اولین ملاقات والدین با نوزاد در بیمارستان درحالیست که او را در پوشش قنداق پیچیده‌اند و برای شیر خوردن نزد مادر می‌آورند. در واقع قنداق اولین پوشش نوزاد در بدو تولد است تا موقعیت بدن او بخوبی کنترل شود و حرکات نامنظم دست و پاهایش مشکل ساز نشود. انتخاب پوشش قنداق به سلیقه والدین بستگی دارد و برای این کار اجباری وجود ندارد ولی مزایای این روش برای روزهای اول تولد موجب می‌شود اغلب والدین از این پوشش برای نوزادشان استفاده کنند. بستن نوزاد با پارچه‌های مخصوص قنداق انجام می‌شود و باید حتما نکات ایمنی برای آن رعایت شود. در این مقاله از سایت سی‌سیب جوانب مختلف قنداق کردن، مزایا و ریسکهای آن را به طور کامل بررسی کرده و خدمت شما ارائه می‌داریم.
قنداق کردن نوزاد چیست؟
قنداق کردن نوزاد یک روش سنتی است که در آن نوزاد را به آرامی در یک پتوی سبک یا پارچه مناسب و با الیاف نخی می‌پیچند تا به خوابیدن راحت‌تر نوزاد کمک کند. در حالت قنداق تنها دست و پای او در میان پوشش قرار می‌گیرد و سر و گردن نوزاد بیرون می‌ماند.
پوشش قنداق به عنوان روشی برای برای آرام کردن نوزادان شناخته شده است. بسیاری بر این باورند که قنداق کردن محیط گرم و آشنایی مانند رحم مادر برای نوزاد فراهم می‌کند و باعث آرامش نوزاد می‌شود. نوزادان با قنداق کردن به سرعت به خواب می‌روند و آرام می‌شوند به همین دلیل استفاده از این روش در میان والدین محبوبیت دارد زیرا باعث می‌شود نوزاد ساعات طولانی در آرامش بخوابد.
زمان مناسب برای قنداق کردن
استفاده از این روش برای نوزادان تازه متولد شده کاربردی‌تر است. از این روش می‌توان تا ۴ الی ۶ ماهگی استفاده کرد. ولی هرچه سن کودک بیشتر و دامنه فعالیتهایش بالاتر رود استفاده از قنداق دیگر کارایی ندارد.
هنگامی که کودک شما می‌تواند روی شکم خود بغلتد، چهار دست و پا حرکت کند و به راحتی بنشیند دیگر نیازی به قنداق کردن نیست. شما می‌توانید کیسه خواب را جایگزین قنداق کنید.
فواید قنداق کردن نوزاد
یکی از دلایل اصلی که والدین از قنداق کردن نوزاد استقبال می‌کنند حفظ آرامش و سکون نوزاد به خصوص در روزهای اول تولد است. در اینجا فواید قنداق کردن نوزاد را برمی شماریم:
جلوگیری از رفلکس وحشت
یکی از مزایای قنداق کردن این است که به جلوگیری از بیدار شدن نوزادان با رفلکس مورو کمک می‌کند. رفلکس مورو ( به عنوان رفلکس وحشت زدگی نیز شناخته می شود) زمانی رخ می‌دهد که یک اتفاق ناگهانی باعث ایجاد وحشت و آشفتگی نوزاد شود. در رفلکس وحشت نوزاد سر خود را به عقب می‌چرخاند و دستها و پاهایش را بشدت تکان می‌دهد و به شلوغیهای محیط واکنش نشان می‌دهد. ولی وقتی نوزاد قنداق دارد بازوها و پاهایش در پوشش قنداق بسته و محبوس است و موجب می‌شود بیداری‌های ناگهانی و لرزش ناشی از ترس در نوزاد کاهش یابد.
شباهت قنداق با رحم مادر
نوزاد در ۳ ماهه اول زندگیش چالشهای بیشتری با محیط اطراف دارد زیرا شرایط با رحم مادر بسیار متفاوت است و هرچه شباهت اطراف با رحم مادر بیشتر باشد برای او خوشایندتر و آرام بخش‌تر است. با در نظر گرفتن این موضوع، منطقی است که نوزادان از بسته شدن در قنداق لذت ببرند تا مانند دوران جنینی احساس امنیت داشته باشند.
کاهش خطرات هنگام خواب
پوشش قنداق کودک شما را هنگام خواب به پشت نگه می‌دارد و در برخی از موارد پرخطر از مرگ نوزاد هنگام خواب جلوگیری می‌کند (سندرم مرگ ناگهانی نوزاد هنگام خواب یا sids). نوزادان در بدو تولد قادر به غلتیدن و کنترل حرکات بدنشان نیستند به ویژه هنگام خواب. قنداق با محدود کردن حرکات نوزاد غلتیدن او را محدود و از او محافظت می‌کند.
کمک به آرامش نوزاد هنگام درد و کولیک
کولیک و دل‌پیچه در نوزادان شیوع نسبتا بالایی دارد و ناشی از هضم ناقص شیر است. به نظر می‌رسد قنداق کردن نوزادان به بهتر خوابیدن و آرامش او هنگام دردهای کولیکی کمک می‌کند.
محدودیت حرکات دست و پا
پیچش قنداق به دور نوزاد، حرکات دست و پای او را محدود می‌کند، دست های او را از صورتش دور نگه می‌دارد و به جلوگیری از خراشیدن پوست صورت و بدنش کمک می‌کند.
قنداق کردن نوزاد چه خطراتی دارد؟
پوشش قنداق ممکن است خطراتی را نیز داشته باشد. اگر در نحوه بستن قنداق نکات ایمنی رعایت نشود برای نوزاد خطرآفرین خواهد شد. در اینجا ریسکهای قنداق کردن نامناسب را مرور می‌کنیم:
- اگر جنس قنداق نامناسب باشد برای مثال از پتوی بسیار ضخیم استفاده شود خطر گرم شدن و خفگی نوزاد وجود دارد و کاهش آب بدن نوزاد می شود.
- قنداق بودن نوزاد هنگام شیردهی اشتباه است زیرا شیردهی باعث گرم شدن بدن نوزاد می‌شود و قنداق بودن نیز این گرما را تشدید می‌کند. علاوه بر این تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از نوزادان هنگام شیر خوردن به طور فعال از دستان خود استفاده می‌کنند تا بتوانند نوک سینه مادر را پیدا کنند. همچنین احساس خواب آلودگی و ترغیب نوزاد به خواب هنگام قنداق شدن افزایش می‌یابد که این حالت مانع از شیرخوردن کافی او می‌شود. بهترین حالت شیرخوردن نوزاد در هوشیاری و بیداری کامل است بنابراین در حالت بسته و قنداق بودن به نوزاد خود شیر ندهید.
- قنداق کردن ممکن است صدای نوزاد را قطع کند و پاسخ کودک را به تأخیر بیندازد. تحقیقات نشان داده است نوزادانی که به مدت طولانی در قنداق هستند کمتر میل به تغذیه دارند، کمتر شیر می‌خورند و مهار حرکت بازوی‌شان نیز کاهش می‌یابد.
- کاهش برانگیختگی یکی دیگر از ریسکهای قنداق‌های طولانی در نوزادان است. اغلب والدین دوست دارند فرزندشان ساعات طولانی خواب باشد و سروصدای کمتری داشته باشد ولی کاهش فعالیت ناشی از قنداق به تدریج برای نوزاد خطرآفرین است و در برخی از موارد منجر به مرگهای ناگهانی می‌شود.
چگونه خطر قنداق را کاهش دهیم؟
برای کاهش ریسک قنداق باید اصول قنداق بستن را رعایت کنید و نکات ایمنی را در نظر بگیرید. نکات مهمی که در ادامه شرح می‌دهیم برای کاهش خطر قنداق بسیار مفید است، پس دستورالعمل‌های زیر را حتما اجرا کنید:
- کودک خود را با استفاده از پارچه و پوششهای با هوادهی مناسب و جنس خنک قنداق کنید. پارچه‌های مناسب شامل پتوهای پنبه‌ای، روکش‌های نخی یا قنداق‌های مخصوص نوزاد است. قنداق را بیش از حد دور کودک نپیچید.
- بالای شانه‌های نوزاد را هرگز نبندید. گردن و سر او نباید قنداق شوند.
- کودک خود را محکم اما به آرامی (نه خیلی محکم) ببندید. قنداقی که مانع حرکت آزادانه باسن و زانوهای کودک شما شود توصیه نمی‌شود. محکم بستن بیش از حد کودک ممکن است باعث دیسپلازی یا در رفتن مفصل ران شود که در آن استخوان لگن به درستی شکل نمی‌گیرد. برای کاهش خطر دیسپلازی هیپ از روشهای قنداق کردن سالم باسن استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که کودک شما می‌تواند باسن و زانوهای خود را آزادانه حرکت دهد یا لگد بزند. پاهای کودک شما باید در موقعیت طبیعی (مانند پاهای قورباغه) قرار بگیرند.
- همیشه کودک خود را به پشت بخوابانید. هرگز نوزاد قنداق شده را به روی شکم یا پهلو نخوابانید. خوابیدن نوزاد به روی شکم با پوشش قنداق خطر خفگی را افزایش می‌دهد.
- دمای کودک خود را به طور منظم بررسی کنید تا مطمئن شوید که دمای بدنش بیش از حد گرم نیست.
- اگر شخص دیگری از کودک شما مراقبت می‌کند، مطمئن شوید که او هم از توصیه‌های ایمن برای خوابیدن و نحوه قنداق کردن ایمن مطلع است.
- هنگامی که نوزاد اولین علائم غلتیدن را نشان داد قنداق کردن را متوقف کنید زیرا کودک در حال یادگیری حرکات آزادانه دست و پا و غلتیدن روی شکم است و از حرکت بازوهای خود استفاده بیشتری می‌کند.
- خوابیدن کودک در تخت و گهواره خودش ایمن‌تر از خوابیدن روی تخت خودتان است. زیرا دیواره‌های تخت نوزاد به صورت استاندارد طراحی شده است و حرکات او را محدود می‌کند.
- بهترین ساعات برای قنداق کردن نوزاد، خوابهای شبانه است. قنداق کردن به خواب راحت او کمک می‌کند اما اگر در طول روز و به صورت طولانی کودک در قنداق باشد او را عصبی می‌کند و به مرور واکنش‌هایش به محیط اطراف بسیار کمتر می‌شود. بنابراین بهتر است برای ساعات تغذیه و بازی پوشش او آزاد باشد.
نحوه صحیح قنداق کردن نوزاد ( مراحل گام به گام)
روزهای اول قنداق کردن شاید کاری سخت به نظر برسد اما به مرور و با تمرین کردن این کار برای شما آسان‌تر می‌شود.
مرحله ۱: یک سطح صاف پیدا کنید.
پتوی قنداق کودک را به شکل مثلث پهن کنید و یک گوشه آن به سمت پایین روی یک سطح صاف (مانند وسط تخت شما) باشد. کودک خود را در مرکز قرار دهید و شانه ها را درست روی قسمت تا شده قرار دهید. سر او باید بالای لبه تا شده پتو قرار گیرد و بدنش باید مستقیماً به سمت گوشه پایین کشیده شود.
مرحله ۲: کودک خود را رو به بالا روی پتو قرار دهید. دست راست کودکتان را در کنار بدن کمی خم کنید. همان سمت قنداق را بردارید و آن را محکم روی سینه کودک خود بکشید و بازوی راست را زیر پارچه نگه دارید. لبه قنداق را زیر بدن کودک ببرید(زیر کمر) و بازوی چپ را آزاد بگذارید.
مرحله ۳: گوشه پایین قنداق را به سمت بالا و روی پای کودک خود تا کنید و پارچه را روی شانه‌های او در بالای قنداق قرار دهید.
مرحله ۴: دست چپ کودک خود را در کنار بدن، کمی خم کنید. همان سمت قنداق را بردارید و آن را محکم روی سینه کودک بکشید و بازوی چپ را زیر پارچه نگه دارید. این طرف قنداق را نیز زیر کمر کودک قرار دهید.
چند نکته مهم که باید در نظر داشته باشید:
- قنداق باید محکم باشد، اما نه خیلی سفت. شما باید بتوانید دو تا سه انگشت خود را بین قفسه سینه و پتو قرار دهید و پتو باید دور باسن او شل باشد تا بتواند آزادانه پاهایش را حرکت دهد.
- اگر به نظر می‌رسد کودک شما دوست دارد دست‌هایش آزاد باشد یک یا هر دو دست او را بیرون از قنداق بگذارید.
- بعضی از کودکان فعالیت زیادی دارند و از قنداق شدن بیزارند. شما می‌توانید از کیسه خواب به عنوان جایگزین قنداق استفاده کنید.
آیا قنداق کردن نوزاد نارس متفاوت است؟
قنداق کردن برای نوزادان نارس نیز مانند سایر نوزادان آرامبخش است. در نظر داشته باشید که دست‌های او را به‌جای صاف قرار دادن کنار پهلوها روی سینه و در مقابل هم قرار دهید. اگر فکر میکنید برای قنداق کردن نوزاد نارس مهارت کافی ندارید می‌توانید از متخصص اطفال، پرستاران یا ماماها سوالات خود را بپرسید. آنها می‌توانند مهارت‌های قنداق کردن شما را بررسی و ایرادات شما را برطرف کنند.
سخن آخر
پوشاندن نوزاد با قنداق در ماههای نخست تولد ایده خوبی برای خواب بهتر و کنترل حرکات اوست. گرما و محدودیتی که قنداق برای نوزاد ایجاد می‌کند یادآور رحم مادر است و نوزاد در ۳ماهه نخست تولد استقبال خوبی از قنداق می‌کند. بهتر است نوزاد برای ساعات خواب شب و استراحت‌های میان روز قنداق شود و برای شیردهی پوشش آزادتری داشته باشد. بستن قنداق نوزاد دستورالعمل‌های خاصی دارد که در این مقاله به آن پرداختیم و می‌تواند راهنمای خوبی برای شما والدین عزیز باشد.
