بررسی اعتیاد به تریاک، ترک اعتیاد و مصرف متادون در دوران شیردهی

زمان مطالعه: ۷ دقیقه

مصرف متادون در دوران شیردهی برای مادران معتاد و یا مادرانی که در دوره ترک اعتیاد هستند، درمان تجویز شده ای است که منع پزشکی نداشته و به سلامت نوزاد آسیب نمی رساند.

اعتیاد به تریاک در دوران شیردهی، از موارد بازدارنده تغذیه با شیر مادر است که طبق تحقیقات انجام شده نشان می دهد جذب این ماده اعتیادآور از طریق شیر مادر توسط نوزاد وجود دارد و مقادیر جذب آن برای سلامت نوزاد، خطرناک است.

از طرفی، تشویق به شیر دادن مادران معتاد به نوزاد خود، می تواند موجب ترغیب آن ها برای ترک اعتیاد گردد و زین روی بهتر است با استفاده از درمان های جایگزین جهت ترک اعتیاد، مانند مصرف متادون در دوران شیردهی، که اختلالی در شیردهی ایجاد نمی کند، این عامل تشویقی را حفظ نمود و نیز سلامت نوزاد را نیز تامین کرد.

افزایش رشد شناختی و تقویت هوشی، کاهش احتمال و خطرات عفونی، تقویت سیستم ایمنی و بسیاری از این قبیل اثرات حیاتی مهم، که ناشی از تغذیه نوزاد با شیر مادر به ویژه برای ۶ ماه اول زندگی است، باعث می شود تلاش برای یافتن راهی جهت حذف منع شیردهی در مادران شیرده و معتاد به تریاک، بیشتر شود؛ از این روی مصرف متادون در دوران شیردهی، به عنوان یک راه موثر و امن برای مادران معتاد یا زنان شیردهی که در دوران ترک اعتیاد هستند توصیه می گردد.

مادرانی که در دوره ترک اعتیاد هستند و از متادون جهت تخفیف علائم ترک اعتیاد بهره می برند، می توانند با خیال راحت نوزادشان را با شیر خود تغذیه کنند.

مصرف متادون در دوران شیردهی موجب منع تغذیه نوزاد با شیر مادر نمی شود

عوارض احتمالی ناشی از مصرف متادون در دوران شیردهی در مقابل مزایای استفاده از شیر مادر، به حساب نمی آید!

به عبارتی فواید تغذیه با شیر مادر آنقدر زیاد هست که حتی در صورت استفاده از متادون، منعی برای عدم شیردهی وجود ندارد؛ از طرف دیگر اغلب نوزادانی که با شیر مادر تحت درمان با متادون تغذیه می شوند، تنها یک تا سه درصد متادون مصرف شده توسط مادر را از طریق شیر دریافت می کنند و تنها تعداد کمی از آن ها نهایتا ۵ تا ۶ درصد این متادون را از شیر مادر می گیرند، که این مقدار ناچیزتر از آن است که باعث شود نوزاد از ترکیبات مهم و اثرات مفید و حیاتی تغذیه با شیر مادر محروم گردد.

اما اگر مصرف دوز متادون توسط مادر پس از زایمان آغاز شود و به بیش از ۱۰۰ میلی گرم در روز افزایش یابد، احتمال دارد حالت های خواب آور و آرامش بخش یا افسردگی آور همراه با کند شدن ریتم تنفسی را در نوزادان باعث گردد، به ویژه ظهور این موارد برای نوزادانی که در داخل رحم در معرض متادون قرار نگرفته اند محتمل است؛ زین روی با افزایش علائم خواب آلودگی در نوزاد یا مشاهده مشکلات تنفسی ضروری است که فورا به پزشک مراجعه گردد.

در مورد مادرانی که سابقه اعتیاد ندارند و صرف کاهش دردهای پس از زایمان از متادون استفاده می کنند، باید گفت که مصرف سایر مسکن ها برای کاهش درد در دوران شیردهی به متادون ترجیح داده می شود.

شکل ۲: اعتیاد به تریاک در دوران شیردهی

ترک اعتیاد در دوران شیردهی چه تاثیراتی بر تغذیه نوزاد دارد؟

تا کنون نوزادانی که از شیر مادران تحت درمان با متادون برای گذراندن دوره ترک اعتیاد تغذیه می کنند، به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته اند، بنابراین نتایج تحقیقات چندان گسترده نیست؛ اما بر مبنای همین مطالعات اندک به نظر می رسد که گرفتن نوزاد از شیر مادر به طور ناگهانی در تشدید علائم منفی دوران ترک اعتیاد مادران، موثر است و در صورت نیاز به منع شیردهی بهتر است که این کار به صورت تدریجی انجام شود. .

همچنین در برخی مطالعات دیده شده که میزان شیردهی در مادرانی که در دوران ترک اعتیاد بوده و تحت درمان متادون قرار دارند، کمتر از مادرانی است که از متادون استفاده نمی کنند.

راهکار تغدیه با شیر مادرانی که در حال ترک اعتیاد هستند، مصرف متادون در دوران شیردهی است

نتایج حاکی از آن است که مصرف متادون در بارداری برای زنانی که در دوران ترک اعتیاد هستند، نتایج مثبتی به همراه دارد.

آکادمی اطفال آمریکا AAP، برای حدود بیست سال مصرف متادون را با شیردهی سازگار می دانست، اما به شرطی که دوز مصرف روزانه آن کمتر از ۲۰ میلی گرم باشد؛ با توجه به آن که دوز مصرفی متادون برای زنانی که در حال ترک اعتیاد هستند حدود ۲۵ تا ۱۸۰ میلی گرم در روز است، می توانست یک عامل بازدارنده برای تغذیه نوزاد به شیر مادر به حساب آید.

اما در سال ۲۰۱۱ طبق تحقیقات مختلف کشف شد که تنها مقادیر ناچیزی از متادون مصرف شده توسط مادر به شیر او منتقل می شود، به همین دلیل از آن زمان AAP محدودیت شیردهی هنگام مصرف متادون را از پروتکل های خود حذف نمود.

شکل ۳: مصرف متادون در دوران شیردهی

بعدها در سال ۲۰۰۸ در تحقیقی که توسط محققین دانشگاه جان هاپکینز انجام شد، ناچیز بودن سطح متادون در خون نوزادانی که از شیر مادران تحت درمان با متادون تغذیه کرده بودند، تایید گردیده و هیچگونه عوارض عصبی نیز در این نوزادان گزارش نشد.

در دسامبر ۲۰۱۱ در مطالعه ای دیگر، نشان داده شد که دوز مصرفی متادون توسط مادر نمی تواند باعث بالا رفتن میزان جذب متادون توسط نوزاد از طریق شیر مادر شود. حتی مادرانی که ۲۰۰ میلی گرم در روز متادون دریافت می کردند، نوزاد آن ها بسیار کمتر از دوز ۰.۳ تا ۰.۶ میلی گرم متادون را جذب کرده بودند که این شاهدی دیگر برای عدم ضرورت منع شیردهی نوزاد توسط مادران هنگام مصرف متادون در دوران شیردهی به حساب می آمد.

بنابر تمام این مطالعات، مادرانی که در حال مصرف متادون در دوران شیردهی هستند می توانند با خیال راحت به نوزاد خود شیر بدهند.

اثرات شیردهی به نوزاد برای ترک اعتیاد در مادران

جالب توجه است از آنجا که نوزادان متولد شده از مادرانی که در دوران بارداری مواد مخدر از جمله هروئین یا تریاک مصرف می کردند، دچار ضعف جسمی هستند و بیشتر محتمل است که نارس به دنیا بیایند، بیشتر از نوزادان دیگر به تغذیه با شیر مادر نیاز دارند تا مواد مغذی بیشتری دریافت کنند؛ این دلیل دیگری برای تشویق مادران معتاد به مصرف متادون در دوران شیردهی است.

در مادرانی که در حال ترک اعتیاد هستند، معمولا اثرات متادون در طول سه ماهه سوم بارداری کاهش می یابد، به همین دلیل ممکن است نیاز باشد تا  یک درمان اصلاحی برای مادرانی که در سه ماهه آخر بارداری هستند در نظر گرفته شود که البته این مورد حتما باید با نظر پزشک معالج صورت گیرد.

شکل ۴: اعتیاد و منع شیردهی

البته که باید نوزادان متولد شده از مادران تحت درمان با متادون مورد بررسی و آزمایشات پزشکی و سنجش سلامتی قرار گیرند، اما در کل مصرف متادون در بارداری نسبت به مصرف سایر مواد افیونی، عوارض فوق العاده کمتری بر روی نوزاد دارد.

باید زنانی را که در دوران بارداری متادون مصرف می کردند به شیردهی پس از زایمان تشویق نمود، مگر آنکه به جز متادون مواد دیگری نیز استفاده کرده باشند؛ جالب توجه است که شیر دادن به نوزاد برای مادران معتاد به متادون می تواند در افزایش انگیزه آن ها برای دوری از مصرف مواد و نیز کوتاه شدن مدت اقامت مادر و نوزاد در بیمارستان موثر باشد.

اعتیاد به تریاک در دوران شیردهی

اداره خدمات بهداشت روانی و سوء مصرف مواد مخدر، تخمین می زند که حدود ۱۱ میلیون نفر در ایالات متحده آمریکا با اختلالات ناشی از مصرف مسکن های تجویزی مانند تریاک مواجهند و نیز حدود ۸۸۶ هزار نفر نیز معتاد به هروئین هستند و از این میان، متادون بیش از سه دهه است که برای درمان ایمن اعتیاد مورد استفاده قرار می گیرد.

تجویز خوراکی متادون روزانه یک بار، موجب کاهش علائم ناشی از ترک اعتیاد برای مدت زمان ۲۴ تا ۳۶ ساعت می شود؛ به همین دلیل کسانی که در حال درمان با متادون هستند باید ماه ها یا حتی سال ها به درمان خود ادامه دهند.

مصرف تریاک و هروئین توسط مادران شیرده می تواند بر روی نوزادان تاثیر گذارد، به همین دلیل به طور کلی تریاک و هروئین از موارد منع مصرف شیر مادران به حساب می آیند.  بنابراین ضروری است که مادران معتاد، در دوران بارداری و به ویژه در دوران شیردهی، به جای مصرف تریاک و هروئین، تحت درمان متادون یا بوپرنورفین قرار گیرند که از موارد منع مصرف شیردهی نیستند.

شکل ۵: عوارض مصرف هروئین و مورفین در دوران شیردهی

از طرفی از آنجا که شیردهی موجب تخفیف علائم ترک مواد در زنان می شود، ترجیح بر این است که به جای عدم شیردهی و ادامه مصرف تریاک و هروئین، از مصرف متادون در دوران شیردهی به عنوان ماده جایگزین استفاده شود تا فرصت شیردهی برای مادر وجود داشته باشد.

دیدن علائمی مانند خمیازه های مزمن و عطسه و تعرق شدید،  بیقراری و اسهال گاه به گاه، گرفتگی عضلات و بی حالی و رنگ پریدگی، و عدم واکنش مردمک چشم به نور، از جمله علائم منفی مشاهده شده در نوزادانی که از شیر مادر معتاد به تریاک و هروئین تغذیه کرده اند، است.

لازم به ذکر است که اثرات تریاک در نوزادانی که از شیر مادر معتاد به تریاک تغذیه می کنند، کمتر از اثرات منفی تغذیه با شیر مادران معتاد به هروئین است.

همچنین بسیار مشاهده شده است کودکانی که در دوره نوزادی تحت تغذیه با شیر مادر معتاد قرار گرفته اند دارای اختلالات رفتاری و عصبی به ویژه در روابط اجتماعی خود هستند.

ناراحتی تنفسی و نارسایی ریوی از جمله دیگر اثرات تغذیه نوزاد باشیر مادران معتاد است.

تاثیر هروئین و مورفین بر شیردهی

هروئین و مورفین موجب افزایش سطح سرمی پرولاکتین می شوند، اما معمولا تاثیری در تغییر میزان شیر تولید شده و شیردهی مادر ندارند. در کل اعتیاد به هروئین  موجب کاهش میزان تولید شیر و توانایی شیردهی مادران نمی شود؛ هر چند که اندکی کاهش در میزان تولید شیر در مادران معتاد به مورفین دیده شده است.

هروئین، حدود شش برابر قوی تر و سریع تر از مورفین عمل می کند. هروئین ( دیامورفین ) از طریق مسیر داخلی نخاعی یا اپیدورال، برای تسکین درد در طی سزارین و یا بعد از عمل، در بیمارستان های بریتانیا استفاده می شود. اما برای آنکه مادر بتواند به نوزاد خود شیر بدهد باید این مسکن با متادون جایگزین گردد.

شکل ۶: تشویق به شیر دادن به نوزاد می تواند برای دوری از اعتیاد مفید باشد.

در مطالعه ای مشاهده شد که مادران معتاد به هروئین، در شیر خود سطوحی برابر با ۷ میکروگرم مورفین داشته اند که این مقدار برای نوزاد بسیار بالا و خطرناک است.

حرف آخر

در یک نگاه کلی می توان نتیجه گرفت که هرگونه ماده مخدر اعم از تریاک و هروئین و مورفین منع شیردهی به حساب می آید، اما مصرف متادون در دوران شیردهی به ویژه برای مادرانی که در حال ترک اعتیاد هستند ضرری برای نوزاد نداشته و از این روی می تواند برای شیردهی امن و مشوق جهت دوری از اعتیاد، محسوب گردد.