود داشته باشد، این مشکل کشنده نخواهد بود.
- افزایش خطر جفت سرراهی در بارداری‌های بعدی
- نیاز به زایمان سزارین
- زایمان زودرس و پارگی زودرس غشاها
- به وجود آمدن جفت آکرتا، در واقع زمانی که بافت جفت بسیار به رحم بچسبد و عمیق شود. به گونه‌ای که به لایه عضلانی آن متصل شود. در نتیجه، جدا کردن جفت در زمان زایمان با مشکل مواجه شود. در این حالت اصولا هیسترکتومی انجام می‌شود زیرا خونریزی بسیار شدید است و متوقف نمی‌شود. مگر این که رحم به طور کلی از بدن خارج شود. این عارضه در ۵ الی ۱۰ درصد زنانی که دارای جفت سرراهی هستند، رخ می‌دهد.
نحوه درمان جفت سرراهی
درمان بستگی به مدت زمان بارداری شما، شدت خونریزی و وضعیت سلامتی شما و نوزادتان دارد. در واقع می‌توان گفت که هیچ درمانی برای این مشکل وجود ندارد. مگر این که سزارین انجام شود. هدف این است که تا جای ممکن شما طول بارداری خود را تکمیل کنید. ممکن است پزشک برای جلوگیری از آسیب به جفت و خونریزی، معاینه واژینال یا رابطه جنسی را منع کند. علاوه بر این، باید برای به دنیا آوردن نوزاد، سزارین انجام شود.
اگر در اوایل بارداری خود هستید و هیچ علامتی ندارید، پزشک شما احتمالاً هیچ درمانی را توصیه نمی‌کند، اما برای اطمینان از طبیعی بودن همه چیز، سونوگرافی‌های بعدی را برنامه‌ریزی می‌کند و در فواصل خاصی قرار می‌دهد.
اگر در نتیجه جفت سرراهی خونریزی دارید، باید در بیمارستان بستری شوید. اگر در آزمایش‌ها و معاینات مشکلی وجود نداشته باشد، باید مراقبت‌های لازم را اجرا کنید تا دوران بارداری شما کامل شود.
اگر خونریزی زیاد باشد، به مادر خون تزریق می‌شود. از طرفی هم اگر نیاز باشد که زایمان را زودتر از موعد انجام دهید، داروهایی همانند کورتیکواستروئیدها برای شما تجویز می‌شود تا ریه‌ها و سایر اندام‌های کودک زودتر رشد کند و در صورت نیاز زایمان زودرس انجام شود.
اگر در هفته‌های ۳۴ الی ۳۶ بارداری دچار خونریزی شدید شوید، احتمالا پزشک زایمان فوری با سزارین را اجرا کند.
در هفته‌های ۳۶ تا ۳۷، پزشک شما ممکن است آمنیوسنتز را برای آزمایش مایع آمنیوتیک اطراف جنین پیشنهاد دهد تا ببیند آیا ریه‌ها کاملاً رشد کرده‌اند یا خیر. اگر رشد کافی رخ داده باشد، سزارین فوری انجام می‌شود.
فرقی ندارد در کدام مرحله از بارداری باشید، اگر خونریزی شدی رخ دهد و جام شما در خطر باشد، سزارین فوری انجام خواهد شد.
پس به صورت خلاصه نحوه انتخاب درمان یا برخورد با این عارضه به عوامل زیر بستگی دارد:
- محل دقیق جفت
- مقدار خون از دست رفته
- هفته بارداری (این که در هفته چندم هستید)
- موقعیت نوزاد
- سلامتی نوزاد
- سلامتی مادر
اگر جفت سر راهی داشته باشید اما نیاز به درمان فوری نداشته باشید، پزشک انجام کارهای زیر را برای شما منع می‌کند:
- داشتن رابطه جنسی که منجر به ارگاسم شود
- دخول واژن یا معاینات واژن
- ورزش متوسط و شدید
- بلند کردن لوازم و چیزهایی که بیش از ده کیلو وزن دارند
- ایستادن بیش از چهار ساعت
در صورت داشتن جفت سرراهی، چگونه می‌توان عوارض جانبی آن را کاهش داد؟
بهترین کار این است که در سه ماهه دوم سونوگرافی انجام دهید تا محل جفت مشخص شود.
دستورالعمل‌های احتیاطی پزشک را برای جلوگیری از خونریزی یا عوارض اجرا کنید. اگر در هر زمانی از بارداری خود خونریزی داشتید با پزشک خود تماس بگیرید و به بیمارستان بروید.
تا جایی که امکان دارد از انجام سزارین خودداری کنید تا در بارداری‌های بعدی خود دچار این عارضه نشوید. وقتی مشکلی وجود نداشته باشد که سلامت شما و جنین را به خطر بیندازد، بهتر است زایمان به صورت طبیعی انجام شود؛ زیرا همان گونه که اشاره شد یکی از دلایل بروز این مشکل، انجام سزارین در زایمان‌های قبلی است.
کلام آخر
در این مقاله از سی سیب به بررسی یکی از خطراتی که ممکن است مادر و جنین را در دوران بارداری تهدید کند، پرداختیم. جفت سر راهی می‌تواند مشکلات زیادی را در زمان بارداری و در حین زایمان و حتی پس از آن ایجاد کند. برای همین معاینه پزشک در این زمینه مهم است تا در صورت وجود چنین جفتی، مراقبت‌های لازم انجام شود. با این حال، بهتر است نگران نباشید؛ زیرا با کنترل این عارضه، مشکل خاصی پیش نخواهد آمد. تجربه شما در این زمینه چیست؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در بخش دیدگاه با ما در میان بگذارید.
