میزان افسردگی دوران کودکی در چند سال گذشته رو به افزایش بوده است. با این حال میزان اطلاع رسانی و آگاهی در مورد افسردگی در کودکان پیشرفت چندانی نداشته است. میلیون‌ها نفر در سراسر جهان تعجب می‌کنند که کودکان ممکن است افسرده شوند. بسیاری از بزرگسالان نیز معتقدند که «کودکان نمی‌توانند افسرده شوند، آنها برای افسرده شدن خیلی کم سن و سال هستند! اصلا چرا باید افسرده شوند، زمان کودکی ما چیزی به اسم افسردگی در کودکان وجود نداشت! » در کنار سوء تفاهم‌ها و انکارها، این مسئله که بیماری روانی مانند یک تابو است نیز وجود دارد. بنابراین شاید طبیعی باشد که خیلی از والدین متوجه افسردگی کودکان‌شان نشوند، آن را انکار یا پنهان کنند و یا درمان آن را جدی نگیرند. با مطالعه مطلب امروز به طور کامل با افسردگی در کودکان، انواع، علائم و روش‌های درمان آن آشنا خواهید شد. امیدواریم مطالعه بخش‌های زیر برای شما عزیزان مفید واقع شود.
افسردگی در کودکان چیست
طبیعی است که کودکان و نوجوانان گاهی اوقات احساس ناراحتی کنند. برای مثال هنگامی که کودکان یک رویداد دشوار مانند از دست دادن یکی از عزیزان‌شان را تجربه می‌کنند، ممکن است غم و اندوه یا ناراحتی عمیقی را احساس کنند. ممکن است برای مدتی حتی در هنگام انجام کارهایی که معمولاً از آن لذت می‌برند، نتوانند احساس شادی کنند. با این حال، طبیعی است که این اندوه به مرور زمان کاهش یابد. اما افسردگی همان غم و اندوه نیست. افسردگی یک اختلال خلقی است که باعث می‌شود غم و اندوه و علائم مرتبط با آن پس از یک رویداد دشوار شدیدتر یا طولانی‌تر از حد معمول باقی بماند. افسردگی همچنین می‌تواند بدون یک رویداد محرک رخ دهد. اگر غم و اندوه و علائم اینچنینی در کودکان بیش از ۲ هفته ادامه داشته باشد، ممکن است به افسردگی مبتلا شده باشند.
انواع افسردگی در کودکان
افسردگی، یک اصطلاح کلی برای خلق گرفته و پایین است که توسط مردم عادی به کار می‌رود اما متخصصان و کارشناسان سلامت روان با در نظر گرفتن علائم افسردگی کودکان، آن را در چند دسته بندی قرار می‌دهند. رایج‌ترین انواع افسردگی کودکان شامل موارد زیر هستند.
- افسردگی عمده: یک دوره شدید و حاد افسردگی در کودکان است که بیش از ۲ هفته طول کشیده است. افسردگی عمده به درمان نیاز دارد و احتمال تکرار حمله افسردگی عمده در سال‌های بعد نیز وجود دارد.
- افسردگی فصلی: افسردگی فصلی یا SAD، نوعی افسردگی است که در زمان تغییر فصل اتفاق می‌افتد. اختلال خلقی فصلی غالبا در فصل‌هایی که نور خورشید کمتر و طول روز کوتاه‌تر است (یعنی پاییز و زمستان) اتفاق می‌افتد اما ممکن است برخی از افراد در فصول گرم و پرنور مانند بهار و تابستان نیز دچار نوسانات خلقی شوند.
- اختلال دوقطبی: در افسردگی دو قطبی، فرد در دوره‌های متناوب دچار علائم شیدایی و افسردگی می‌شود. با اینحال علائم افسردگی دو قطبی در کودکان همانند علائم این اختلال در بزرگسالان نیست.
- افسردگی مزمن: افسردگی مزمن یا مداوم، زمانی است که علائم افسردگی حداقل دو سال طول کشیده باشد. شدت علائم در برخی از دوره‌ها شدید و در برخی دیگر خفیف هستند. اما در مجموع، این علائم باید حداقل دو سال طول بکشد تا افسردگی مداوم تشخیص داده شود.
- اختلال سازگاری همراه با افسردگی: این نوع افسردگی پس از یک رویداد منفی قابل توجه یا فاجعه بزرگ در زندگی ایجاد می‌شود.
- اختلال بی نظمی خلق اخلال گرانه: این اختلال معمولا قبل از ۱۰ سالگی آشکار می‌شود و شامل علائمی نظیر عصبانیت بیش از حد، کج خلقی شدید و مکرر و انفجارهای خشم می‌باشد که حداقل یک سال طول کشیده باشد.
علائم افسردگی در کودکان
اگر کودک افسرده باشد، والدین ممکن است متوجه برخی از این علائم شوند:
- حالت غمگین یا گرفته: کودک ممکن است غمگین، تنها، ناراضی یا بد خلق به نظر برسد و این علائم می‌تواند هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشد. ممکن است کودک راحت‌تر به گریه بیفتد و بیشتر از قبل عصبانی شود.
- انتقاد از خود: کودکانی که دچار افسردگی می‌شوند ممکن است دائما شکایت کنند. آنها ممکن است چیزهای انتقادی در مورد خود بگویند: «من نمی‌توانم هیچ کاری را درست انجام دهم، من هیچ دوستی ندارم، من نمی‌توانم این کار را انجام دهم، برای من خیلی سخت است.»
- کمبود انرژی و تلاش: افسردگی می‌تواند انرژی کودک را تخلیه کند. آنها ممکن است تلاش کمتری نسبت به قبل در مدرسه انجام دهند. حتی انجام کارهای کوچک نیز برای این کودکان دشوار و سخت به نظر می‌رسد. چنین کودکانی ممکن است خسته به نظر برسند، به راحتی تسلیم شوند یا تلاش نکنند.
- لذت نبردن از چیزهای مورد علاقه: کودکان افسرده مثل قبل با دوستان‌شان سرگرم نمی‌شوند یا از بازی کردن لذت نمی‌برند. آنها ممکن است تمایلی به انجام کارهایی نداشته باشند که قبلاً از آنها لذت می‌بردند.
- تغییر در الگوی خواب و خوراک: این کودکان حتی اگر به اندازه کافی بخوابند ممکن است خوب نخوابند یا خسته به نظر برسند. ممکن است برخی تمایلی به غذا خوردن نداشته باشند و برخی دیگر پرخوری کنند.
- درد و ناراحتی: برخی از کودکان ممکن است معده درد، درد عضلانی، سردرد و دردهای دیگری داشته باشند. برخی به دلیل اینکه حال‌شان خوب نیست (حتی با وجود آنکه بیمار نیستند) در مدرسه حاضر نشوند.
سایر علائم افسردگی در کودکان عبارتند از:
- افت عملکرد تحصیلی
- اشکال در تمرکز کردن
- کم حرفی و گوشه گیری
- خودآزاری (مانند بریدن، خراشیدن یا حتی ضربه زدن به خود)
- افکار خودکشی
- احساس گناه یا بی ارزشی
- تحریک پذیری
علائم افسردگی کودکان با توجه به نوع اختلال افسردگی، شدت آن و همچنین سن کودک می‌تواند متفاوت باشد. به عنوان مثال علائم افسردگی در کودکان ۵ ساله غالبا شامل گوشه گیری و اجتناب از بازی با همسالان است در حالیکه اشکال در تمرکز، غیبت‌های مکرر از مدرسه و افت محسوس در عملکرد تحصیلی ممکن است از علائم افسردگی در کودکان ۱۰ ساله باشد.
علت افسردگی در کودکان
افسردگی می تواند توسط طیف وسیعی از عوامل ایجاد شود و هر کودکی شرایط خاص خود را دارد. رویدادهای آسیب زا در دوران کودکی مانند مرگ در خانواده، سوء استفاده، قلدری یا بی خانمانی، احتمال افسردگی را افزایش می‌دهد. کودکان پناهنده یا پناهجو نیز بیشتر در معرض افسردگی هستند.
احتمال بروز افسردگی در کودکانی که مشکلات دیگری از جمله اختلال طیف اوتیسم، اختلال یادگیری، اختلال کم توجهی بیش فعالی یا ناتوانی قابل توجه دارند نیز بیشتر است. داشتن سابقه خانوادگی افسردگی یا سایر بیماری‌های روانی هم می‌تواند شانس ابتلا به افسردگی در کودکان را افزایش دهد.
روابط نزدیک با سایر کودکان و بزرگسالان برای کودکان مهم است و نداشتن این روابط احتمال افسردگی را بیشتر می‌کند؛ به طوریکه آمار ابتلا به افسردگی در کودکان در زمان اوج همه گیری کرونا به میزان چشمگیری افزایش یافت زیرا به مدت طولانی از معاشرت با دوستان و حضور در جمع محروم بودند.
کودکان همچنین ممکن است بدون هیچ دلیل واضحی به افسردگی مبتلا شوند و این واقعیت که دلیل مشخصی وجود ندارد، به این معنی نیست که کودک افسردگی را تجربه نمی‌کند.
روش‌های درمان افسردگی در کودکان
درمان کودکان مبتلا به افسردگی شامل روان درمانی، نور درمانی و تجویز دارو است. برخی از کودکان ممکن است از یکی از این موارد سود ببرند در حالیکه برخی دیگر ممکن است به ترکیبی از آنها نیاز داشته باشند. اینها درمان‌های مادام العمر نیستند. پزشک کودک شما یک برنامه درمانی را تجویز می‌کند و تصمیم می‌گیرد که چه زمانی بهتر است درمان قطع شود.
برنامه درمانی افسردگی دوران کودکی اغلب به شدت علائم بستگی دارد. در موارد خفیف، درمان افسردگی کودکان بدون دارو امکان پذیر است. خبر خوب این است که مراقبت صحیح می‌تواند به کودک شما کمک کند تا علائم خود را تسکین دهد.
تراپی
اگر کودکی مبتلا به افسردگی تشخیص داده شود، اولین خط درمان اغلب روان درمانی است. این نوع درمان می‌تواند به عوامل عاطفی و زندگی که خطر افسردگی کودک را افزایش می‌دهند، مانند محیط و رویدادهای استرس‌زا بپردازد.
درمان شناختی رفتاری (CBT) معمولا برای درمان افسردگی استفاده می‌شود. این نوع درمان شامل صحبت درباره احساسات و تجربیات، تجزیه و تحلیل مواردی که نیاز به تغییر دارند و یافتن روش‌های موثر برای ایجاد این تغییرات است.
درمان افسردگی کودکان دبستانی غالبا از طریق صحبت کردن در جلسات تراپی به خوبی پیش می‌رود. اما برای کودکان کوچکتر به دلیل گنجینه واژگان محدودی که دارند، ممکن است تراپی از طریق صحبت کردن موثر نباشد. بازی درمانی که از اسباب بازی و سرگرمی استفاده می‌کند، می‌تواند به این کودکان کمک کند تا احساسات و تجربیات خود را بروز دهند. هنر درمانی که از نقاشی، طراحی و سایر تکنیک‌های هنری استفاده می‌کند نیز نوعی درمان بیانی است که ممکن است به کودکان کمک کند تا با علائم افسردگی کنار بیایند.
نور درمانی
نور درمانی یک روش جدید و بدون عارضه است که برای درمان بیماری‌های مختلف از جمله افسردگی فصلی به کار می‌رود. در این روش در طی چند جلسه، فرد در معرض تابش نور با طول موج‌های مشخصی قرار می‌گیرد. این نور باعث ترشح هورمونی به نام ملاتونین می‌شود که می‌تواند ریتم طبیعی بدن را بازیابی کند.
دارو
از سال ۲۰۱۵، سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) پنج داروی ضد افسردگی را برای درمان اختلال افسردگی عمده (MDD) در کودکان تأیید کرده است. این توصیه‌ها بسته به سن متفاوت است بنابراین پزشک هنگام انتخاب بهترین درمان دارویی، سن کودک شما را در نظر می‌گیرد.
با توجه به وزارت بهداشت و خدمات انسانی ایالات متحده (HHS)، داروهای زیر ممکن است در درمان کودکان مبتلا به MDDاستفاده شود:
- سرترالین
- اسیتالوپرام
- فلووکسامین
- کلومیپرامین
- فلوکستین
یکی از عوارض جانبی نادر این داروها در کودکان ممکن است افزایش خطر خودکشی باشد. به والدین و مراقبان کودکانی که از این دارو استفاده می‌کنند، توصیه می‌شود که فرزند خود را به دقت تحت نظر داشته باشند و در صورت نگرانی فوراً از پزشک کمک بگیرند.
کودکانی که هر یک از این داروها را مصرف می‌کنند نباید بدون اجازه پزشک مصرف آنها را قطع کنند. ترک ناگهانی دارو می‌تواند به عوارض جانبی قابل توجهی منجر شود.
درمان افسردگی کودکان در خانه
اگر فکر می‌کنید کودک‌تان افسرده است اما علائم او شدید و نگران کننده نیست، می‌توانید با استفاده از راهکارهای زیر علائم او را تسکین دهید و در مواردی که بسیار خفیف هستند، آنها را رفع کنید.
- با فرزندتان در مورد غم و اندوه و افسردگی صحبت کنید: بچه‌ها ممکن است ندانند چرا اینقدر غمگین هستند و چرا همه چیز اینقدر سخت به نظر می‌رسد. بگذارید بدانند که می‌بینید دوران سختی را پشت سر می‌گذارند و می‌توانند روی شما برای کمک کردن حساب کنند. گوش کنید، راحت باشید، حمایت کنید و عشق خود را نشان دهید.
- با پزشک فرزندتان صحبت کنید: اگر به نظر می‌رسد حالت غمگین کودک‌تان برای چند هفته ادامه دارد، به پزشک کودک خود اطلاع دهید. این به خودی خود همیشه به معنای افسردگی کودک نیست. اگر متوجه تغییراتی در خواب، غذا خوردن، انرژی یا تلاش کودک خود شده‌اید، به پزشک مشورت کنید. به او بگویید که آیا فرزندتان با تجربه فقدان، استرس بزرگ یا سختی دست و پنجه نرم می‌کن یا نه. پزشک یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. یک معاینه کامل به پزشک اجازه می‌دهد تا مشکلات سلامتی را که می‌توانند باعث علائم کودک شما شود بررسی کند.
- صبور و مهربان باشید: وقتی کودک شما بدخلقی می‌کند، سعی کنید صبور باشید. به جای تمرکز روی حالات روحی متلاطم او به کارهای مثبت و خوبش توجه کنید و او را تحسین نمایید.
- از زمان با هم بودن لذت ببرید: وقت خود را با فرزندتان به انجام کارهایی بگذرانید که هر دو از آنها لذت ببرید. به پیاده روی بروید، بازی کنید، آشپزی کنید، داستان بخوانید، کاردستی درست کنید، فیلم خنده دار تماشا کنید. اگر می‌توانید زمانی را در فضای باز بگذرانید. این کارها به بهبود خلق و خوی کودک کمک کرده و شما و کودک‌تان را از نظر عاطفی به هم نزدیک‌تر می‌کند.
- محیط خانه را شاد و آرام نگه دارید: از بحث کردن با همسر یا سایر افراد در مقابل کودک خودداری کنید زیرا این کار سطح اضطراب او را افزایش می‌دهد و اضطراب بالا تشدید کننده افسردگی است. هر روز زمان خاصی را به تشکیل جمع خانوادگی اختصاص دهید؛ این کار را به عادت خانوادگی‌تان تبدیل کنید. در زمانی که دور هم جمع می‌شوید، در مورد اتفاقات روز صحبت کنید و گوش شنوای یکدیگر باشید. اگر کودک‌تان کوچکتر از آن است که وارد بحث شود، می‌توانید بازی‌های دسته جمعی خانوادگی انجام دهید.
- گوش شنوای کودک‌تان باشید: هنگامی که کودک‌تان در مورد احساسات یا تجربیات منفی و آزار دهنده خود با شما صحبت می‌کند، جبهه نگیرید و او را نصیحت نکنید. با سکوت و آرامش به حرف‌هایش گوش دهید و او را توبیخ و قضاوت نکنید. کودک نباید احساسات خود را نادیده بگیرد یا از ترس برخورد شما پنهان‌شان کند. شرایطی ایجاد کنید که امن‌ترین مأمن فرزندتان باشید.
- برنامه ریزی کنید: بی کار بودن و بی حوصلگی فرزندتان می‌تواند به افسردگی او دامن بزند بنابراین برای اوقات فراغت کودک‌تان با همراهی او برنامه ریزی کنید. برای روزهای تعطیل و آخر هفته‌ها از قبل مشخص کنید که قرار است چه فعالیت‌هایی انجام دهید.
- به رژیم غذایی و فعالیت بدنی او توجه کنید: پیروی از یک رژیم غذایی سالم و متنوع و داشتن فعالیت بدنی کافی برای همه کودکان حائز اهمیت است اما در مواردی که افسردگی در کودکان وجود دارد، اهمیت بسیار بیشتری پیدا می‌کند. با غذاها و خوراکی‌های سالم و مورد علاقه کودک‌تان، یک برنامه غذایی متنوع آماده کنید و طوری برنامه ریزی کنید که کودک‌تان هر روز حداقل نیم ساعت فعالیت بدنی داشته باشد.
- با مدرسه در ارتباط باشید: با معلم، مربی یا مشاور مدرسه فرزندتان در مورد وضعیت موجود صحبت کنید و از آنها بخواهید که فرزندتان را بیشتر مورد حمایت قرار دهند. همچنین به طور مرتب با آنها در تماس باشید تا از هر گونه تغییرات خلقی جدید یا تشدید علائم آگاه شوید.
حرف آخر
برای کودکان عادی است که گاهی اوقات احساس خشم، غم یا بی حوصلگی کنند. افسردگی دوران کودکی با احساسات عادی ناخوشایندی که کودکان در حال رشد تجربه می‌کنند، متفاوت است. فقط به این دلیل که یک کودک غمگین به نظر می‌رسد، لزوماً به این معنی نیست که او یک نوع اختلال افسردگی دارد. اما اگر غم و اندوه کودک دائمی شود یا به فعالیت‌های اجتماعی عادی، علایق، کارهای مدرسه یا زندگی خانوادگی او لطمه بزند، ممکن است به این معنی باشد که پای بیماری افسردگی در میان است. به خاطر داشته باشید که در حالی که افسردگی یک بیماری جدی است اما قابل درمان نیز هست. اولین خط درمان غالبا روان درمانی (تراپی) است و گاهی اوقات لازم است از دارو درمانی نیز کمک گرفته شود. پزشک با توجه به شدت علائم و سن کودک، درمان مناسب را به شما توصیه خواهد کرد.
